Αϋπνία: συμπτώματα και αντιμετώπιση

Αϋπνία - συμπτώματα και αντιμετώπιση

Η αϋπνία αποτελεί μια διαταραχή ύπνου που χαρακτηρίζεται από την δυσκολία κάποιου να αποκοιμηθεί και/ή να μείνει κοιμισμένος. Έτσι συνολικά επηρεάζεται η ποιότητα και η ποσότητα του ύπνου. Οι άνθρωποι με αϋπνία έχουν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Δυσκολία στο να αποκοιμηθούν (δυσκολία έναρξης ύπνου)
• Διακοπτόμενος ύπνος, ξυπνούν συχνά κατά τη διάρκεια της νύχτας και δυσκολεύονται να ξανακοιμηθούν για ώρες
• Ξυπνούν πολύ νωρίς το πρωί (πρώιμη αφύπνιση)
• Κακή ποιότητα ύπνου, ο ύπνος δεν αναζωογωνεί, αισθάνονται κόπωση όταν ξυπνούν
• Πολλά ζωντανά όνειρα ή εφιάλτες, μόρα (υπνική παράλυση)

Τύποι αϋπνίας

Κλινικά υπάρχουν δύο τύποι αϋπνίας: η πρωτοπαθής αϋπνία και η δευτεροπαθής αϋπνία.

• Πρωτοπαθής αϋπνία: η πρωτοπαθής αϋπνία σημαίνει ότι ένα άτομο έχει προβλήματα ύπνου που δεν σχετίζονται άμεσα με άλλες καταστάσεις ή άλλα ιατρικά προβλήματα.
• Δευτεροπαθής αϋπνία: η δευτεροπαθής αϋπνία σημαίνει ότι ένα άτομο έχει προβλήματα ύπνου εξαιτίας κάποια άλλης αιτίας, όπως ένα πρόβλημα υγείας (όπως το άσθμα, η κατάθλιψη, η αρθρίτιδα, ο καρκίνος), ο σωματικός πόνος, από διάφορα φάρμακα που λαμβάνει ή η κατάχρηση ουσιών (όπως το αλκοόλ). Η δευτεροπαθής αϋπνία είναι η πιο συχνή μορφή αϋπνίας.

Σημειώνουμε πως η κατάθλιψη απότελεί μία πολύ συχνή αιτία αϋπνίας (μπορείτε να κάνετε το τεστ για την κατάθλιψη).

Οξεία και Χρόνια αϋπνία

Η αϋπνία επίσης ποικίλλει στη χρονική διάρκεια και στο πόσο συχνά εμφανίζεται. Μπορεί να εμφανιστεί ως

• οξεία αϋπνία: δηλαδή παροδική αϋπνία για σύντομο χρονικό διάστημα, ημερών, λίγων εβδομάδων ή μέχρι 3 μήνες.
• χρόνια αϋπνία: η συνεχόμενη αϋπνία που διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα (μήνες ή χρόνια). Μπορεί επίσης να υπάρχουν διακυμάνσεις, με χρονικές περιόδους στις οποίες το άτομο δεν έχει κανένα πρόβλημα με τον ύπνο. Η αϋπνία ονομάζεται επίσης "χρόνια" όταν ένα άτομο έχει αϋπνία τουλάχιστον τρεις νύχτες την εβδομάδα για τρεις μήνες ή περισσότερο.

Αιτίες αϋπνίας

Οι πιο συχνές αιτίες αϋπνίας είναι η κατάθλιψη και το άγχος (αγχώδεις διαταραχές). Η κατάθλιψη έχει μια αμφίδρομη σχέση με την αϋπνία, δηλαδή η κατάθλιψη μπορεί να συνοδεύεται από αϋπνία, αλλά και η σωματική εξάντληση που προκαλεί η αϋπνία μπορεί να οδηγήσει σε ψυχική εξάντληση ή να επαυξήσει την κατάθλιψη. Οι αγχώδεις διαταραχές έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό το υπερβολικό άγχος μέσα στην ημέρα, το οποίο όμως πολύ συχνά ακολουθεί τον άνθρωπο και το βράδυ, με ατελείωτες σκέψεις και ανησυχία, με αποτέλεσμα τη δημιουργία αϋπνίας.

Οι αιτίες της οξείας αϋπνίας μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Σημαντικό στρες (για παράδειγμα, λόγω απώλειας της εργασίας, απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, χωρισμός, να είναι αποτέλεσμα μιας διαμάχης/σύγκρουσης προσωπικής ή επαγγελματικής φύσεως)
• Σωματική ασθένεια
• Περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως ο θόρυβος, φασαρία, το φως ή οι ακραίες θερμοκρασίες (ζέστη ή κρύο) που παρεμβαίνουν στον ύπνο
• Συναισθηματική ή σωματική δυσφορία (πχ σύνδρομο ανήσυχων ποδιών)
• Φαρμακευτική αγωγή (για παράδειγμα, φάρμακα που χορηγούνται για τη θεραπεία ιώσεων, των αλλεργιών, της κατάθλιψης, της υπέρτασης και του άσθματος) που μπορεί να δυσκολεύουν τον ύπνο
• Αλλαγές στο κανονικό πρόγραμμα του ύπνου (όπως το jet lag ή λόγω εναλλαγής πρωινής-βραδινής βάρδιας στην εργασία)

Αιτίες της χρόνιας αϋπνίας περιλαμβάνουν:

• Την κατάθλιψη και/ή το άγχος
• Το χρόνιο στρες
• Τον σωματικό πόνο ή τη δυσφορία τη νύχτα

Τα συμπτώματα της αϋπνίας περιλαμβάνουν:

• Έλλειψη συγκέντρωσης και διαταραχές μνήμης
• Υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
• Γενικευμένη κόπωση, χρόνια κόπωση
• Ευερεθιστότητα, εκρήξεις θυμού

Διάγνωση της αϋπνίας

Αν νομίζετε ότι έχετε αϋπνία, καλό θα ήταν να μιλήσετε με ένα ψυχίατρο. Μια αξιολόγηση της υγείας σας μπορεί περιλαμβάνει εξετάσεις, ιατρικό ιστορικό και ιστορικό ύπνου. Ίσως να χρειαστεί να κρατήσετε ένα ημερολόγιο ύπνου για μία ή δύο εβδομάδες, ώστε να δείτε το μοτίβο του ύπνου σας και το πώς αισθάνεστε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Καλή ιδέα είναι επίσης να πάρετε και κάποιες πληροφορίες από το σύντροφό σας ή τους δικούς σας, για πληροφορίες σχετικά με τον ύπνο σας. Σε κάποιες περιπτώσεις, ίσως να χρειαστεί να απευθυνθείτε σε κάποια ειδικά κέντρα ύπνου για εξειδικευμένες εξετάσεις.

Πως αντιμετωπίζεται η αϋπνία;

Η θεραπεία θα καθοριστεί από τον τύπο της αϋπνίας αλλά και από την υποκείμενη αιτία (για παράδειγμα αντικαταθλιπτικά αν συνυπάρχει κατάθλιψη, ή παυσίπονα αν υπάρχει σωματικός πόνος).

Η οξεία αϋπνία ίσως να μην απαιτεί ιδιαίτερη θεραπεία (η λήψη Xanax για τον ύπνο, βενζοδιαζεπινών όπως Xanax ή πιο νέα φάρμακα όπως αυτά Ζ γκρουπ ή αγωνιστές μελατονίνης είναι μία σίγουρη και απλή λύση). Η ήπια αϋπνία μπορεί συχνά να αντιμετωπιστεί με κάποιες συνήθειες που προάγουν τον καλό ύπνο. Αν η αϋπνία είναι χρόνια ή όμως σας κάνει τη ζωή δύσκολη και επηρεάζει τη λειτουργικότητά σας καθημερινά επειδή νυστάζετε και είστε κουρασμένοι, είναι σημαντικό να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ψυχιάτρου-ψυχοθεραπευτή.

Σε πολλές περιπτώσεις χορηγούνται υπναγωγά φάρμακα για περιορισμένο χρονικό διάστημα, τα οποία δρουν γρήγορα, χωρίς να αισθάνεστε υπνηλία την επόμενη μέρα. Ακολουθώντας τις οδηγίες του ψυχιάτρου και έχοντας σύνεση στη χρήση τους, αποφεύγονται οι παρενέργειες.

Η θεραπεία για τη χρόνια αϋπνία περιλαμβάνει καταρχήν τη θεραπεία οποιασδήποτε σωματικής υποκείμενης νόσου ή άλλου ιατρικού προβλήματος που μπορεί να προκαλέσει αϋπνία, καθώς και την ψυχοθεραπεία για την αντιμετώπιση του άγχους/στρες και των προβλημάτων ζωής που αναστατώνουν ή κάνουν τον άνθρωπο να αγωνιά, στερώντας τον ύπνο του.

Φάρμακα για την αϋπνία (υπναγωγά/υπνωτικά)

Υπάρχουν έξι κατηγορίες φαρμάκων που μπορούν να βοηθήσουν στον ύπνο

• οι βενζοδιαζεπίνες (ηρεμιστικά): πχ Hipnosedon, Xanax, Lexotanil, Tavor, Halcion, Tranxene, Clonotril, Aklonil, Normison
• τα μη βενζοδιαζεπινικά άμεσα υπνωτικά (Ζ γκρουπ) πχ Stilnox, Imovane
• οι αγωνιστές των υποδοχέων της μελατονίνης, που είναι πιο νέα φάρμακα για αϋπνία (Circadin)
• αντικαταθλιπτικά με υπναγωγό δράση
• αντιϊσταμινικά (πχ Atarax)
• αντιψυχωσικά φάρμακα (πχ Seroquel, Zyprexa)

Συμπληρώματα - βιταμίνες για την αϋπνία

Κυκλοφορούν στο εμπόριο διάφορα φυτικά χάπια, που ως επί το πλείστον περιέχουν βαλεριάνα (όπως Valmane, Quiet Life) ή μελατονίνη (όπως το ZzzQuil, Eviol Sleep Well) και τα οποία μπορεί να είναι βοηθητικά.

Στην παρακάτω φωτογραφία βλέπετε τα υπναγωγά φάρμακα Hipnosedon και Stilnox, και τη μελατονίνη (Circadin) και το φυτικό Valmane (βαλεριάνα).

Άλλες βοηθητικές πρακτικές για την αϋπνία

Τεχνικές χαλάρωσης όπως οι μυϊκές τάσεις και χαλάσεις, οι ελεγχόμενες αναπνοές, ο διαλογισμός και η γιόγκα, οι θετικές σκέψεις, ο έλεγχος των εξωτερικών ερεθισμάτων, η καθιέρωση σταθερών συνηθειών (υγιεινή του ύπνου) βοηθούν στην αντιμετώπιση της αϋπνίας.

Το αλκοόλ δεν προτείνεται για την αντιμετώπιση της αϋπνίας (ιδίως της συνεχόμενης αϋπνίας), πρέπει να αποφεύγεται. Αρχικά μπορεί να βοηθάει, αλλά επηρεάζει αρνητικά την αρχιτεκτονική του ύπνου και μακροπρόθεσμα επιδεινώνει το πρόβλημα της αϋπνίας, δημιουργεί εξάρτηση, μεταξύ των άλλων προβλημάτων που δημιουργεί.