Θύματα μακροχρόνιου εκφοβισμού ή παρενόχλησης και διαταραχή μετατραυματικού στρες

Εκφοβισμός και Μετατραυματικό Στρες

Ο εκφοβισμός (bullying) στις μέρες μας παραμένει μια πολύπλοκη και καταστροφική επιδημία μεταξύ των νέων ανθρώπων. Ο μακροχρόνιος εκφοβισμός συνδέεται με πολλές αρνητικές συνέπειες, όπως η κατάθλιψη, το άγχος, ψυχοσωματικά συμπτώματα, άλλα προβλήματα υγεία, καθώς και η χαμηλή απόδοση στο σχολείο.  Επιπλέον, ο εκφοβισμός συμβάλλει στον κίνδυνο αυτοκτονίας ή κατάχρησης ουσιών.

Ο εκφοβισμός δεν είναι μόνο μια τραυματική εμπειρία στην παιδική ηλικία, και δεν είναι "μια φάση" που περνά. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι ο εκφοβισμός και η παρενόχληση μπορεί να προκαλέσουν στους ενήλικες συμπτώματα της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD). Στην πραγματικότητα, μια μελέτη ψυχικής υγείας σε μαθητές κολεγίου έδειξε ότι η εμπειρία του εκφοβισμού είναι ο πιο ισχυρός δείκτης πρόβλεψης για την ανάπτυξη των συμπτωμάτων μετατραυματικού στρες. Αυτή ξεπερνά τη σωματική κακοποίηση, την παραμέληση και την έκθεση στην κοινωνική βία. Μια άλλη μελέτη που έγινε για τον εκφοβισμό και την παρενόχληση έδειξε ότι το 57% τω θυμάτων πληρούσε τα κριτήρια για τη διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Αυτές οι σοβαρές συνέπειες , καθιστούν επιτακτική την ανάγκη οι νέοι, οι οικογένειές τους και οι εκπαιδευτικοί να κατανοήσουν τους κινδύνους που σχετίζονται με τον εκφοβισμό και την παρενόχληση.

Γιατί ο εκφοβισμός και η παρενόχληση είναι τόσο επιβλαβή;

Όταν κάποιος είναι θύμα εκφοβισμού ή παρενόχλησης, μπορεί να βιώνει πολλά συναισθήματα, από ήπια ντροπή μέχρι υπερβολικό φόβο και αυτό είναι αποτέλεσμα το κινδύνου που νιώθει κάποιος όταν παραβιάζεται η ασφάλεια και η αξιοπρέπειά του. Ανεξαρτήτως της κατάστασης, ποτέ δεν είναι ευχάριστο να σας επιτίθενται ή να σας κριτικάρουν οι συμμαθητές σας. Ο εκφοβισμός είναι ένας ξεχωριστός ψυχοπιεστικός παράγοντας επειδή αντιπροσωπεύει μια συστηματική μορφή διαπροσωπικής εχθρότητας που συνδέεται με έντονα συναισθήματα αδυναμίας και αμυντικότητας.

Σε  ανθρώπους όλων των ηλικιών, παρατηρούνται σοβαρά ψυχικά και ψυχοσωματικά προβλήματα που συνδέονται με τον εκφοβισμό και περιλαμβάνουν:

• Άγχος και κατάθλιψη
• Προβλήματα ύπνου
• Κόπωση ή γενικευμένη αδυναμία
• Σωματικά ενοχλήματα και πόνος
• Προβλήματα του γαστρεντερικού (π.χ. σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, έλκος στομάχου)
• Έλλειψη συγκέντρωσης στο σχολείο και στη δουλειά
• Καρδιαγγειακά προβλήματα (π.χ. υψηλή αρτηριακή πίεση)

Το 75% των θυμάτων εκφοβισμού έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κάποια ψυχική νόσο, σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό

Τα θύματα εκφοβισμού μεγαλώνοντας νιώθουν ότι απειλούνται, ότι μπορούν να τους επιτεθούν ή να τους κριτικάρουν κάθε στιγμή και αναρωτιούνται ποιον μπορούν να εμπιστευτούν μέσα σε τόσο διαφορετικές διαπροσωπικές δυναμικές. Ακόμη και όταν η κακοποίηση σταματά, τα θύματα να ζουν σε αναμονή και φόβο, περιμένοντας να συμβεί το επόμενο περιστατικό. Αυτός ο συνδυασμός συναισθημάτων ανησυχίας μπορεί να κάνει δύσκολο για τα θύματα να επικεντρωθούν στο σχολείο ή στη δουλειά, πράγμα το οποίο οδηγεί στην μειωμένη απόδοση, στην απομόνωση και την χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Επιπλέον, τα θύματα εκφοβισμού έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν κάποια ψυχική νόσο, όπως η κατάθλιψη και οι διαταραχές άγχους. Οι μελέτες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις μακροχρόνιες επιδράσεις του εκφοβισμού στην ψυχική υγεία ενός ατόμου, το 75% των θυμάτων εκφοβισμού έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν κάποια ψυχική νόσο. Κάποιος που έχει βιώσει εκφοβισμό είναι πιο πιθανό να εμφανίσει προβλήματα κατάχρησης ουσιών, όπως το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά.

Πώς ο εκφοβισμός οδηγεί στην εμφάνιση της διαταραχής μετατραυματικού στρες;

Όταν ένα άτομο βιώνει επανειλημμένα τον εκφοβισμό ή την παρενόχληση,  νιώθει αρνητικά συναισθήματα, τη συστηματική κατάχρηση εξουσίας συνεχή φόβο και συναισθηματικό πόνο. Και εκείνοι που έχουν νιώσει τον εκφοβισμό ως παιδιά τείνουν να έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να είναι θύματα εκφοβισμού ως ενήλικες. Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα που εμφανίζονται  ως αποτέλεσμα του εκφοβισμού (αισθήματα αδυναμίας, αβοηθητότητας, θυμού, φόβου) συνδέονται ισχυρά με τη διαταραχή μετατραυματικού στρες, και έτσι είναι πιο πιθανό ένα άτομο που έχει πέσει θύμα εκφοβισμού να εμφανίσει τη διαταραχή.

Η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) είναι μια διαταραχή άγχους και περιλαμβάνει τρεις κατηγορίες συμπτωμάτων:

• Την επίμονη αναβίωση του γεγονότος
• Την έντονη επιθυμία για αποφυγή ερεθισμάτων που συνδέονται με το τραυματικό γεγονός
• Τα επίμονα συναισθήματα διέγερσης, εγρήγορσης και φόβου

Η επίμονη αναβίωση του τραυματικού γεγονότος σημαίνει ότι ένα άτομο έχει εφιάλτες ή αναδρομές στο παρελθόν που συνδέονται με τον εκφοβισμό. Οι αναμνήσεις κατακλύζουν το μυαλό του ατόμου σε απρόσμενες στιγμές και είναι ενοχλητικές και ανεπιθύμητες. Ή, όταν ένα άτομο βλέπει κάποιον που του υπενθυμίζει το γεγονός, ίσως να νιώθει το στήθος του και το στομάχι του να σφίγγεται.

Τα άτομα που αποφεύγουν τα ερεθίσματα που συνδέονται με το τραύμα του εκφοβισμού κρατούν αποστάσεις από συμμαθητές και συνεργάτες

Τα θύματα εκφοβισμού ίσως να προσπαθούν να αποφύγουν κοινωνικές εκδηλώσεις, στις οποίες μπορεί να θεωρούν πως αποτελούν στόχο ή θύματα κατά κάποιο τρόπο ή να μένουν μακριά από συγκεκριμένα μέρη ή γεγονότα στα οποία είχαν βιώσει τον εκφοβισμό ή την παρενόχληση στο παρελθόν. Δεν έχει σημασία αν ο κίνδυνος είναι πραγματικός ή όχι, αυτό που έχει σημασία είναι ότι υπάρχει μια γενική αίσθηση φόβου, ανασφάλειας και απειλής.

Τελικά, τα επίμονα συναισθήματα διέγερσης, αντιδραστικότητας και υπερεγρήγορσης αναφέρονται στις ψυχολογικές επιδράσεις που συνδέονται με την υπενθύμιση του τραύματος.

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία στον ύπνο
• Έντονες ξαφνικές αντιδράσεις
• Ευερεθιστότητα ή επιθετικότητα
• Επικίνδυνες ή καταστροφικές συμπεριφορές
• Έντονο πανικό και κρίσεις πανικού

Η παρουσία αυτών των συμπτωμάτων μπορεί να παρεμβαίνει σε άλλες πτυχές της λειτουργικότητας του ατόμου, περιλαμβανομένων της διαπροσωπικής δυναμικής και της ακαδημαϊκής και επαγγελματικής επιτυχίας.

Καθώς κάποια συμπτώματα της διαταραχής μετατραυματικού στρες είναι όμοια στα παιδιά και στους ενήλικες, τα παιδιά ίσως να συμμετέχουν σε επαναλαμβανόμενα παιχνίδια που μοιάζουν με το τραύμα (π.χ. χρησιμοποιούν τις κούκλες για να δείξουν τον εκφοβισμό ή ζωγραφίζουν το γεγονός με μαρκαδόρους). Επίσης είναι πολύ πιθανό να εκδηλώνουν και να παραπονιούνται για σωματικά συμπτώματα, όπως ο πόνος στο στομάχι ή ο πονοκέφαλος. Τα περισσότερα παιδιά, ωστόσο, δεν εκφράζουν την αποφευκτική συμπεριφορά πάντα με τον ίδιο τρόπο, καθώς δεν αναγνωρίζουν απαραίτητα τι είναι.

Η διάγνωση της διαταραχής μετατραυματικού στρες απαιτεί την έκθεση σε ένα τραυματικό γεγονός (να βιώσουν ή να είναι θεατές σε ένα τραυματικό γεγονός). Ωστόσο, με τόσες πολλές μορφές εκφοβισμού και παρενόχλησης, ένα ψυχολογικό τραύμα μπορεί να επαναλαμβάνεται ή να είναι χρόνιο. Αλλά ανεξάρτητα από τον τύπο της τραυματικής εμπειρίας, ένα άτομο που έχει υποστεί εκφοβισμό διαμορφώνει μια διαστρεβλωμένη αντίληψη για τον εαυτό τους, τους άλλους και τον κόσμο γύρω του.

Ο καθένας μας μπορεί να πέσει θύμα εκφοβισμού, και οι μελέτες δείχνουν ότι το διαφορετικό κοινωνικό-οικονομικό υπόβαθρο ίσως να  επηρεάζει την παρενόχληση στο χώρο εργασίας. Για παράδειγμα, τα θύματα είναι πιο πιθανό να έχουν λιγότερο ισχυρές θέσεις εργασίας, χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο και χαμηλότερο εισόδημα. Ωστόσο, άλλες μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι με  τα αντίθετα χαρακτηριστικά (περισσότερη εξουσία, καλύτερη μόρφωση και εισόδημα) είναι επίσης επιρρεπείς στην παρενόχληση στο χώρο εργασίας.

Τα παιδιά, τα αγόρια και τα κορίτσια έχουν ίσες πιθανότητες να βιώσουν σωματικό εκφοβισμό (π.χ., να τα σπρώξουν, να τα χαστουκίσουν ή να τα χτυπήσουν). Βέβαια, όσον αφορά την σχετική επιθετικότητα (συναισθηματικός εκφοβισμός ή πειράγματα), οι γυναίκες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Όσον αφορά τη φυλή, το 24% των λευκών μαθητών ηλικίας 12-18 αναφέρει περιστατικά εκφοβισμού, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από τους Ασιάτες μαθητές (9%) και από αυτό των μαύρων (20%) και των Ισπανών (19%) μαθητών.

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός αποτελεί επίσης ένα μεγάλο πρόβλημα, ειδικά μεταξύ των παιδιών και των εφήβων. Η εξέλιξη της τεχνολογίας βοηθά τους συμμαθητές να επικοινωνούν, άρα αυξάνονται οι πιθανότητες για παρενόχληση, ειδικά από ανώνυμους  δράστες. Σας αποτέλεσμα, ο εκφοβισμός, η παρενόχληση και η μεταγενέστερη διαταραχή μετατραυματικού στρες εμφανίζονται σε όλες τις ηλικίες και σε όλες τις χώρες.

Αντιμετώπιση εκφοβισμού

Δεν υπάρχει μόνο μία θεραπεία για τη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), αλλά υπάρχουν διαφορετικές θεραπευτικές μέθοδοι που μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση ή στον περιορισμό των ενοχλητικών συμπτωμάτων που συνδέονται με το ψυχικό τραύμα. Η αποτελεσματικότητα αυτών των μεθόδων εξαρτάται από την σοβαρότητα των συμπτωμάτων, την ικανότητα του ατόμου να χρησιμοποιήσει θετικές δεξιότητες αντιμετώπισης και το υπάρχον υποστηρικτικό σύστημα.

Πάντα προτείνεται στους ανθρώπους να ενημερώνονται σχετικά με τα ψυχολογικά τραύματα και να ζητούν τη βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή.

Η ενημέρωση σχετικά με τα τραύματα περιλαμβάνει:

• Την ασφάλεια
• Την αξιοπιστία και τη διαφάνεια
• Την υποστήριξη των συμμαθητών
• Τη συνεργασία και την αμοιβαιότητα
• Τη ενδυνάμωση και την επιλογή
• Τα πολιτιστικά, τα ιστορικά και τα θέματα φύλου

Η ενημέρωση για τα ψυχικά τραύματα μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε μορφή θεραπείας και αποτελεί μια γενική αντίληψη για την ψυχοθεραπεία. Γενικά, αυτή η προσέγγιση αναγνωρίζει την ανάγκη του θύματος για αμοιβαίο σεβασμό, πληροφόρηση και την αίσθηση της ελπίδας για την ανάρρωση του. Οι ψυχοθεραπευτές πρέπει να κατανοήσουν τη σύνδεση μεταξύ ψυχολογικού τραύματος και άλλων σχετικών θεμάτων, όπως τα διαπροσωπικά προβλήματα, τα θέματα στη δουλειά ή στο σχολείο, και τα ψυχικά ή σωματικά νοσήματα.

Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό οι ψυχοθεραπευτές να αξιολογούν την κατάχρηση ουσιών σε όποιον είναι θύμα χρόνιου εκφοβισμού. Τα θύματα του χρόνιου εκφοβισμού ίσως να έχουν υψηλότερο κίνδυνο για προβλήματα με το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά και ίσως να ωφελούνται από την ταυτόχρονη διαχείριση τέτοιων θεμάτων. Αν παρατηρηθεί κατάχρηση ουσιών, είναι σημαντικό να βρεθεί ένας ψυχοθεραπευτής που θα έχει εμπειρία με τα ψυχικά τραύματα και τους εθισμούς.

Θεραπεία

Οι θεραπευτικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται για αυτούς τους στόχους περιλαμβάνουν:

• Την ψυχοθεραπεία: οι θεραπευόμενοι αναγνωρίζουν τα γεγονότα, τις καταστάσεις ή τα αντικείμενα που προκαλούν τα ανεπιθύμητα συμπτώματα. Στην ψυχοθεραπεία οι άνθρωποι μαθαίνουν πώς να αλλάζουν τον αρνητικό τρόπο σκέψης, να αντιμετωπίζουν τα επώδυνα συναισθήματα των ενοχών, της ντροπής και της ευθύνης, και να εξασκούνται σε υγιείς μεθόδους επικοινωνίας.
• Το EMDR: το EMDR περιλαμβάνει γρήγορες και ρυθμικές κινήσεις των ματιών που διεγείρουν τον εγκέφαλο σε συνδυασμό με μια καθοδηγούμενη, ασφαλή ανάμνηση του τραύματος. Αυτή η διαδικασία εξομαλύνει τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλούνται από την τραυματική εμπειρία και βοηθά το άτομο να μειώσει τις αντιδράσεις του και την αναστάτωση που προκαλούν αυτές οι αναμνήσεις.
• Την φαρμακευτική αγωγή: για μερικούς ανθρώπους, τα αντικαταθλιπτικά βοηθούν στον έλεγχο και στη διαχείριση των συμπτωμάτων της διαταραχής μετατραυματικού στρες, όπως η θλίψη, ο θυμός ή το μούδιασμα. Μπορεί να εφαρμοστεί σε περιπτώσεις συννόσησης με άλλα ψυχικά νοσήματα, όπως η κατάθλιψη.

Πολλοί άνθρωποι ωφελούνται από τις συμπληρωματικές θεραπευτικές επιλογές που βοηθούν στη βελτίωση της αυτοεκτίμησης και της ευεξίας. Επειδή ο εκφοβισμός και η παρενόχληση μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την αυτοπεποίθηση ενός ατόμου, είναι ουσιαστικό να μάθουν τις κατάλληλες μεθόδους για να ξαναχτίσουν μια θετική αντίληψη για τον εαυτό τους.

Κάποιες τέτοιες μέθοδοι περιλαμβάνουν:

• Την ενσυνειδητότητα και το διαλογισμό
• Την γιόγκα
• Την αερόβια άσκηση
• Την ψυχοεκπαίδευση (επιμόρφωση για τις επιδράσεις του εκφοβισμού)
• Τον βελονισμό
• Τις ουσιαστικές σχέσεις
• Το ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον
• Την εύρεση νοήματος στην καριέρα

Αν εσείς ή κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο έχει διαταραχή μετατραυματικού στρες ή υποφέρει από τα κατάλοιπα της παρενόχλησης ή του εκφοβισμού, υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια και πολλές εναλλακτικές επιλογές.