Τραυματική απώλεια και πένθος

Τραυματική Απώλεια και Πένθος

Όταν ένα άτομο που νοιαζόμαστε πεθάνει ξαφνικά και/ή σε ένα τραυματικό γεγονός, υπάρχουν επιπλέον προβλήματα που προστίθενται στο πένθος που νιώθουμε. Ίσως να είστε μάρτυρες του θανάτου, ή του θανάτου και του τραυματισμού άλλων ανθρώπων. Ο καθένας βιώνει και ανταποκρίνεται διαφορετικά και δεν υπάρχει κάτι σωστό ή ʺφυσιολογικόʺ σε αυτή την απόκριση. Ωστόσο υπάρχουν κάποιες κοινές αντιδράσεις και συναισθήματα που ίσως να βιώνετε ώρες, μέρες, εβδομάδες και μήνες μετά το τραυματικό γεγονός. Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να είναι μερικές φορές πολύ δυνατά και τρομακτικά.

Υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι προβλημάτων που προκύπτουν όταν ένα κοντινό σας πρόσωπο πεθάνει από ένα τραυματικό γεγονός:

• Προβλήματα του ψυχικού τραύματος
• Προβλήματα του πένθους
• Προβλήματα θυμού και αυτοπεποίθησης
• Προβλήματα με την αλλαγή

Προβλήματα του τραύματος  

ʺΔεν μπορώ να πιστέψω ότι αυτό είναι αλήθειαʺ

Μια απώλεια για την οποία είμαστε απροετοίμαστοι, ειδικά αν δεν είμαστε παρόντες ή δεν κρατάμε ή δεν αγγίζουμε το άτομο που πεθαίνει, είναι δύσκολο να κατανοήσουμε ότι  συμβαίνει πραγματικά.

Τι μπορεί να βοηθήσει;

Χρειάζεται χρόνος για να κατασταλάξει μέσα μας αυτό που έχει συμβεί. Συζητήστε με άλλους για όσα περνάτε και μην ανησυχείτε ότι μπορεί να φορτωθείτε στους άλλους, για αυτό είναι οι φίλοι. Πολλοί άνθρωποι μπορεί να βρίσκουν βοηθητικό να:

• Επισκέπτονται το σημείο στο οποίο συνέβη το περιστατικό.
• Συζητούν με άλλους που εμπλέκονται σε αυτό.
• Τοποθετήσουν ένα στεφάνι σε ένα συγκεκριμένο σημείο.
• Κάνουν επιμνημόσυνη δέηση ή άλλα τελετουργικά μνήμης.

Τελικά, ίσως να υπάρχουν πτυχές της απώλειας που δεν θα απαντηθούν ποτέ. Να είστε προετοιμασμένοι με την αβεβαιότητα του να μην ξέρετε, δεν μπορούμε να εξηγήσουμε ή να ελέγχουμε τα πάντα.

ʺ Δεν μπορώ να το βγάλω από το μυαλό μου ʺ

Πολλοί άνθρωποι στοιχειώνονται από εικόνες στο μυαλό τους από το τραυματικό γεγονός. Αυτό είναι πολύ πιθανό σε έναν αυτόπτη μάρτυρα, ενώ η τηλεόραση ή άλλες εικόνες μπορεί να σας θυμίζουν το φρικτό τρόπο που πέθανε κάποιο άτομο. Τέτοιες εικόνες ίσως να εμφανίζονται σποραδικά, με διαστρεβλωμένη μορφή όπως οι εφιάλτες. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορεί να σας θυμίζουν την απώλεια, όπως π.χ. οι φωνές, το κλάμα ή οι κραυγές.

Μερικοί άνθρωποι φεύγουν μακριά για να αποφύγουν οτιδήποτε τους θυμίζει το γεγονός επειδή οι εικόνες είναι πολύ επώδυνες. Ίσως να μένουν κλεισμένοι στο σπίτι, να αποφεύγουν να μιλήσουν για την απώλεια και να προσπαθούν να αποσπάσουν την προσοχή τους με ήρεμες δραστηριότητες. Παρόλα αυτά σε σοβαρές περιπτώσεις εμφανίζεται η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD).

Τι μπορεί να βοηθήσει;

Οι εικόνες που μπορεί να σας στοιχειώνουν μπορούν να ηρεμήσουν με τη συζήτηση με άλλους, και να ξαναζείτε ξανά και ξανά το γεγονός μέχρι να το συνηθίσετε. Οι εικόνες δεν θα εξαφανιστούν αλλά θα γίνουν λιγότερο επώδυνες και πιο εύκολο να ζήσετε με αυτές. Αν αυτές οι εικόνες παρεμποδίζουν το πένθος ή παρεμβαίνουν στη ζωή σας, τότε πρέπει να επισκεφθείτε έναν ψυχίατρο ή ψυχολόγο. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν πολύ αποτελεσματικές ψυχολογικές θεραπείες για το μετατραυματικό στρες, όπως το EMDR. Δεν είναι πάντα απαραίτητη η φαρμακευτική αγωγή, αν και μπορεί να βοηθήσει.

Προβλήματα του πένθους

ʺΝιώθω μουδιασμένοςʺ

Το μούδιασμα είναι ένα τρόπος για να προστατευθεί το μυαλό μας από τον ψυχικό πόνο που απειλεί να μας κατακλύσει. Μερικές φορές ίσως να μην μπορούμε να σκεφτούμε καθαρά, ή να είμαστε μπερδεμένοι και να χάνουμε τον εαυτό μας. Και άλλες φορές ίσως να μην μπορούμε να εκφράσουμε τα συναισθήματα μας με κανένα τρόπο. Σε μια επείγουσα κατάσταση είναι τέτοια η ʺαποσύνδεσηʺ που μας επιτρέπει να συνεχίσουμε, να ψάχνουμε για ένα άτομο που χάθηκε ή να δεσμευτούμε στην διάσωση άλλων ανθρώπων. Αν αυτό συνεχιστεί μετά την καταστροφή τότε μόνο γίνεται πρόβλημα. Συνήθως, αυτό αντανακλά ένα φόβο, αν δεν κρατήσουμε τα συναισθήματά μας υπό έλεγχο, τότε μπορεί να μας ελέγχουν αυτά.

Τι μπορεί να βοηθήσει;

Το πένθος είναι η φυσιολογική αντίδραση στην απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Είναι πιο πιθανό να δημιουργηθούν προβλήματα όταν συσσωρεύονται αντί να εκφράζονται. Την στιγμή της απώλειας είναι φυσιολογικό και σωστό να εκφράσουμε το πένθος μας με οποιοδήποτε τρόπο μας βγαίνει φυσιολογικά. Μερικοί άνθρωποι κλαίνε, άλλοι θυμώνουν και άλλοι μιλούν ασταμάτητα για ότι συνέβη. Προσπαθήστε να βρείτε κάποιον που εμπιστεύεστε και είναι καλό ακροατής και μην ανησυχείτε, αν νιώθετε προς στιγμή απελπισία, αυτό θα περάσει. Όταν πενθούμε δεν ξεχνάμε τους ανθρώπους που αγαπάμε, σταδιακά βρίσκουμε νέους τρόπους να τους θυμόμαστε. Οι αναμνήσεις του παρελθόντος είναι κάποιες φορές επώδυνες αλλά είναι ο θησαυρός μας, το καλύτερο είναι να μην τις θάψετε για πολύ. Παραδόξως, αν επιτρέψουμε στον εαυτό μας να χάσει τον έλεγχο των συναισθημάτων του, για λίγο, θα νιώσουμε καλύτερα και θα μπορούμε να ζήσουμε ελέγχοντάς τα.

ʺΔεν μπορώ να σταματήσω να κλαίωʺ

Το πένθος μπορεί να συνεχιστεί πολύ περισσότερο καιρό από όσο οι περισσότεροι άνθρωποι προσδοκούν. Χρειάζεται να αναγνωρίσουμε αυτό το γεγονός και να μην περιμένουμε πολλά από τον εαυτό μας. Υπάρχουν πολλές μορφές πένθους που μας κάνουν να νιώθουμε ʺκολλημένοι. ʺ Μερικές φορές αυτό αντανακλά την ανάγκη μας να τιμωρήσουμε τον εαυτό μας, ʺΓιατί να είμαι χαρούμενος τώρα που αυτός ή αυτή έχει πεθάνει;ʺ Αυτό είναι πιο πιθανό να προκύψει αν έχει πεθάνει ένα παιδί, ή αν κατηγορούμε τον εαυτό μας για το θάνατο ή γιατί δεν ήμασταν εκεί όταν μας χρειάζονταν. Άλλες φορές αυτό αντανακλά μακροχρόνια συναισθήματα κατάθλιψης ή απελπισίας.

Τι μπορεί να βοηθήσει;

Το πένθος δεν είναι σαν ένα κρυολόγημα, δεν θα είμαστε ποτέ ξανά οι ίδιοι όπως πριν την απώλεια. Μαθαίνουμε να ζούμε με αυτή και σιγά-σιγά ο πόνος εξαφανίζεται. Το πένθος δεν είναι καθήκον για τον θανόντα, αυτοί που μας αγαπούν δεν θέλουν να υποφέρουμε. Η συζήτηση με ένα φίλο βοηθά πολύ. Αν αυτό δεν αρκεί ή νιώθετε συνεχώς καταθλιπτικοί ή έχετε αυτοκτονικές σκέψεις, δεν πρέπει να διστάσετε να μιλήσετε σε έναν ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή. Υπάρχουν διαφορετικές θεραπείες όπως το EMDR και τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα που μπορεί να βοηθήσουν και αξίζει να συζητήσετε τις κατάλληλες εναλλακτικές για εσάς. Μην τα παρατάτε, υπάρχουν λύσεις!

Προβλήματα θυμού και αυτοπεποίθησης

ʺΕίμαι τόσο θυμωμένοςʺ

Ο θυμός είναι μια φυσιολογική αντίδραση στην απώλεια, ειδικά αν προκαλείται από τρομοκρατική επίθεση ή  από άλλον άνθρωπο. Ίσως να θυμώνετε με τους δράστες του τραύματος, τις αρχές ή τους ανθρώπους γύρω που δεν βοήθησαν. Μερικοί άνθρωποι χάνουν τους ανθρώπους που αγαπούν περισσότερο. Περιστασιακά αυτός ο θυμός μπορεί να καλλιεργεί έναν βίαιο κύκλο.

Τι μπορεί να βοηθήσει;

Θυμηθείτε ότι ο θυμός μπορεί να αποτελέσει κινητήριο δύναμη για καλό σκοπό αν τον ελέγχετε και τον κατευθύνετε προς το καλό και όχι στην εκδίκηση. Προσπαθήστε να κρατηθείτε μακριά από παρορμητικές εκρήξεις θυμού και αν έχετε πει ή έχετε κάνει πράγματα που πληγώνουν τους άλλους, να μην είστε τόσο περήφανοι και να ζητάτε συγνώμη. Θα καταλάβουν.

ʺΚατηγορώ τον εαυτό μου, νιώθω τόσο ένοχοςʺ

Κανένας από εμάς δεν είναι τέλειος και είναι εύκολο να γαντζωθούμε από κάτι που κάναμε ή δεν κάναμε στην προσπάθειά μας να κατηγορήσουμε κάποιον. Συχνά, οι άνθρωποι καταλήγουν να κατηγορούν τους εαυτούς τους, έχουν τύψεις και ενοχές. Στο πίσω μέρος του μυαλού μας ίσως να κολλάμε σε αυτή την ιδέα, θεωρούμε ότι αν τιμωρήσουμε τον εαυτό μας θα διορθώσουμε τα πράγματα και θα φέρουμε πίσω το άτομο που χάσαμε. Δυστυχώς αυτή η μαγική σκέψη είναι καταδικασμένη να αποτύχει.

Τι μπορεί να βοηθήσει;

Αργά ή γρήγορα θα αποδεχτούμε όσα συνέβησαν αμετάκλητα και αν τιμωρούμε τον εαυτό μας δεν θα αλλάξουμε τίποτα. Οι φίλοι συχνά λένε ʺΔεν πρέπει να κατηγορείς τον εαυτό σουʺ και ίσως να έχουν δίκιο. Αλλά δεν θα επιλέξετε τον τρόπο που αισθάνεστε. Οι ενοχές και ο θυμός δεν είναι συναισθήματα που μπορείτε να τα ανοίξετε και να τα κλείσετε. Προσπαθήστε να βρείτε έναν πιο δημιουργικό τρόπο να εκφράσετε το πένθος σας, και να κάνετε κάτι καλό για όλα τα άσχημα που συνέβησαν.

Προβλήματα με την αλλαγή  

ʺΝιώθω τρομοκρατημένοςʺ

Όλοι ξέρουμε ότι συμβαίνουν καταστροφές , αλλά τις περισσότερες φορές η ζωή συνεχίζεται με αυτοπεποίθηση και την αίσθηση της ασφάλειας , της προστασίας από το κακό και τα σημαντικά τραύματα. Όταν συμβαίνει μια καταστροφή, ο κόσμος γίνεται επικίνδυνος εκείνη τη στιγμή, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε τίποτα δεδομένο και περιμένουμε την επόμενη καταστροφή. Ο φόβος προκαλεί σωματικά συμπτώματα όπως η μυϊκή ένταση, η ταχυκαρδία, η εφίδρωση, η δύσπνοια και η αϋπνία, όλα αυτά τα συμπτώματα, μας βοηθούν να μείνουμε ζωντανοί σε περιπτώσεις κινδύνου. Αλλά στο σύγχρονο κόσμο δεν συμβαίνουν τέτοια πράγματα και αυτά τα συμπτώματα παρερμηνεύονται ως κάποια ασθένεια.

Τι μπορεί να βοηθήσει;

Το πρώτο και το πιο σημαντικό πράγμα είναι να αναγνωρίσετε ότι τα συμπτώματα του φόβου είναι σημάδι φυσιολογικό, και κάποιες φορές όταν ακούμε τον χτύπο της καρδιάς μας αυτό είναι φυσιολογικό, οι πονοκέφαλοι, οι πόνοι στη μέση, η δυσπεψία , ακόμη και ο πανικός, είναι φυσιολογικές αντιδράσεις που μειώνονται όσο περνά ο χρόνος, δεν είναι συμπτώματα που θα οδηγήσουν σε κάτι χειρότερο. Επιπλέον, δεν είστε τόσο αβοήθητοι όσο νιώθετε. Οι ασκήσεις χαλάρωσης, ο διαλογισμός, η αρωματοθεραπεία ή οτιδήποτε σας βοηθά να χαλαρώσετε θα σας βοηθήσουν να ανακτήσετε τον έλεγχο.

Μην περιμένετε να είστε το ίδιο άτομο, με την ίδια αυτοπεποίθηση όπως πριν την καταστροφή. Μάθατε με τον πιο σκληρό τρόπο ότι η ζωή ποτέ δεν θα είναι απόλυτα ασφαλής. Έχετε χάσει την ψευδαίσθηση ότι είστε άτρωτοι και δεν θα την αποκτήσετε ποτέ ξανά. Σαν αποτέλεσμα είστε πιο λυπημένος.  Αλλά επίσης είστε πολύ πιο ώριμος. Έχετε μάθει ότι η ζωή έχει και σκοτεινή πλευρά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ζείτε τη ζωή σας με διαρκή φόβο. Ο κόσμος σήμερα δεν είναι πιο επικίνδυνος από όσο ήταν πριν την καταστροφή. Πριν είχατε μια ψευδαίσθηση ασφάλειας, ότι ο κίνδυνος είναι απατηλός και δεν θα αυξηθεί. Οι άνθρωποι παλιότερα αντιμετώπιζαν πολύ περισσότερους κινδύνους από όσους εμείς σήμερα. Εσείς, και αυτοί μαζί με εσάς, θα επιβιώσουν.

ʺΗ ζωή έχει χάσει το νόημά τηςʺ

Ο σκοπός κάθε ανθρώπου στη ζωή διαμορφώνεται από εκατοντάδες συνήθειες, σκέψεις και υποθέσεις για τον κόσμο που θεωρούμε δεδομένα. Τότε, ξαφνικά, τίποτα δεν είναι δεδομένο. Ίσως το άτομο που πέθανε να ήταν το μοναδικό στο οποίο απευθυνόμασταν όταν είχαμε προβλήματα και τώρα αντιμετωπίζουμε το μεγαλύτερο πρόβλημα στη ζωή μας, και αυτό το άτομο δεν είναι εκεί ή ακόμη και αν είναι είμαστε συγκλονισμένοι από το πένθος που δεν μπορούμε να σηκώσουμε αυτό το βάρος.

Τι μπορεί να βοηθήσει;

Εκείνοι που πιστεύουν βαθιά ίσως να βρίσκουν παρηγοριά στη θρησκεία, άλλοι ίσως να βρίσκουν πνευματική βοήθεια έξω από τα τυπικά θρησκευτικά πλαίσια. Όταν αντιμετωπίζουμε μια τέτοια τραγική κατάσταση χρειάζεται χρόνος και σκληρή δουλειά για να προσαρμοστούμε. Μοιάζει λίγο με την διαχείριση της ζωής μετά την απώλεια ενός άκρου. Για λίγο θα νιώθουμε ακρωτηριασμένοι, σαν να λείπει ένα κομμάτι του εαυτού μας.

Νιώθουμε ότι έχουμε χάσει τη σημασία κάθε καλού που σχετίζονταν με την παρουσία του ατόμου που αγαπάμε. Αλλά πάρτε κουράγιο, δεν έχουν χαθεί όλα. Τώρα είναι η στιγμή να κατανοήσετε και να αναρωτηθείτε τι πραγματικά έχει σημασία; Όταν κάνουμε αυτή την ερώτηση μένουμε έκπληκτοι από το γεγονός ότι πολλά πράγματα που έδιναν νόημα στη ζωή μας συνεχίζουν να δίνουν νόημα και μετά το θάνατο του αγαπημένου μας. Πράγματι, μπορεί να έχουν μεγαλύτερη σημασία επειδή έχουμε χάσει τον αγαπημένο μας. Όταν οι άνθρωποι λένε ότι αυτός ή αυτή ζει στην μνήμη μου, είναι κυριολεκτικά αλήθεια.