Τραυματικό πένθος

Τραυματικό Πένθος

Επιπλεγμένο πένθος

Το επιπλεγμένο πένθος, όπως για παράδειγμα το πένθος που ακολουθεί μια αυτοκτονία ή ένα βίαιο θάνατο, δεν περιορίζεται στο απλά στάδια του πένθους όπως έχουν περιγραφεί εδώ και δεκαετίες , αλλά χαρακτηρίζεται από ανατροπές, διακυμάνσεις και πισωγυρίσματα στην άρνηση, στη θλίψη, στο θυμό, στην ντροπή, στην απόδοση ευθυνών και σε πολλές σωματικές αντιδράσεις. Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι το επιπλεγμένο πένθος είναι μια ʺδιαδικασία ταλάντωσηςʺ, καθώς ένα άτομο πηγαίνει μια μπρος και μια πίσω ανάμεσα στην απώλεια και στον προσανατολισμό, στον προσανατολισμό και στην αποκατάσταση, μεταξύ εξέλιξης και υποτίμησης. Σε αυτή τη διαδικασία ταλάντωσης οι άνθρωποι που έχουν βιώσει μια αυτοκτονία μπορεί να προσκολλώνται σε κάποια άτομα και να απομακρύνονται από άλλα. Ταυτόχρονα, έχουν έντονα συμπτώματα ανησυχίας και συναισθήματα προσαρμογής, τα οποία εμφανίζονται σε ανεξάρτητες διαστάσεις.

Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει την απώλεια ενός ατόμου από αυτοκτονία μαθαίνουν να προσαρμόζονται στην έλλειψη του θανόντα και να επαναπροσδιορίζουν τη ζωή τους χωρίς τη φυσική παρουσία του αγαπημένου τους, και μπορεί να αισθάνονται ότι έχουν χάσει ένα κομμάτι του εαυτού τους. Δεν συγκλονίζονται όλοι οι άνθρωποι από αυτή την απώλεια, ωστόσο, οι πενθούντες συχνά εμπίπτουν σε μια από τις τρεις κατηγορίες:

1. Αυτοί που αναρρώνουν γρήγορα

Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι άνθρωποι που αναρρώνουν γρήγορα χωρίς βοήθεια και μπορούν να επιστρέψουν στην καθημερινότητά τους όπως ήταν πριν. Κάποιοι από αυτούς τους ανθρώπους δεν έχουν άγχος επειδή είχαν μονάχα επιφανειακή επαφή με τον θανόντα, ενώ άλλοι συχνά εσωτερικεύουν και καταπιέζουν τον πόνο, το θυμό ή τις ενοχές. Στην τελευταία περίπτωση, οι δυσπροσαρμοστικές στρατηγικές διαχείρισης του πόνου μπορεί να οδηγήσουν στην χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών ή  σε ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές.

2. Αυτοί που χρειάζονται μέτρια υποστήριξη

Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν βιώσει μια αυτοκτονία, χρειάζονται μέτριο επίπεδο υποστήριξης που μπορεί να διαρκεί από μήνες μέχρι χρόνια. Αυτή η υποστήριξη ίσως να περιλαμβάνει ατομική ψυχοθεραπεία ή ομαδική υποστήριξη.

3. Αυτοί που έχουν κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας

Μερικοί άνθρωποι ίσως να εμφανίσουν μια ψυχική διαταραχή, όπως το μετατραυματικό στρες (PTSD) ή η κατάθλιψη, σε αντίδραση στο τραύμα και στην απώλεια και ίσως να απαιτείται μακροχρόνια ή συστηματική θεραπεία.

Ένας θεραπευόμενος μου ανέφερε ότι τα πρώτα χρόνια μετά το θάνατο του αδερφού του, , είχε μετακομίσει σε τρεις διαφορετικές πόλεις. Μερικές φορές ένιωθε ότι ήταν καλά, άλλες μέρες ήθελε να μιλήσει σε κάποιο φίλο ή να επισκεφθεί μια ομάδα υποστήριξης, και κάποιες άλλες μέρες ήθελε να μένει μόνος του με τη θλίψη για όσα έγιναν και ήθελε να κάνει ψυχοθεραπεία.

Μετά από έναν ξαφνικό θάνατο, ειδικά μετά από μια αυτοκτονία, το τραυματικό πένθος είναι μια συχνή αντίδραση. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο οι αντιδράσεις στο τραύμα και στο πένθος εμφανίζονται μαζί, και τα πολύπλοκα συναισθήματα προκαλούν έντονο στρες που είναι εξουθενωτικό και περίπλοκο.

Ένας αριθμός παραγόντων που αφορούν το θάνατο από αυτοκτονία ίσως να επηρεάζει τις αντιδράσεις του τραυματικού πένθους:

• Αιφνιδιασμός ή έλλειψη πρόβλεψης

Ένας απροσδόκητος θάνατος δεν αφήνει τα περιθώρια για αποχαιρετισμούς, την ολοκλήρωση πραγμάτων , την επίλυση διαφωνιών ή τις απαντήσεις σε ερωτήσεις. Οι πενθούντες μένουν με αναπάντητα ʺγιατίʺ και ʺτι θα συνέβαινε ανʺ. Όταν ένα αγαπημένο πρόσωπο πεθαίνει από μια μακροχρόνια νόσο, σε αντίθεση, υπάρχει χρόνος να προετοιμάσουμε τον εαυτό μας για την απουσία του.

• Βία και ακρωτηριασμός

Οι θάνατοι που περιλαμβάνουν ταλαιπωρία και έντονο πόνο ίσως να προκαλούν τρομακτικές τραυματικές εικόνες και σκέψεις, είτε αυτός που πενθεί  είναι μάρτυρας είτε όχι του θανάτου. Αν ο θάνατος συμβεί σε οικείο ή στον προσωπικό χώρο του πενθούντα, αυτός ο χώρος πιθανόν να συνεχίσει να προκαλεί τραυματικές αντιδράσεις.

• Πρόληψη ή τυχαιότητα του θανάτου

Η τυχαιότητα μιας τέτοιας απώλειας μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο και ανησυχία. Αυτό συχνά συμβαίνει όταν δεν υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια πριν το θάνατο ενός ανθρώπου.

• Πολλαπλοί θάνατοι (υπερβολικό πένθος) ή πολλαπλές απώλειες

Επιπλέον της αρχικής απώλειας ενός ανθρώπου, προστίθενται και οι δευτερεύουσες απώλειες όπως είναι η απώλεια του εισοδήματος, η απώλεια του σπιτιού, η απώλεια όλων των αντικειμένων της οικογένειας. Αυτή η αποδιοργάνωση μπορεί να πιέσει την οικογένεια και τον κοινωνικό περίγυρο.

• Η επικοινωνία με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης

Μερικές φορές η πρώτη αντίδραση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που θέλουν να καλύψουν κάθε ανθρωποκτονία ή αυτοκτονία, αυξάνει τη σύγχυση και την ανησυχία του πενθούντα. Αν τα γεγονότα γύρω από το θάνατο προκαλούν το ενδιαφέρον, οι πενθούντες έχουν να διαχειριστούν και την πίεση των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Τραυματικό πένθος

Οι αντιδράσεις στο τραύμα και στο πένθος συχνά αλληλεπικαλύπτονται. Από τη μια πλευρά, η εμπειρία του τραύματος οδηγεί σε συνεχή διείσδυση της εκδήλωσης του θανάτου. Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει μια αυτοκτονία δεν μπορούν να σταματήσουν να σκέφτονται τη σκηνή του θανάτου (ακόμη και όταν ονειρεύονται), και οι εικόνες έρχονται συνεχώς στο μυαλό. Ο τρόμος μπορεί να είναι έντονος και η φυσική αντίδραση είναι να μένει κάποιος μακριά από οτιδήποτε του θυμίζει το τραύμα. Μερικές φορές οι επιζώντες εμφανίζουν διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) ως συνέπεια του βίαιου και απροσδόκητου θανάτου.

Οι βασικές προϋποθέσεις για ένα τραυματικό γεγονός περιλαμβάνουν τη συντριβή τριών πεποιθήσεων που οι υπόλοιποι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν:

• Η καλοσύνη του κόσμου- οι άνθρωποι είναι γενικά καλοί
• Το νόημα της ζωής- καλά πράγματα συμβαίνουν στους καλούς ανθρώπους
• Η αξία του εαυτού- είμαι καλός άνθρωπος και μπορώ να κρατήσω τον εαυτό μου και όσους αγαπώ ασφαλείς και υγιείς.

Και οι τρεις αυτές υποθέσεις κλονίζονται ή καταρρίπτονται μετά από ένα θάνατο από αυτοκτονία. Η τραυματική απόκριση της αναβίωσης σκέψεων μέσω αναδρομών σε όσα συνέβησαν  και η συνεχής περισυλλογή οδηγούν στην αναθεώρηση της κοσμοθεωρίας.

Από την άλλη πλευρά, η εμπειρία του πένθους εμφανίζεται σε στάδια σε ανθρώπους που έχουν χάσει έναν αγαπημένο από αυτοκτονία, ώστε να αποδεχτούν την πραγματικότητα της απώλειας και έχουν την τάση να κρατούν πράγματα που τους θυμίζουν τον θανόντα. Η έντονη θλίψη μπορεί να μοιάζει ότι δεν θα φύγει ποτέ, και το πένθος μοιάζει σαν μια αντίδραση σεβασμού προς τον αγαπημένο μας.