Η αντίδραση στο θυμό: Εκδίκηση και βία

Αντίδραση στο θυμό

Γιατί δυσκολευόμαστε να αναγνωρίσουμε και να διαχειριστούμε τα πληγωμένα συναισθήματα και την ευαισθησία μας όταν μας προσβάλλουν; Για παράδειγμα, αν κάποιος χτυπήσει ξαφνικά το αμάξι σας μπροστά σας, η καρδιά σας χτυπά δυνατά, αλλά, αν είστε όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, δεν το κάνετε συνειδητά. Η πρώτη συνειδητή αντίδραση κατά πάσα πιθανότητα είναι να φωνάξετε.Και τι συμβαίνει στη συνέχεια;

Όλος αυτός ο θυμός συχνά καταπιέζεται και βυθίζεται στο ασυνείδητο με φαντασιώσεις (φευγαλέες εικόνες που συχνά γίνονται ασυνείδητα αντιληπτές) και ζητά εκδίκηση.

Σίγουρα θα έχετε δει κάποια ταινία του Χόλυγουντ στην οποία ένας σκληρός άνδρας που δέχεται προσβολές, αρχίζει να θυμώνει και μετά σκοτώνει τους πάντες γύρω του.

Και αυτό είναι που μας διδάσκει η κουλτούρα μας, μέσω έτοιμων φαντασιώσεων στις ταινίες, στην τηλεόραση, στη μουσική, στα δημοφιλή βιβλία και στις διαφημίσεις, και διαδραματίζονται στην πολιτική, στον αθλητισμό, και ακόμη και στο νομικό σύστημα ως αντίδραση στις προσβολές.

Εκδίκηση

Η εκδίκηση διαπερνά την κουλτούρα μας επειδή επηρεάζει το ασυνείδητο του ανθρώπου. Η εκδίκηση, είναι αυτό που αισθανόμαστε ασυνείδητα όταν αισθανόμαστε πληγωμένοι και απογοητευμένοι.

Μπορεί να είναι η απογοήτευση όταν ξέρετε ότι οι άλλοι απλά δεν σας καταλαβαίνουν. Μπορεί να είναι τα κοινωνικά στερεότυπα που μας υποδεικνύουν ότι πρέπει να ανεχόμαστε την αγενή συμπεριφορά. Μπορεί να είναι μια εξευτελιστική προσβολή. Μπορεί να είναι μια τραυματική εμπειρία όπως η παιδική κακοποίηση, η σωματική, η συναισθηματική ή η σεξουαλική. Αλλά η προσβολή είναι εκεί, και αισθανόμαστε την ανάγκη να αμυνθούμε, είτε σωματικά (πχ με όπλα ή ξύλο) ή λεκτικά (πχ σαρκασμό και βρίσιμο).

Συχνά, η "εκδίκηση" περνά από το ασυνείδητο στο συνειδητό (στην πράξη), με αποτέλεσμα να γίνονται δραματικά γεγονότα όπως τα τρομοκρατικά χτυπήματα, η σχολική βία ή οι αυτοκτονίες.

Στο βάθος της απογοήτευσης, στρέφουμε αυτά τα όπλα εναντίον μας και σαμποτάρουμε τον εαυτό μας. Αυτό το σαμποτάρισμα μαζί με την ασυνείδητη απογοήτευση δημιουργούν τις ενοχές, και ενδόμυχα ελπίζουμε ότι ο πόνος που προκαλούμε στον εαυτό μας θα μας κάνει να πούμε στους άλλους  ʺΚοίτα τι μου έκανες!ʺ Σε αυτή την περίπτωση, η απογοήτευση μπορεί να είναι σιωπηλή και να μας πληγώνει.

Πολλοί άνθρωποι έχουν τόσο βαθύ θυμό για τους γονείς τους που ασυνείδητα επιθυμούν να μένουν δυσλειτουργικοί για να πάρουν εκδίκηση από τους γονείς. Μπορεί να ικανοποιούνται όταν πληγώνουν τους γονείς τους λέγοντας, ʺΚοίτα πόσο χάλια είμαι! Όλα είναι δικό σου λάθος!ʺ

Αναφορικά με την κοινωνική επιθετικότητα ή το σιωπηλό σαμποτάρισμα του εαυτού, η πιο δημοφιλής απόκριση στην προσβολή είναι η εκδίκηση. Έτσι ο θυμός, στον πυρήνα του, είναι μια σκοτεινή και βίαιη επιθυμία να βλάψετε το άτομο που σας πλήγωσε.

Υπάρχει  ʺδικαιολογημένος ʺ θυμός;

Υπάρχει δικαιολογημένος εκνευρισμός, επειδή ο εκνευρισμός είναι μια ειλικρινής συναισθηματική αντίδραση σε κάποιες προσβολές. Όταν ο εκνευρισμός εξελίσσεται σε θυμό, η επιθυμία να βλάψετε ένα άλλο άτομο είναι στο ίδιο επίπεδο με του ατόμου που σας πρόσβαλλε. Έτσι, ίσως να επιτίθεστε στον εαυτό σας με αγένεια. Και τελικά, αυτό ακριβώς κάνετε, επειδή ο θυμός στο μυαλό σας γίνεται δηλητήριο στην καρδιά σας που σας βλάπτει τόσο πολύ όσο κανένα άλλο.

Σημειώστε ότι μπορείτε να κατευθύνετε το θυμό σας ακόμη και σε πράγματα. Αν ένα εργαλείο σπάσει ακριβώς στη μέση μιας σημαντικής εργασίας, αισθάνεστε απογοητευμένοι και αβοήθητοι και έτσι αρχίζετε να φωνάζετε και να χτυπάτε το εργαλείο. Ξέρετε ότι καταστρέφοντας το εργαλείο δεν επιδιορθώνετε τίποτα, τότε γιατί συμπεριφέρεστε με επιθετικότητα; Αυτό γίνεται για να ʺπληγώσετεʺ το αντικείμενο, έστω συμβολικά, και να πάρετε την ικανοποίηση να αισθανθείτε πιο δυνατοί από οτιδήποτε άλλο. Έτσι σκέφτεστε ασυνείδητα, ʺΤα σχέδια μου έχουν ανατραπεί, έχει πληγωθεί η περηφάνια μου, αλλά αν μπορώ να καταστρέψω κάτι, οτιδήποτε, τότε δείτε πόσο ισχυρός είμαι!ʺ

Αυτό εξηγεί γιατί πολλοί άνθρωποι φοβούνται να αναγνωρίσουν συνειδητά οποιαδήποτε μορφή θυμού. Έχουν αίσθηση για το που τους πάει το ασυνείδητο, και δεν μπορούν να θάψουν τη σκέψη να πληγώσουν κάποιον που τους πλήγωσε. Έτσι καταπνίγουν τα πάντα, από την αρχή. Η προσβολή οδηγεί στο θυμό, αλλά αρνούνται όσα αισθάνονται και οδηγούν το θυμό βαθιά στο ασυνείδητο. Παρουσιάζουν τον εαυτό τους σαν ήρεμο και ισορροπημένο που δεν θα πείραζε ούτε μυρμήγκι.

Έχετε δει ποτέ ένα παιδί, που έχει πληγωθεί από κάτι που είπε ή έκανε, και να ξεσπά, ʺΣε μισώ!Εύχομαι να πέθαινες!ʺ και στη συνέχεια τρέχει στο δωμάτιο του και κλαίει με λυγμούς; Και στη συνέχεια, όταν τα δάκρυα στεγνώσουν, τίποτα δεν αναφέρεται για τα λόγια που ξεστόμισε. Ίσως η μαμά του ή ο μπαμπάς του να το παρηγόρησαν, ή ίσως τα αδέρφια του να έπαιξαν μαζί του μετά από όσα είπε, απλά εξέφρασε δυνατά τις σκοτεινές μνήμες του παρελθόντος που δημιουργούν ενοχές.

Όταν λοιπόν κάποιος θυμώνει και αναφέρει ότι θέλει να σκοτώσει κάποιον, εκφράζει τα σκοτεινά του συναισθήματα και όχι ένα πραγματικό έγκλημα. Είναι η μπερδεμένη παιδική εμπειρία θυμού και απογοήτευσης.

Για αυτό να θυμάστε όταν απλά θέλετε να ʺσκοτώσετεʺ κάποιον δεν είναι απαραίτητο να επιθυμείτε να διαπράξετε ένα έγκλημα, η φαντασίωση μιας εκδίκησης δεν σημαίνει μια απόλυτη επιθυμία για να κάνετε κάτι κακό. Κάποιες φορές είναι απλά μια νοητική, σιωπηλή επιθυμία να δούμε κάποιον να υποφέρει, για να αισθανθούμε ικανοποίηση ότι πληγώθηκε αυτός που μας πλήγωσε. Και κάποιες φορές η εκδίκηση είναι απλά μια επιθυμία, για αυτό κρατήστε το στόμα σας κλειστό γιατί ο άλλος μπορεί να επανορθώσει το λάθος. Οι ρίζες είναι πολύ βαθιές στην παιδική ανασφάλεια.

Στην πραγματικότητα, η απόδειξη όλων αυτών μπορεί να βρεθεί στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή στην οποία ένα άτομο κατακλύζεται από ντροπή και φαντασιώσεις εκδίκησης που δημιουργούνται για να εξουδετερώσει ή να αναιρέσει αυτές τις κακές σκέψεις.