Διαζυγίο και παιδιά: οι ψυχολογικές επιδράσεις

Διαζυγίο, παιδί και ψυχολογικές επιδράσεις

Οι γονείς παρόλο που έχουν να αντιμετωπίσουν πολλά προβλήματα που έρχονται με το διαζύγιο -όπως η επιμέλεια των παιδιών και η διαχείριση των οικονομικών–συνήθως ανησυχούν περισσότερο για το πως θα αντιμετωπίσουν τα παιδιά όλη αυτή την κατάσταση. Όταν λοιπόν ένας γάμος τελειώνει, ορισμένοι γονείς αναρωτιούνται αν θα έπρεπε να μείνουν μαζί για “το καλό των παιδιών τους”, ενώ κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι το διαζύγιο είναι η μόνη λύση.

Ψυχολογικά προβλήματα που συνδέονται με ένα διαζύγιο

Οι ψυχολογικές επιδράσεις ενός διαζυγίου στα παιδιά εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες.

Το διαζύγιο είναι ένα έντονο ψυχοπιεστικό γεγονός για όλα τα παιδιά, και ενώ μερικά παιδιά το ξεπερνούν πιο εύκολα, κάποια άλλα δυσκολεύονται περισσότερο, το βιώνουν πιο έντονα ή έχει μακροχρόνιες επιδράσεις πάνω τους.

Τα καλά νέα είναι ότι οι γονείς μπορούν να μειώσουν τις διάφορες ψυχολογικές επιπτώσεις του διαζυγίου στα παιδιά. Οι διάφορες μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά μπορεί να επιβαρυνθούν από ένα κακό διαζύγιο.

Οι γονείς χρειάζεται να έχουν τα παρακάτω υπόψιν τους:

Οι συναισθηματικές συνέπειες του διαζυγίου στα παιδιά

Το διαζύγιο δημιουργεί μια συναισθηματική αναστάτωση σε όλη την οικογένεια, αλλά για τα παιδιά, η κατάσταση μπορεί να φαίνεται τρομακτική, μπερδεμένη και να προκαλεί μεγάλη αναστάτωση:

• Τα μικρά παιδιά συχνά δυσκολεύονται να καταλάβουν γιατί πρέπει να πηγαίνουν σε δύο σπίτια. Συνήθως ανησυχούν ότι αφού οι γονείς σταμάτησαν να αγαπούν ο ένας τον άλλο, έτσι μπορεί κάποια μέρα να σταματήσουν να αγαπούν και αυτά.
• Τα παιδιά του δημοτικού ίσως να ανησυχούν ότι φταίνε αυτά για το διαζύγιο. Ίσως να φοβούνται ότι έκαναν κάτι απαράδεκτο ή να υποθέτουν ότι έκαναν κάτι λάθος, και αυτό οδήγησε στη ρήξη τους γονείς.
• Οι έφηβοι ίσως να θυμώνουν με το διαζύγιο και τις αλλαγές που επιφέρει. Ίσως να κατηγορούν τον ένα από τους δύο γονείς ότι φταίει για τη διάλυση του γάμου ή να έχουν δυσαρέσκεια με τον ένα ή και τους δύο γονείς για την αναστάτωση στην οικογένεια.

Φυσικά κάθε οικογένεια και κάθε διαζύγιο είναι μοναδικά. Σε κάποιες περιπτώσεις, ένα παιδί μπορεί να αισθάνεται ανακούφιση με το χωρισμό-αν το διαζύγιο σημαίνει ότι εν τέλει θα ζει λιγότερους καυγάδες μέσα στο σπίτι.

Μήπως είναι λοιπόν καλύτερο για τα παιδιά οι γονείς να παραμένουν παντρεμένοι;

Μπορεί το διαζύγιο να φέρνει δυσκολίες στις οικογένειες και τα παιδιά, όμως το να μένουν μαζί δύο άνθρωποι μόνο “για τα παιδιά τους” είναι χειρότερη επιλογή. Τα παιδιά που βλέπουν τους γονείς συνεχώς να διαφωνούν και να είναι θυμωμένοι, έχουν ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν προβλήματα ψυχικής υγείας και συμπεριφοράς από ότι τα παιδιά διαζευγμένων γονιών.

Καταστάσεις που προκαλούν στρες σε ένα διαζύγιο

Ένα διαζύγιο συνήθως σημαίνει ότι τα παιδιά χάνουν την καθημερινή επαφή με τον ένα γονιό-πιο συχνά τον πατέρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επηρεάζεται ο δεσμός του πατέρα-παιδιού μετά το διαζύγιο.

Το διαζύγιο επηρεάζει επίσης τη σχέση του παιδιού με τον γονέα που έχει την επιμέλεια-στις περισσότερες περιπτώσεις αυτή είναι η μητέρα. Τα παιδιά μιας οικογένειας που χωρίζει εμφανίζουν υψηλά επίπεδα στρες και οι μητέρες δεχόμενες όλο αυτό το φορτίο εξαντλούνται, και συχνά γίνονται λιγότερο υποστηρικτικές και λιγότερο στοργικές μετά το διαζύγιο.

Επιπλέον, παρατηρείται ότι οι κανόνες γίνονται λιγότερο σταθεροί και λιγότερο αποτελεσματικοί. Οι γονείς είτε λόγω ενοχών (θεωρώντας ότι στέρησαν το όνειρο μιας δεμένης οικογένειας από τα παιδιά), είτε επειδή προσπαθούν να πάρουν τα παιδιά με το μέρος τους, καταστρατηγούν τα όρια, ειδικά αυτά που τίθενται από τον άλλο γονιό.

Για μερικά παιδιά, ο χωρισμός των γονιών τους δεν είναι το πιο δύσκολο πράγμα. Αντιθέτως, οι αλλαγές που συνοδεύουν ένα διαζύγιο είναι αυτές που κάνουν το διαζύγιο πιο δύσκολο, όπως η αλλαγή σχολείου, η μετακόμιση σε νέο σπίτι, και η συμβίωση με τον ένα γονέα που αισθάνεται εξαντλημένος, απογοητευμένος ή βρίσκεται σε κατάθλιψη.

Οι οικονομικές δυσκολίες είναι πολύ συχνές μετά από ένα διαζύγιο. Πολλές οικογένειες χρειάζεται να μετακομίσουν σε μικρότερα σπίτια ή να αλλάξουν γειτονιά και συχνά έχουν λιγότερα υλικά αγαθά.

Ο νέος γάμος και οι συνεχιζόμενες προσαρμογές

Οι μελέτες δείχνουν ότι οι περισσότεροι γονείς ξαναπαντρεύονται ξανά μέσα σε τέσσερα ως πέντε χρόνια μετά το διαζύγιο. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με νέα πρόσωπα και νέες αλλαγές στη δυναμική της οικογένειας.

Ένας θετός γονέας (και πιθανότατα και οι θετοί συγγενείς) μπορεί να αποτελέσουν ένα άλλο μεγάλο ζήτημα. Και αν τυχόν ξαναπαντρευτούν και οι δύο γονείς, αυτό σημαίνει ακόμα περισσότερες αλλαγές για τα παιδιά. Η πιθανότητα αποτυχίας ενός δεύτερου γάμου είναι υψηλότερη από ότι στον πρώτο γάμο, με αποτέλεσμα αρκετά παιδιά να βιώνουν πολλούς χωρισμούς και διαζύγια με την πάροδο των χρόνων.

Το διαζύγιο αυξάνει τον κίνδυνο για προβλήματα ψυχικής υγείας

Το διαζύγιο ίσως να αυξάνει τον κίνδυνο για προβλήματα ψυχικής υγείας στα παιδιά και στους εφήβους. Οι μελέτες δείχνουν πως ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο και την κουλτούρα, τα παιδιά των διαζευγμένων γονιών αντιμετωπίζουν περισσότερα ψυχικά προβλήματα.

Το διαζύγιο ίσως να προκαλεί μια διαταραχή προσαρμογής στα παιδιά που συνήθως υποχωρεί μέσα σε λίγους μήνες. Αλλά οι μελέτες επίσης δείχνουν ότι τα παιδιά με χωρισμένους γονείς, εμφανίζουν σε μεγαλύτερα ποσοστά άγχος και κατάθλιψη.

Το διαζύγιο αυξάνει τα προβλήματα συμπεριφοράς

Τα παιδιά από χωρισμένες οικογένειες ίσως να έχουν προβλήματα εξωτερίκευσης όπως κάποια διαταραχή συμπεριφοράς, διαταραχή διαγωγής, η αντικοινωνική συμπεριφορά και έντονο παρορμητισμό, συγκριτικά με τα παιδιά που έχουν οικογένειες με δύο γονείς. Τα παιδιά μπορεί να τσακώνονται περισσότερο με τους συμμαθητές τους μετά από ένα διαζύγιο.

Το διαζύγιο ίσως να επηρεάζει την απόδοση στο σχολείο

 Τα παιδιά χωρισμένων γονιών αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο σχολείο. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι αυτά τα παιδιά δεν τα πάνε καλά στις εξετάσεις και πολλές φορές το σκάνε ή εγκαταλείπουν το σχολείο.

Τα παιδιά των χωρισμένων γονιών είναι πιο πιθανό να παίρνουν ρίσκα

Οι έφηβοι με χωρισμένους γονείς είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν επικίνδυνες συνήθειες και συμπεριφορές, όπως η χρήση ουσιών (τσιγάρο, αλκοόλ, κάνναβη) και η πρώιμη σεξουαλική δραστηριότητα. Ειδικά για το τελευταίο, οι μελέτες δείχνουν ότι οι έφηβοι των οποίων οι γονείς χώρισαν όταν ήταν στην ηλικία των 5 ετών (ή και μικρότερα) έχουν υψηλότερο κίνδυνο να δραστηριοποιηθούν σεξουαλικά πριν την ηλικία των 16 ετών. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι έχουν περισσότερους συντρόφους στην εφηβεία, από ότι τα υπόλοιπα παιδιά.

Τα προβλήματα μπορεί να παραμείνουν και στην ενήλικη ζωή

Για την μειονότητα των παιδιών, οι ψυχολογικές επιδράσεις του διαζυγίου μπορεί να είναι μακροχρόνιες. Πολλές μελέτες έχουν συνδέσει τα διαζύγια με αυξημένα προβλήματα ψυχικής υγείας και καταχρήσεις στην ενηλικίωση.

Κάποιες φορές ένα διαζύγιο μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την χαμηλή αυτοεκτίμηση των παιδιών στην πρώιμη ενηλικίωση σε θέματα που αφορούν την εκπαίδευση, τη δουλειά και τις ρομαντικές σχέσεις. Οι ενήλικες που έχουν βιώσει το διαζύγιο των γονιών τους έχουν χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο και λιγότερα επιτεύγματα και περισσότερα οικονομικά προβλήματα.

Οι ενήλικες που έχουν βιώσει ένα διαζύγιο στην παιδική ηλικία αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες στις σχέσεις. Επίσης έχουν περισσότερες πιθανότητες να χωρίσουν.

Ο πρώτος χρόνος μετά το διαζύγιο είναι ο πιο δύσκολος

Τα διαζύγια έχουν αυξηθεί κατακόρυφα τις τελευταίες δεκαετίες. Τα περισσότερα παιδιά δυσκολεύονται στην προσαρμογή για ένα με δύο χρόνια μετά το διαζύγιο καθώς αισθάνονται άγχος, δυσφορία, ανησυχία και αβεβαιότητα. Όμως υπάρχουν και αρκετά παιδιά που ανακάμπτουν πιο εύκολα και τα οποία συνηθίζουν εύκολα στις αλλαγές στην καθημερινή τους ρουτίνα, και νιώθουν άνετα με τις νέες συνθήκες. Άλλα παιδιά ωστόσο, δεν φαίνονται ποτέ να επανέρχονται σε "φυσιολογική κατάσταση". Αυτό το μικρό ποσοστό των παιδιών μπορεί να εμφανίσει προβλήματα άμεσα ή και αργότερα (στην ενήλικη ζωή) λόγω του διαζυγίου.

Στρατηγικές διαχείρισης

Οι γονείς παίζουν καθοριστικό ρόλο στο πως τα παιδιά θα αντιμετωπίσουν το διαζύγιο.Κάποιες στρατηγικές των γονέων για να βοηθήσουν τα παιδιά να διαχειριστούν το διαζύγιο περιλαμβάνουν:

• Να έχετε την κοινή επιμέλεια των παιδιών. Οι έντονες διαφωνίες μεταξύ των γονέων αυξάνουν το άγχος των παιδιών. Οι τσακωμοί μεταξύ των γονιών και οι απειλές που εκτοξεύει ο ένας στον άλλο συνδέονται με προβλήματα συμπεριφοράς στα παιδιά.Αν δεν μπορείτε να διαχειριστείτε την κατάσταση με τον πρώην σας ζητήστε τη βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή ή διαμεσολαβητή.
• Μην βάζετε τα παιδιά στη μέση. Όταν ζητάτε από τα παιδιά σας να διαλέξουν ποιον γονέα προτιμούν περισσότερο ή τους λέτε πράγματα που δείχνουν ότι ο άλλος γονέας δεν είναι κατάλληλος, τα βάζετε στη μέση και είναι πιο πιθανό να αισθάνονται άγχος, θλίψη και ενοχές.
• Να διατηρείτε μια υγιή σχέση με το παιδί σας. Η θετική επικοινωνία, η στοργή και οι όσο το δυνατόν λιγότερες συγκρούσεις βοηθούν ένα παιδί να αντιμετωπίσει καλύτερα το διαζύγιο. Μια υγιής σχέση γονέα-παιδιού βοηθά τα παιδιά να έχουν αυτοεκτίμηση και καλύτερη απόδοση στο σχολείο.
• Να τηρείτε τους κανόνες. Καθιερώστε κανόνες κατάλληλους για την ηλικία του παιδιού και να τηρείτε τις συνέπειες όταν είναι αναγκαίο. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η τήρηση των ορίων και των κανόνων στο σπίτι μετά το διαζύγιο, μειώνει τα παραπτώματα των παιδιών.
• Να είστε κοντά στους εφήβους. Όταν οι γονείς είναι κοντά στους εφήβους μπορούν να παρακολουθούν τι κάνουν και πως περνάνε το χρόνο τους, καθώς είναι πιθανό οι έφηβοι να εμφανίσουν προβλήματα συμπεριφοράς μετά το διαζύγιο.
• Να υποστηρίζετε το παιδί σας. Τα παιδιά που αμφιβάλλουν για την ικανότητά τους να διαχειριστούν τις αλλαγές και εκείνα που αισθάνονται θύματα, είναι πιο πιθανό να έχουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Βοηθήστε στο παιδί σας να επεξεργαστεί το διαζύγιο, έχει την ικανότητα να το κάνει.
• Μάθετε στο παιδί σας δεξιότητες αντιμετώπισης των προβλημάτων. Τα παιδιά που έχουν μάθει δεξιότητες αντιμετώπισης των προβλημάτων προσαρμόζονται καλύτερα μετά το διαζύγιο. Διδάξτε στα παιδιά σας πώς να διαχειρίζονται τις σκέψεις τους, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές τους με υγιή τρόπο.
• Βοηθήστε το παιδί σας να νιώθει ασφαλές και προστατευμένο. Ο φόβος της εγκατάλειψης και οι ανησυχίες για το μέλλον προκαλούν πολύ άγχος. Αλλά αν βοηθήσετε το παιδί σας να αισθανθεί αγάπη, ασφάλεια και υποστήριξη μειώνετε τον κίνδυνο για προβλήματα ψυχικής υγείας.
• Μπορείτε να παρακολουθήσετε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης για γονείς.Υπάρχουν πολλά προγράμματα διαθέσιμα που βοηθούν τους γονείς να μειώσουν τον αντίκτυπο του διαζυγίου στα παιδιά.
• Ζητήσετε τη βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή για τον εαυτό σας. Αν μειώσετε το άγχος σας θα βοηθήσετε το παιδί σας. Η ψυχοθεραπεία θα σας βοηθήσει να ρυθμίσετε τις αλλαγές στη ζωή σας.

Πότε να ζητήσετε βοήθεια για το παιδί σας

Είναι φυσιολογικό για τα παιδιά να χρειάζονται χρόνο για να διαχειριστούν τα συναισθήματα και την συμπεριφορά τους, μετά το χωρισμό των γονιών τους. Αλλά αν το παιδί σας έχει θέματα διάθεσης ή προβλήματα συμπεριφοράς που επιμένουν, ζητήστε τη βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή. Η ψυχοθεραπεία είναι πολύ αποτελεσματική στην αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων.