Πως ένα ψυχολογικό τραύμα μπορεί να οδηγήσει σε ψυχικές διαταραχές;

Ψυχολογικό τραύμα και ψυχικές διαταραχές

Τα επώδυνα, τραυματικά γεγονότα στην ζωή ενός ατόμου μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές συναισθηματικές και ψυχικές διαταραχές.

1. Σύνδεση μεταξύ τραύματος και αποσύνδεσης

Σαν αποτέλεσμα του τραύματος μπορεί να εμφανιστεί το μετατραυματικό στρες (PTSD) ή κάποια άλλη ψυχιατρική διαταραχή, όπως η αποκαλούμενη ʺαποσυνδετική διαταραχήʺ (dissociation).

Υπάρχει ξεκάθαρος διαχωρισμός μεταξύ της μετατραυματικής διαταραχής (PTSD) και της αποσυνδετικής διαταραχής. Το PTSD ίσως να εμφανιστεί μετά από μια τραυματική εμπειρία, είτε κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας (για παράδειγμα, βίαια περιστατικά ή φυσικές καταστροφές) ή κατά την ενήλικη ζωή (για παράδειγμα, ένα πρόβλημα υγείας). Από την άλλη πλευρά, η αποσυνδετική διαταραχή συνήθως είναι αποτέλεσμα ενός τραύματος και άγχους στην παιδική ηλικία, και όχι στην ενήλικη ζωή (για παράδειγμα, επαναλαμβανόμενα επεισόδια σωματικής, συναισθηματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης). Η αποσυνδετική διαταραχή επίσης είναι πιο σπάνια από το PTSD.

2. Σύνδεση μεταξύ PTSD και αποσυνδετικής διαταραχής

Ορισμένες φορές το τραύμα μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί και το άτομο υπεισέρχεται σε μια κατάσταση αποσύνδεσης για να μπορέσει να δραπετεύσει από την επώδυνη πραγματικότητα. Η αποσυνδετική διαταραχή είναι ένας προσαρμοστικός και αυτοπροστατευτικός μηχανισμός, μέσω του οποίου το άτομο διαχειρίζεται το υπερβολικό άγχος και τους προσωπικούς φόβους. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα αυτός ο τρόπος επηρεάζει την ζωή και την λειτουργικότητα του ατόμου.

Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει σεξουαλική κακοποίηση, σωματική ή συναισθηματική κακοποίηση, παραμέληση στην παιδική ηλικία έχουν αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση αποσυνδετικής διαταραχής. Στην πραγματικότητα, το 90% των ανθρώπων με αποσυνδετική/διασχιστική διαταραχή ανέφεραν τουλάχιστον έναν τύπο κακοποίησης ή αμέλεια στην παιδική ηλικία.

Οι αποσυνδετικές διαταραχές είναι συχνές στους ανθρώπους που πάσχουν και από άλλες ψυχιατρικές διαταραχές, όπως το μετατραυματικό στρες PTSD.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι όσοι έχουν βιώσει κάποιο τραύμα δεν εμφανίζουν απαραιτήτως ψυχιατρικές καταστάσεις, όπως η αποσυνδετική διαταραχή ή το PTSD.

3. Σύνδεση μεταξύ PTSD και ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

 Το PTSD και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ, Obsessive Compulsive Disorder, OCD) είναι διαταραχές άγχους που συχνά παρουσιάζονται σε ανθρώπους με ιστορικό ψυχικού τραύματος. Οι μελέτες δείχνουν ότι η πιθανότητα ένα άτομο να διαγνωστεί με PTSDκαι στην συνέχεια να εμφανίσει ΙΨΔ μέσα σε ένα χρόνο είναι 30%. Μεταξύ 4% και 22% των ανθρώπων με PTSD επίσης είχαν ΙΨΔ. Αυτά τα ποσοστά της ΙΨΔ είναι υψηλότερα από ότι στον γενικό πληθυσμό, που συνήθως κυμαίνεται στο 1%. Η θεραπεία της ΙΨΔ ποικίλει ανάλογα με το αν εμφανίζεται και PTSD, για αυτό είναι απαραίτητο να συζητηθούν όλα με τον ψυχοθεραπευτή.

Κατανοώντας το PTSD

 Το PTSD μπορεί να εμφανιστεί σε ανθρώπους που έχουν βιώσει ένα ψυχικό τραύμα. Το τραύμα ορίζεται ως ένα γεγονός που προκαλεί σωματικό, συναισθηματικό ή ψυχολογικό στρες στο άτομο. Παραδείγματα περιλαμβάνουν:

• Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου
• Προβλήματα στις σχέσεις (για παράδειγμα, ένα διαζύγιο, επώδυνος χωρισμός)
• Κακοποίηση, βιασμός, ξηλοδαρμός
• Μια φυσική καταστροφή
• Ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, δυστύχημα, τροχαίο

Ένα άτομο με PTSD έχει επίμονες και ενοχλητικές σκέψεις σχετικά με το τραύμα, που συχνά συνοδεύονται από αναδρομές του γεγονότος και εφιάλτες.

Διάγνωση του PTSD

 Για την διάγνωση του PTSD, ένα άτομο πρέπει να έχει βιώσει ένα τραυματικό γεγονός και να έχει επίμονα συμπτώματα για ένα μήνα. Αυτά τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Έντονες, επαναλαμβανόμενες αναμνήσεις
• Αρνητικές σκέψεις (για παράδειγμα να αισθάνεται απόμακρος, ότι δεν μπορεί να συνδεθεί συναισθηματικά με άλλους ανθρώπους)
• Αποφυγή καταστάσεων που θυμίζουν το τραύμα
• Αντιδραστικά συμπτώματα (όπως τα ξεσπάσματα θυμού)

Κατανοώντας την Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ)

 Πολλοί άνθρωποι έχουν επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή σκέψεις, όμως οι σκέψεις και οι συμπεριφορές ενός ατόμου με ΙΨΔ (OCD στα αγγλικά) είναι επίμονες και παρεμβαίνουν στην λειτουργικότητα του ατόμου.

Οι ιδεοληψίες (συχνά αναφερόμαστε σε αυτές ως “εμμονές”) είναι επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις και/ή εικόνες που θεωρούνται εμβόλιμες/παρεισφρύουσες, ενοχλητικές και μη συμβατές με την προσωπικότητα του ατόμου, προκαλώντας άγχος στο άτομο. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το ΙΨΔ δεν είναι απλά μια ανησυχία για τα προβλήματα της πραγματικής ζωής, οι ασθενείς με ΙΨΔ προσπαθούν (ανεπιτυχώς) να αγνοήσουν αυτές τις σκέψεις τις περισσότερες φορές γνωρίζοντας ότι είναι αβάσιμες. Επίσης οι άνθρωποι με ΙΨΔ δεν μπορούν να καταστείλουν ή να αγνοήσουν τις εμμονές τους.

Οι καταναγκασμοί έρχονται ως απάντηση στις ιδεοληψίες. Πρόκειται για επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (για παράδειγμα το υπερβολικό πλύσιμο των χεριών, ο έλεγχος και τα πράγματα να είναι σε μια συγκεκριμένη σειρά) ή νοητικές τελετουργίες (για παράδειγμα, η προσευχή, το μέτρημα ή η επανάληψη φράσεων μέσα στο μυαλό) οι οποίες έχουν σκοπό να αντιρροπήσουν τις ιδεοληψίες.

Οι καταναγκασμοί εστιάζονται στην άμεση αλλά βραχυχρόνια μείωση του άγχους ή την πρόληψη της πιθανότητας να συμβεί κάτι.

Όπως ισχύει και για τις ιδεοληψίες, ένα άτομο με ΙΨΔ γνωρίζει τις περισσότερες φορές ότι οι αυτοί οι καταναγκασμοί είναι παράλογοι και προκαλούν περισσότερο στρες.

Διάγνωση της ΙΨΔ

 Για να τεθεί η διάγνωση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, ένα άτομο πρέπει να βιώνει περισσότερο από μια ώρα την ημέρα τις μη ελεγχόμενες ιδεοληψίες (εμμονές) και καταναγκασμούς. Αυτές οι εμμονές και/ή οι καταναγκασμοί να προκαλούν σοβαρό άγχος και να επηρεάζουν την απόδοση στην δουλειά, στο σχολείο ή να έχει αντίκτυπο στις κοινωνικές συναναστροφές.

Θεραπεία με EMDR

Τα τελευταία χρόνια μια σύγχρονη μέθοδος, το EMDR, έχει αποδειχτεί πολύτιμο για τη θεραπεία ψυχικών διαταραχών. Όλο και περισσότερο το EMDR γίνεται μια συχνή θεραπευτική επιλογή για αγχώδεις διαταραχές, όπως τις κρίσεις πανικού και το PTSD.

Σαν θεραπευτική προσέγγιση, το EMDR χρησιμοποιεί την κίνηση των ματιών, το χτύπημα στα χέρια και/ή την ακουστική διέγερση για να ξεμπλοκάρει συναισθηματικές διεργασίες που έχουν “παγώσει” λόγω του στρες, και καταφέρνει να αναπρογραμματίσει τον εγκέφαλο, ώστε να γίνει η επούλωση των ψυχικών τραυμάτων που προκαλούν τον φόβο και τον πόνο για χρόνια.