Επιπλεγμένο Πένθος και Μετατραυματικό Στρες
Ο διαχωρισμός μεταξύ του επιπλεγμένου πένθους και της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD) δεν είναι πάντα εύκολος. Αλλά η κατανόηση του γιατί η θεραπεία είναι απαραίτητη και για τα δύο αποκαλύπτει τη σημασία της υπέρβασης του πένθους και της αντιμετώπισης του τραύματος. Υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες που μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων ώστε να μπορέσετε να προχωρήσετε μπροστά απαλλαγμένοι από τις εμπειρίες του παρελθόντος.
Ας πάρουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: ένας άνδρας με την οικογένειά του είναι στο αυτοκίνητο και έχουν ένα τροχαίο.Από το τροχαίο επιβιώνει ο ίδιος και η οικογένειά του, αλλά πεθαίνει ο πατέρας του που βρίσκεται επίσης στο αυτοκίνητο ως συνοδηγός. Εκείνος ως οδηγός τραυματίζεται σωματικά. Χρειάστηκε ένα μήνα για να αναρρώσει σωματικά, όμως ψυχικά ένιωθε ράκος, με έντονα συναισθήματα και τύψεις που πλέον δεν μπορούσε να ελέγξει.
Όταν ένα τραυματικό γεγονός οδηγεί σε μακροχρόνιες επιδράσεις σε συναισθηματικό, γνωσιακό και συμπεριφορικό επίπεδο, αυτές είναι ενδεικτικές της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD). Αλλά και η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου από μόνη της βιώνεται ως ένα τραυματικό γεγονός που μπορεί να προκαλέσει παρόμοιες διαταραχές, ακόμα και αν δεν υπάρχει ένα ιδιαίτερο γεγονός που να την περιβάλλει. Όταν οι διαταραχές που προκαλούνται είναι μακροχρόνιες, κατηγοριοποιούνται ως επιπλεγμένο πένθος. Αν παραμείνει αθεράπευτο, μπορεί να επιμείνει για μήνες ή για χρόνια. Πώς λοιπόν μπορούν να διαχωριστούν αυτές οι δύο διαταραχές; Και είναι δυνατό να συνυπάρχουν και οι δύο;
Το επιπλεγμένο πένθος και η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) παρουσιάζουν κοινά στοιχεία και διαφορές, και μπορεί επίσης να εκδηλωθούν ταυτόχρονα.
Αν πιστεύετε ότι μπορεί να αντιμετωπίζετε μία ή και τις δύο διαταραχές, απευθυνθείτε σε ένα ψυχοθεραπευτή ή ψυχίατρο ώστε να γίνει ολοκληρωμένη διάγνωση που θα αναγνωρίσει όλα τα υποκείμενα ζητήματα και θα σας βοηθήσει να βρείτε τις απαραίτητες θεραπευτικές λύσεις. Αυτά τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να σας δυσκολεύουν καθημερινά στη ζωή σας,αλλά υπάρχει θεραπεία που μπορεί να σας βοηθήσει να τα ξεπεράσετε και να συνεχίσετε τη ζωή σας, αντί να σας κρατάνε δεσμευμένους και να σας βασανίζουν.
Διαφορές ανάμεσα στο επιπλεγμένο πένθος και στη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)
Το μετατραυματικό στρες (PTSD) και το επιπλεγμένο πένθος προέρχονται από ένα ψυχικό τραύμα, αλλά η θεραπευτική προσέγγιση για το καθένα είναι διαφορετική. Η ψυχοθεραπεία και η φαρμακευτική αγωγή (αντικαταθλιπτικά φάρμακα) που χρησιμοποιείται για τη θεραπευτική αντιμετώπιση πρέπει να στοχεύουν στα μοναδικά χαρακτηριστικά που εντοπίζονται στην κάθε διαταραχή. Στις περιπτώσεις που οι δύο διαταραχές συνυπάρχουν, χρειάζεται ένα αποτελεσματικό θεραπευτικό πλάνο που θα έχει προσαρμοστεί στη θεραπεία και των δύο.
Μερικά από τα πιο συχνά συμπτώματα της κάθε διαταραχής περιλαμβάνουν:
Επιπλεγμένο πένθος:
- Επίμονη συγκέντρωση στην απώλεια
- Έντονη, καθημερινή νοσταλγία
- Αίσθημα ότι η ζωή πλέον δεν έχει κανένα νόημα
- Μηρυκασμός γεγονότων και λεπτομερειών από το θανάτου του αγαπημένου προσώπου
- Έντονη προσκόλληση (ή αποφυγή)πραγμάτων και καταστάσεων που υπενθυμίζουν την απώλεια και τον θανόντα
- Θυμό και πικρία για τον κόσμο
Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD):
- Έντονες αναδρομές
- Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες
- Αισθητικές εμπειρίες που εκλύουν το τραύμα
- Εμβόλιμες και ανεπιθύμητες σκέψεις (ιδεοληψίες)
- Φόβος
- Άγχος
- Νευρικότητα
Το ψυχικό τραύμα που δημιουργείται από αυτές τις δύο διαταραχές σταδιακά καταλαμβάνει την καθημερινότητα και κάνει τη ζωή πολύ πιο δύσκολη. Αλλά η κύρια διαφορά είναι τα συγκεκριμένα συναισθήματα για κάθε διαταραχή.Για το επιπλεγμένο πένθος είναι η έντονη νοσταλγία και η θλίψη ενώ για το PTSD είναι η αίσθηση του φόβου, της απειλής και της αδυναμίας.
Στο επιπλεγμένο πένθος, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου μετατρέπει τον κόσμο σας σε ένα μοναχικό μέρος που συνεχώς σας υπενθυμίζει την απώλεια. Ίσως να αισθάνεστε χαμένοι και πικραμένοι και αυτά τα συναισθήματα μοιάζουν σαν ένα φορτίο που θα πρέπει να κουβαλάτε σε όλη την υπόλοιπη ζωή σας.
Το να ζείτε με PTSD προκαλεί παρόμοια αναστάτωση, αλλά δεν είστε επικεντρωμένοι στην απώλεια του αγαπημένου σας προσώπου. Αν και οι καταστάσεις όπως ένα τραύμα της παιδικής ηλικίας και η σεξουαλική κακοποίηση είναι πολύ προσωπικές, η απειλή, το άγχος και η νευρικότητα προέρχονται από το φόβο του ψυχικού τραύματος. Δεν έχει σημασία που είστε ή ποιον έχετε γύρω σας, μπορεί να αισθάνεστε τα ίδια ακραία συναισθήματα, και οι αναμνήσεις του τραυματικού γεγονότος προκαλούν το φόβο ότι κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβεί ξανά. Με το επιπλεγμένο πένθος, δεν υπάρχει φόβος ότι θα βιώσετε ξανά την ίδια απώλεια- μόνο η θλίψη και η νοσταλγία.
Γιατί η θεραπεία είναι απαραίτητη και για τις δύο διαταραχές;
Ανεξάρτητα με το ποια διαταραχή αντιμετωπίζετε, η βοήθεια από ένα ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή είναι αναγκαία ώστε να προχωρήσετε. Ακόμη και αν δεν είστε βέβαιοι ότι έχετε τη μία ή την άλλη διαταραχή(ή και τις δύο), το να ζητήσετε βοήθεια από ένα ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή σας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά σε ένα κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο.
Ξεπερνώντας το πένθος
Το πένθος είναι μια φυσιολογική διαδικασία, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι κάτι απλό.
Με τη χρήση κατάλληλων ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων επεξεργάζεστε τα επώδυνα συναισθήματα και τις αρνητικές πεποιθήσεις (πχ ενοχές), προσαρμόζεστε ρεαλιστικά στη νέα κατάσταση, δηλαδή στην απουσία του αγαπημένου σας προσώπου. Η ατομική (και η ομαδική) ψυχοθεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει αποτελεσματικά να ξεπεράσετε τη νοσταλγία ή πικρία. Θα καταλάβετε και θα νιώσετε ότι το να προχωράτε μπροστά στη ζωή δεν σημαίνει ότι ξεχνάτε τα αγαπημένα σας πρόσωπα- σημαίνει ότι τους μνημονεύετε και τους θυμάστε με ένα τρόπο που δίνει στη ζωή σας νέο νόημα και στόχο.
Αντιμετωπίζοντας ένα ψυχικό τραύμα
Τα τραυματικά γεγονότα καταγράφονται στον εγκέφαλο και επηρεάζουν διάφορες δομές του, όπως την αμυγδαλή, οδηγώντας σε μια υπερεγρήγορση. Γίνεστε υπερευαίσθητοι σε οτιδήποτε σας θυμίζει το τραύμα και τελικά ζείτε σε μια συνεχή δύσκολη και απειλητική κατάσταση. Το να μπορέσετε να σπάσετε αυτό το μοτίβο είναι δύσκολο, επειδή είναι σχεδόν αδύνατο το μυαλό σας να σκεφτεί κάτι άλλο όταν η αδρεναλίνη πλημμυρίζει το σώμα σας και η αντίδραση στο φόβο φτάνει σε οριακά σημεία.
Θεραπευτικές επιλογές
Υπάρχουν αρκετά θεραπευτικά εργαλεία που μπορούν να σας βοηθήσουν:
Ψυχοθεραπεία: η ψυχοθεραπεία δημιουργεί μία ασφαλή σχέση με ένα ψυχοθεραπευτή, ένα ασφαλή τόπο όπου θα μπορέσετε να μιλήσετε και να επεξεργαστείτε τα όσα σας συνέβησαν, όσα σας βαραίνουν.
EMDR: το EMDR είναι μια ειδική ψυχοθεραπευτική τεχνική που επιτρέπει την άμεση επεξεργασία επώδυνων συναισθημάτων, σκέψεων και αναμνήσεων. Είναι εξαιρετικά αποτελεσματική στους περισσότερους ανθρώπους, και ο αριθμός των συνεδριών που χρειάζονται είναι περιορισμένος (συνήθως μέχρι 20, ακόμα και για τις πολύ βαριές περιπτώσεις, αν και οι περισσότεροι άνθρωποι ανακουφίζονται με 3-4 συνεδρίες).
Εναλλακτική ιατρική (πχ ομοιοπαθητική): σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να τονώσει σημαντικά τον οργανισμό, ώστε να ξεπεράσει επώδυνα συναισθήματα και ψυχοσωματικά συμπτώματα.
Φάρμακα: αντικαταθλιπτικά και συμπληρωματικά αγχολυτικά (όπως το Xanax), τα οποία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στις σοβαρές περιπτώσεις, εκεί δηλαδή που συνυπάρχει έντονη κατάθλιψη ή όπου έχει πληγεί σοβαρά η λειτουργικότητα και η ποιότητα ζωής του ατόμου.