Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή - Συμπτώματα και θεραπεία

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες, δηλαδή σκέψεις, ιδέες, εικόνες ή παρορμήσεις αιφνίδιας εισβολής , επίμονες και επαναλαμβανόμενες, που θεωρούνται από τον ασθενή ως παρείσακτες, ανεπιθύμητες, παράλογες ή απαράδεκτες και βασανιστικές και οι οποίες συνήθως οδηγούν σε καταναγκασμούς, δηλαδή επαναλαμβανόμενες, εμμονικές συμπεριφορές ή νοητικές δραστηριότητες με τελετουργικό χαρακτήρα που αποσκοπούν στην ακύρωση των ιδεοληψιών και στη μείωση του άγχους που προκαλούν οι ιδεοληψίες. Η  διάγνωση της διαταραχής βασίζεται στο ιστορικό. Η θεραπεία περιλαμβάνει την ψυχοθεραπεία (ειδικά, την συμπεριφορική θεραπεία της έκθεσης και αποτροπής της απάντησης ERP), την φαρμακευτική αγωγή (ειδικά τα αντικαταθλιπτικά της κατηγορίας των SSRIs ή την χλωριμιπραμίνη) ή σε σοβαρές περιπτώσεις συνδυασμό και των δύο.

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι πιο συχνή στις γυναίκες από ότι στους άνδρες και επηρεάζει το 2-3% του γενικού πληθυσμού. Η μέση ηλικία έναρξης είναι αυτή των 20  ετών, αλλά το 25% των περιπτώσεων εμφανίζεται στην ηλικία των 14 ετών. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή παρουσιάζει συννόσηση (συνυπάρχει) με άλλες διαταραχές σε ποσοστό 30%.

Συμπτώματα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ)

Οι ιδεοληψίες είναι σκέψεις, ιδέες, εικόνες ή παρορμήσεις αιφνίδιας εισβολής, επίμονες και επαναλαμβανόμενες που προκαλούν άγχος και είναι δύσκολο να σταματήσουν. Στην πραγματικότητα, όταν κάποιος προσπαθεί να τις σταματήσει προκαλεί πιο έντονο στρες. Οι εμμονικές σκέψεις αυτές είναι δύσκολο να ελεγχθούν. Οι ιδεοληψίες μπορεί να αφορούν στην καθαριότητα, στη μόλυνση, στην επιθετικότητα, στην αμφιβολία και άλλα. Για παράδειγμα, ένας ασθενής μπορεί να έχει ιδεοληψία με την καθαριότητα και να σκέφτεται ότι θα μολυνθεί από το οτιδήποτε και για αυτό πλένει τα χέρια του για περισσότερες από δύο ώρες την ημέρα. Οι ιδεοληψίες δεν είναι ευχάριστες. Έτσι, οι ασθενείς προσπαθούν να αγνοήσουν/ή να καταπιέσουν τις σκέψεις, τις παρορμήσεις ή τις εικόνες. Ή προσπαθούν να τις εξουδετερώσουν μέσω των καταναγκασμών.

Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες, σκόπιμες συμπεριφορές ή νοητικές δραστηριότητες με τελετουργικό χαρακτήρα που αποσκοπούν στην ακύρωση των ιδεοληψιών και στη μείωση του άγχους που προκαλούν οι ιδεοληψίες, ακόμη και όταν το άτομο γνωρίζει ότι δεν είναι απαραίτητες ή λογικές. Οι καταναγκασμοί συνήθως συνδέονται με τις ιδεοληψίες. Παραδείγματα καταναγκασμών είναι:

• Το πλύσιμο (π.χ, των χεριών, του σώματος)
• Ο έλεγχος (π.χ, αν έχετε κλείσει το φούρνο, αν έχετε κλειδώσει τις πόρτες)
• Η επανάληψη (π.χ, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές συγκεκριμένες φορές)
• Η συμμετρία (π.χ, η τοποθέτηση των μαχαιροπίρουνων με συγκεκριμένο τρόπο)

Κάποια τελετουργικά, όπως το πλύσιμο των χεριών ή ο έλεγχος της κλειδαριάς, είναι προφανή, αλλά κάποια πνευματικά τελετουργικά, όπως το σιωπηλό μέτρημα ή η προσευχή, δεν είναι. Τυπικά, οι καταναγκασμοί γίνονται με συγκεκριμένο τρόπο και σύμφωνα με αυστηρούς κανόνες. Τα τελετουργικά ίσως να συνδέονται πραγματικά ή όχι με την ιδεοληψία. Όταν συνδέονται πραγματικά με την ιδεοληψία (π.χ. το ντους για την αποφυγή της βρωμιάς, τον έλεγχο της κουζίνας για να αποτραπεί πυρκαγιά), οι καταναγκασμοί είναι ξεκάθαρα υπερβολικοί, π.χ. να κάνει κάποιος ντους τέσσερις ώρες την ημέρα ή να ελέγχει το φούρνο 30 φορές πριν φύγει από το σπίτι. Σε κάθε περίπτωση, οι ιδεοληψίες και/ή οι καταναγκασμοί πρέπει να είναι χρονοβόροι (π.χ. 1ώρα την ημέρα, ή πιο πολύ) ή να προκαλούν έντονη αναστάτωση ή να παρεμβαίνουν στη λειτουργικότητα. Στην υπερβολική εκδοχή τους οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί μπορεί να σας αποδυναμώσουν.

Ο βαθμός των συμπτωμάτων διαφέρει. Οι περισσότεροι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) αναγνωρίζουν σε ένα βαθμό ότι οι πεποιθήσεις τους πίσω από τις ιδεοληψίες τους δεν είναι ρεαλιστικές (π.χ. δεν θα πάθουν καρκίνο αν αγγίξουν ένα σταχτοδοχείο). Ωστόσο, περιστασιακά, μπορεί να πιστεύουν ότι οι ιδεοληψίες έχουν βάση (π.χ. όταν οι άνθρωποι έχουν πειστεί ότι οι πεποιθήσεις πίσω από τις ιδεοληψίες είναι πραγματικές και οι καταναγκασμοί έχουν λόγο ύπαρξης, οπότε μπορεί να παρατηρούνται ψυχωσικά στοιχεία).

Επειδή οι άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή φοβούνται το στίγμα, συχνά καλύπτουν τις ιδεοληψίες και τους καταναγκασμούς. Οι σχέσεις τους μπορεί να επηρεάζονται και η απόδοση τους στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο ή στη δουλειά να μην είναι καλή. Η κατάθλιψη είναι ένα κοινό δευτερεύον χαρακτηριστικό.

Πολλοί άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχουν και άλλες συνυπάρχουσες διαταραχές, που περιλαμβάνουν:

• Τις διαταραχές άγχους (76%)
• Την καταθλιπτική διαταραχή ή τη διπολική διαταραχή (63% ,με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή σε ποσοστό 41%)
• Την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή της προσωπικότητας (23-32%)

Περίπου οι μισοί άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχουν αυτοκτονικές σκέψεις κάποια στιγμή, και το ¼ αυτών κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Ο κίνδυνος είναι αυξημένος αν οι άνθρωποι έχουν μείζονα κατάθλιψη.

Διάγνωση

Για τη διάγνωση σημαντικό ρόλο παίζουν τα κλινικά κριτήρια, καθώς η διάγνωση είναι κλινική και βασίζεται στην παρουσία των ιδεοληψιών, των καταναγκασμών ή και των δύο. Οι ιδεοληψίες ή οι καταναγκασμοί πρέπει να διαρκούν περισσότερο από μία ώρα την ημέρα ή να προκαλούν κλινικά σημαντική αναστάτωση ή πρόβλημα στη λειτουργικότητα.

Θεραπεία

Η θεραπεία περιλαμβάνει δύο κύριους τρόπους:

• Την ψυχοθεραπεία (όπως τη συμπεριφορική θεραπεία της έκθεσης και αποτροπής της απάντησης ERP)
• Τα αντικαταθλιπτικά SSRIs ή την χλωριμιπραμίνη

Η θεραπεία έκθεσης και αποτροπής της απάντησης είναι  αποτελεσματική σε ασθενείς με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Το βασικό συστατικό αυτής της μεθόδου είναι η σταδιακή έκθεση των θεραπευόμενων σε καταστάσεις ή ανθρώπους που προκαλούν τις ιδεοληψίες και τα τελετουργικά, και τους ζητείτε να μην κάνουν τα τελετουργικά τους. Για παράδειγμα, ένας θεραπευόμενος με ιδεοληψία μόλυνσης και καταναγκαστικό πλύσιμο ίσως να του ζητηθεί να πάει στην τουαλέτα χωρίς να πλύνει τα χέρια του. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει στις αιτίες του άγχους μέσω της έκθεσης να μειωθεί μέσω της συνήθειaς. Η βελτίωση συνεχίζεται για χρόνια, ειδικά σε ασθενείς που έχουν μάθει την τεχνική και τη χρησιμοποιούν και μετά τη λήξη της ψυχοθεραπείας. Ωστόσο, κάποιοι θεραπευόμενοι έχουν ελλιπή απόκριση (όπως συμβαίνει με τις εξαρτησιογόνες ουσίες).

Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία μπορεί επίσης να είναι βοηθητική στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.

Οι SSRIs και η χλωριμιπραμίνη (ένα τρικυκλικό αντικαταθλιπτικό με  σεροτονινεργική δράση), είναι συχνά πολύ αποτελεσματικά. Οι θεραπευόμενοι συνήθως χρειάζονται μεγαλύτερη δόση από ότι χρειάζεται τυπικά για την κατάθλιψη και τις περισσότερες αγχώδεις διαταραχές.

Οι μελέτες δείχνουν ότι ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής είναι η καλύτερη επιλογή, ειδικά για σοβαρές περιπτώσεις ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.

Άλλα σχετικά άρθρα

[one_third][photo_box title="Άγχος" image="https://www.therapia.gr/wp-content/uploads/2019/08/agxos-anxos-768x400.jpg" align="" link="https://www.therapia.gr/agxos-i-diataraxi/" target="" greyscale="0" animate=""]Έχετε φυσιολογικό ή παθολογικό άγχος;[/photo_box][/one_third][one_third][photo_box title="Κατάθλιψη" image="https://www.therapia.gr/wp-content/uploads/2019/12/stress-therapy-3.jpg" align="" link="https://www.therapia.gr/antikatathliptika-farmaka/" target="" greyscale="0" animate=""]Φάρμακα για την καταπολέμηση της κατάθλιψης[/photo_box][/one_third][one_third][photo_box title="Είδη θεραπείας" image="https://www.therapia.gr/wp-content/uploads/2020/03/koronoios-omoiopathitiki-768x435.jpg" align="" link="https://www.therapia.gr/idi-therapias-psixotherapeias/" target="" greyscale="0" animate=""]Ψυχική υγεία με φυσικούς τρόπους[/photo_box][/one_third]