Ψυχικό τραύμα και αντιξοότητες της παιδικής ηλικίας – αντιμετώπιση

Ψυχικό τραύμα και αντιξοότητες της παιδικής ηλικίας

Οι αντιξοότητες και τα ψυχολογικά τραύματα που βιώνει ένα άτομο στην παιδική του ηλικία έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις.

Χρόνια μελετών έχουν δείξει ότι το ψυχικό τραύμα και οι αντιξοότητες στην παιδική ηλικία μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ενός ατόμου για σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα υγείας στη διάρκεια της ζωής τους. Αλλά η σημασία των επιπτώσεων, και πως αυτές μπορούν να αντιστραφούν, έχει έρθει στο επίκεντρο των ερευνών.

Ο αριθμός των παιδιών κάτω από 18 ετών που έχουν βιώσει ένα ψυχικό τραύμα και είναι σε κίνδυνο να εμφανίσουν προβλήματα υγείας υπολογίζεται ότι είναι ο εξής: τα 2/3 των παιδιών έχουν βιώσει τουλάχιστον ένα σοβαρό τραυματικό γεγονός στη ζωή τους και το 1/3 έχει βιώσει δύο ή περισσότερα.

Η ιδέα ότι οι δυσκολίες αυξάνουν τον κίνδυνο για την εμφάνιση μιας νόσου αργότερα στη ζωή αναγνωρίζεται γενικά στην ιατρική κοινότητα. Σήμερα οι επιστήμονες προσπαθούν να κατανοήσουν τις ψυχολογικές και βιολογικές συνδέσεις μεταξύ των αντιξοοτήτων και του ψυχικού τραύματος στην υγεία, και τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιστρέψουμε αυτές τις επιδράσεις.

Αντιξοότητες (ACEs) και επιδράσεις στην υγεία

Πριν από δύο δεκαετίες, η σύνδεση μεταξύ των αντίξοων εμπειριών της παιδικής ηλικίας (ACEs) και των μακροχρόνιων επιδράσεων στην υγεία ήρθε στο φως όταν μια μελέτη για τις αντιξοότητες της παιδικής ηλικίας δημοσιεύθηκε. Σε αυτή την μελέτη συμμετείχαν 17,000 ενήλικες, που είχαν βιώσει κάποια δύσκολη εμπειρία όπως η παιδική κακοποίηση, οι γονείς με εγκληματική συμπεριφορά και η ενδοοικογενειακή βία, οι οποίες χωρίστηκαν σε επτά κατηγορίες επώδυνων εμπειριών.

Τα ευρήματα της μελέτης έδειξαν την ισχυρή σύνδεση μεταξύ των αντιξοοτήτων στην πρώιμη παιδική ηλικία και των παραγόντων κινδύνου για διαφορετικές αιτίες θανάτου των ενηλίκων, περιλαμβανομένης της κατάθλιψης, του διαβήτη και των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Ενώ γινόταν η μελέτη και εξερευνούνταν η σύνδεση μεταξύ των αντιξοοτήτων της παιδικής ηλικίας και των κύριων αιτιών νοσηρότητας και θνησιμότητας, ο αριθμός των ACEs και οι επιπτώσεις τους αυξήθηκαν. Τώρα οι αντιξοότητες (ACEs) περιλαμβάνουν δυσμενείς εμπειρίες και ψυχολογικά τραύματα όπως η κακοποίηση, η παραμέληση, ο θάνατος ενός γονέα ή το διαζύγιο, ο κοινωνικός ρατσισμός ή η βία.

Καθώς έγιναν περισσότερες μελέτες, πιο πολλά στοιχεία συγκεντρώθηκαν για τις βλαβερές επιπτώσεις των ACEs. Για παράδειγμα, μια νέα μελέτη έδειξε ότι ένα άτομο που έχει βιώσει παρατεταμένη φτώχια στην πρώιμη ενηλικίωση έχει χαμηλότερο επίπεδο γνωστικών δεξιοτήτων αργότερα στη ζωή από ότι ένα άτομο που δεν έχει βιώσει ποτέ την φτώχεια. Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι οι αντιξοότητες στην παιδική ηλικία οδηγούν στην αύξηση των άκρων των τελομερών, πράγμα το οποίο έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο μη-μεταδοτικών νοσημάτων στην ενήλικη ζωή, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο καρκίνος.

Οι επιδράσεις τόσο σκληρών καταστάσεων και του τραύματος έχουν πλέον αποδειχθεί ότι υπερβαίνουν τις συσχετίσεις με τις ασθένειες. Οι αντιξοότητες (ACEs) αποτελούν δείκτη πρόβλεψης πολλών επικίνδυνων συμπεριφορών, όπως το κάπνισμα ή η κατάχρηση άλλων ουσιών.

Όσο πιο τραυματικά ή δύσκολα είναι τα γεγονότα που έχει βιώσει ένα παιδί, τόσο υψηλότερος ο κίνδυνος για αρνητικές επιδράσεις στην σωματική και στην ψυχική του υγεία που μπορεί να συνεχιστούν στην ενήλικη ζωή.

Τα παιδιά δεν ξεπερνούν την επίδραση των αντιξοοτήτων (ACEs). Αντιθέτως, όταν τα παιδιά εκτίθενται σε πολλαπλές αντιξοότητες, οι αρνητικές επιδράσεις αυξάνονται τόσο που τα παιδιά χειροτερεύουν με την πάροδο του χρόνου, εκτός και αν αλλάξουν οι συνθήκες.

Μηχανισμοί των επιδράσεων των αντιξοοτήτων της παιδικής ηλικίας

Για τα παιδιά, οι δυσκολίες (ACEs) από τους γονείς έχουν διπλή επιρροή: από το περιβάλλον που ο γονέας δημιουργεί για το παιδί και την βιολογία.

Τώρα μπορούμε να κατανοήσουμε ότι οι επιδράσεις στην έκθεση σε αντιξοότητες μπορεί να προκαλέσει άμεσα σε έναν οργανισμό να ξεκινήσει να σκέπτεται και να εξελίσσεται.

Οι ορμόνες του μητρικού στρες φαίνεται να επηρεάζουν την ανάπτυξη του εμβρύου και οι αντιξοότητες της παιδικής ηλικίας της μητέρας μπορεί να επηρεάσουν την βιολογία της στην διάρκεια της ζωής, την οποία κουβαλά στην εγκυμοσύνη της.

Επίσης εξετάζονται οι βιολογικοί παράγοντες που εμπλέκονται στο τραυματικό στρες. Στις μητέρες και στα παιδιά οι ερευνητές ψάχνουν για βιολογικούς δείκτες αντιξοοτήτων που προκαλούν αλλαγές στα άκρη των τελομερών των χρωμοσωμάτων, στο ανοσοποιητικό σύστημα και στο σύστημα φυσιολογικής αντίδρασης στο στρες.

Οι άνθρωποι τείνουν να κατηγορούν ένα παιδί ότι έχει ʺάσχημη συμπεριφοράʺ ή ʺπροβλήματα συμπεριφοράςʺ . Αυτά τα θέματα όμως σχετίζονται με κάποιο ψυχικό τραύμα και μια έντονη παρέμβαση ίσως να μπορεί να διορθώσει αυτό το βιολογικό πρόβλημα, για παράδειγμα όπως μια διόρθωση στο απορυθμισμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Το οποίο μπορεί να αντιστρέψει ένα εύρος βιολογικών, συμπεριφορικών και ψυχολογικών προβλημάτων.

Δεν μπορείτε να κατηγορείτε ένα παιδί που έχει απορυθμισμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Τέτοια ευρήματα θα μπορούσαν να απομακρύνουν το παιχνίδι της απόδοσης ευθυνών και να ενισχύσουν την συζήτηση γύρω από αυτό το κοινωνικό θέμα που χρήζει αντιμετώπισης.

Τρόποι αντιμετώπισης της επίδρασης του ψυχικού τραύματος

Η πρόληψη των αντιξοοτήτων σε πρώτο επίπεδο θα ήταν μια ιδανική λύση και πολλές διεθνείς προσπάθειες για τη μείωση των ACEs είναι προσανατολισμένες προς αυτή την κατεύθυνση. Αλλά απέχουμε πάρα πολύ από την πρόληψη των πιο χρόνιων και ολέθριων ψυχοπιεστικών παραγόντων, γιατί απλά πολλοί άνθρωποι δεν έχουν αρκετά χρήματα ή πόρους για να εξασφαλίσουν το φαγητό ή τα απαραίτητα για μια οικογένεια.

Στον πραγματικό κόσμο για τα παιδιά με κατάθλιψη ή άγχος ή προβλήματα συμπεριφοράς εξαιτίας ACEs, υπάρχει ένα οπλοστάσιο κλινικών παρεμβάσεων που είναι απλά αλλά πολύ αποτελεσματικά στην ανάρρωση των παιδιών, και υποστηρίζουν τους γονείς και τους μαθαίνουν τρόπους διαχείρισης του τραύματος και του άγχους.

Υπάρχει έλλειψη γενικής πληροφόρησης ότι υπάρχουν διαθέσιμα εργαλεία για την αντιμετώπιση της επίδρασης ενός ψυχικού τραύματος στους ενήλικες που προέκυψε από τις αντιξοότητες της παιδικής ηλικίας και οδηγεί σε προβλήματα στην ενήλικη ζωή. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι για την αντιμετώπιση του τραύματος, της κατάθλιψης, της κατάχρησης ουσιών, του χρόνιου πόνου και άλλων θεμάτων που προκύπτουν από τις αντιξοότητες της παιδικής ηλικίας (ACEs).

Υπάρχουν προγράμματα για τη μείωση της επίδρασης των ACEs στην σωματική και στην ψυχική υγεία. Μετά από την πρώτη αξιολόγηση του παιδιού και του τραύματος και την εκτίμηση του φροντιστή, δημιουργείται ένα εξατομικευμένο πλάνο θεραπείας προσαρμοσμένο στις ανάγκες της οικογένειας, που περιλαμβάνει διάφορες μορφές ψυχοθεραπείας, παρεμβάσεις για κρίσεις και πρακτική βοήθεια για κάποιες καταστάσεις.

Όταν μπορούμε να παρέμβουμε νωρίς για να προστατέψουμε τα παιδιά από τις αντιξοότητες (ACEs), τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά. Αλλάζει η τροχιά ανάπτυξης του παιδιού και μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι η τρέχουσα ασθένεια δεν θα γίνει χρόνια.

Εστιάζοντας στα παιδιά και στους ενήλικες 

Καθώς η πρώιμη παρέμβαση είναι επιτακτική σε κάποιες περιπτώσεις στις οποίες τα παιδιά βιώνουν αντιξοότητες (ACEs), το καλύτερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε είναι να δώσουμε στους γονείς και στα παιδιά την δυνατότητα να συζητήσουν τα τραυματικά γεγονότα της ζωής τους. Αυτό βοηθά πάρα πολύ τους γονείς και τα παιδιά.

Η θεραπεία του τραύματος από αντιξοότητες (ACEs) απαιτεί την εστίαση στους ενήλικες, τα παιδιά δηλαδή που μεγάλωσαν και είχαν βιώσει κάποιο ψυχικό τραύμα όπως η κακοποίηση, η παραμέληση ή το δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον.

Σήμερα γίνονται πολλές προσπάθειες για την αντιμετώπιση του τραύματος ως κύριου παράγοντα ασθενειών στην ενήλικη ζωή.

Έχει αναπτυχθεί ένα μοντέλο που επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση του τραύματος μετά από μακροχρόνια κακοποίηση. Αυτό το μοντέλο ενσωματώνει επτά δοκιμασμένες στρατηγικές, περιλαμβανομένης της δημιουργίας ενός ασφαλούς υποστηρικτικού περιβάλλοντος, την ενθάρρυνση των ασθενών, την καταπολέμηση της κοινωνικής απομόνωσης, την αξιολόγηση και θεραπεία του μετατραυματικού στρες (PTSD), του χρόνιου πόνου, της κατάχρησης ουσιών και των ψυχικών νόσων.

Αν θέλουμε να διακόψουμε την επίδραση των ACEs, πρέπει να βοηθήσουμε τους ενήλικες να επουλωθούν.

Αναγνωρίζοντας τα ανεπίλυτα θέματα που προέρχονται από ACEs και επηρεάζουν τους γονείς, βοηθάμε στη θεραπεία των παιδιών που βιώνουν δυσκολίες αλλά και τα παιδιά των γονέων ή των φροντιστών. Αυτό ονομάζεται ψυχοθεραπεία γονέα-παιδιού, μια τεχνική που φέρνει μαζί γονείς και παιδιά για να ανακουφιστούν από την επίδραση των  ACEs και βοηθούν τους γονείς να γίνουν καλύτεροι προστάτες για το παιδί τους.

Μετά από την θεραπεία, δεν είναι μόνο πολύ καλύτεροι οι δείκτες σωματικές και ψυχικής υγείας του παιδιού, αλλά και των γονέων.

Σε έναν κόσμο με ατέλειες στον οποίο τα παιδιά βιώνουν το στρες και το τραύμα, τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι αντίδρασης των παιδιών στο τραύμα και στις αντιξοότητες.