Σχεσιακή Ψυχοθεραπεία
Τι είναι η σχεσιακή ψυχοθεραπεία;
Η σχεσιακή ψυχοθεραπεία βασίζεται στις ψυχαναλυτικές και ψυχοδυναμικές θεωρίες και είναι αρκετά πολύπλοκη. Βασικές αρχές της σχεσιακής ψυχοθεραπείας είναι (α) ότι η εικόνα για τον εαυτό μας, τους άλλους και τον κόσμο σχηματίζεται μέσα από τις σχέσεις μας, και (β) μαθαίνουμε για το πως να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας στις σχέσεις. Ενώ συνηθίζουμε να μιλάμε για αυτές τις δύο αρχές χωριστά, είναι στην πραγματικότητα πολύ αλληλεπικαλυπτόμενες διαδικασίες.
Η γνώμη που έχουμε για τον εαυτό μας, οι προσδοκίες των άλλων και η αντίληψη για τον κόσμο διαμορφώνονται από τις σχέσεις. Οι περισσότερες από αυτές τις πεποιθήσεις, ή τις προκαταλήψεις, διαμορφώνονται από τις σχέσεις στην παιδική μας ηλικία. Ορισμένες από αυτές τις πεποιθήσεις μας μεταδόθηκαν ενεργά (π.χ. οι γονείς μπορεί να σας έλεγαν ʺποτέ μην εμπιστεύεσαι τους άλλους, παιδί μου!ʺ), ενώ άλλες τις απορροφήσαμε παθητικά ενώ βιώσαμε τις αντιδράσεις άλλων προς εμάς ή προς καταστάσεις (π.χ. ʺη μαμά πρέπει να είναι απογοητευμένη επειδή θέλω την προσοχή τηςʺ). Αυτά εξελίσσονται σε πεποιθήσεις και προκαταλήψεις που περιορίζουν τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας, τους άλλους και τις καταστάσεις. Πολλές από αυτές τις υποθέσεις είναι βαθιά ριζωμένες μέσα μας και ποτέ δεν μιλάμε για αυτές ανοιχτά, έτσι λειτουργούν εκτός συνειδητότητας. Κάποιες από αυτές τις εμπειρίες μας έχουν οδηγήσει να επικεντρωθούμε στα αρνητικά που βλέπουμε τον εαυτό μας, ή να εστιάσουμε υπερβολικά στις θετικές ή αρνητικές πτυχές των άλλων (π.χ. ʺΑυτή είναι πολύ έξυπνη, πρέπει να σκέφτεται ότι είμαι ανόητοςʺ) ή στις θετικές ή αρνητικές πτυχές του κόσμου γενικά (π.χ. ʺΕίναι πάντα αγχωτικό να βγαίνουμε έξωʺ). Όταν επικεντρωνόμαστε σε μια συγκεκριμένη πτυχή ενός ανθρώπου ή μιας εμπειρίας, καταλήγουμε σε περιορισμένες προοπτικές και χάνουμε την ικανότητά μας να δούμε τα πράγματα με τις πολλαπλές συνιστώσες τους.
Αυτές οι προϋπάρχουσες απόψεις και οι προκατειλημμένες ερμηνείες μπορεί να σας οδηγήσουν σε συναισθηματικές και ψυχικές εμπειρίες που δεν μπορείτε να τις εντοπίσετε. Όλα αυτά συνοψίζονται σε μια πρόταση: Αρνούμαστε τις αλήθειες για τον εαυτό μας, τους άλλους και τον κόσμο, και όσο περισσότερο αρνούμαστε την αλήθεια, τόσο πιο πολύ υποφέρουμε.
Ζούμε σε ένα συναισθηματικό κόσμο από τη στιγμή που γεννιόμαστε. Οι γονείς μας ή οι φροντιστές μας διδάσκουν πως να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας είτε τα συνειδητοποιούμε είτε όχι. Ιδανικά, θα έπρεπε να ανταποκρίνονται συνεχώς στα συναισθήματά μας, να μας καθησυχάζουν όταν είμαστε ταραγμένοι ή να αντιδρούν με ενθουσιασμό στα επιτεύγματά μας. Ωστόσο, όταν οι γονείς δεν δίνουν σημασία στα συναισθήματα των παιδιών, ή είναι υπερβολικοί ή αντιδρούν έντονα ή είναι ασυνεπείς, τότε τα παιδιά χάνουν την αίσθηση της ασφάλειας, της εμπιστοσύνης και την ικανότητα να νιώθουν καλά αντίθετα με όσα νιώθουν. Αυτή η ʺανασφάλειαʺ ή ʺδυσλειτουργική σύνδεσηʺ επίσης διαταράσσει την ανάπτυξη του παιδιού. Το παιδί βυθίζεται στον πόνο, χωρίς να έχει επίγνωση για τα συναισθήματά του. Αυτό οδηγεί στην ανάπτυξη μιας προσωπικότητας που προσαρμόζεται στις προσδοκίες των άλλων. Στην περίπτωση της παραμέλησης, κάποιος τείνει να αποφεύγει ή να έχει δυσπιστία προς τους άλλους, καθώς μειώνει και την ανάγκη των άλλων. Στην περίπτωση πολύ δύσκολων συνθηκών, κάποιος γίνεται επιφυλακτικός προς τους άλλους, ενώ συγχρόνως αισθάνεται εξαρτώμενος από αυτούς.
Όπως περιγράφηκε παραπάνω, αυτές οι εμπειρίες είναι αλληλεπικαλυπτόμενες, αν όχι ακριβώς ίδιες. Είτε ερμηνεύουμε τον κόσμο είτε το πως μαθαίνουμε να ασχολούμαστε με τα συναισθήματά μας, και τα δύο συμβαίνουν με μη λεκτικό επίπεδο και μέσα στις σχέσεις. Όσα προσδοκούμε βασίζονται στις δικές μας αντιλήψεις για τον κόσμο ή το πως οι άλλοι ανταποκρίνονται στα συναισθήματά μας ενσωματώνονται κατά κύριο λόγο, και ως εκ τούτου, είναι εκτός της επίγνωσής μας (π.χ. ζούμε με όσα μαθαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε πάντα να μιλάμε για όσα ξέρουμε). Αυτές οι ιδέες αντανακλούν μια αμφίδρομη ψυχολογική σχέση για όσα συμβαίνουν έξω και όσα συμβαίνουν μέσα σας.
Μερικές μορφές ψυχοθεραπείας και ψυχολογίας δίνουν έμφαση σε ότι συμβαίνει μέσα μας (π.χ. στους νευροδιαβιβαστές, τις παράλογες σκέψεις), και οι άνθρωποι δεν μπορούν να δουν πως οι σχέσεις, ακόμη και η κουλτούρα τους , συμβάλλει στα προβλήματά τους. Αυτό οδηγεί πολλούς ανθρώπους να πιστεύουν ότι το πρόβλημα είναι αποκλειστικά δικό τους. Η σχεσιακή οπτική ψάχνει να βρει την ισορροπία του εσωτερικού μας κόσμου και του κόσμου γύρω μας. Επειδή μεγάλο κομμάτι αυτής της ʺσχεσιακής εκμάθησης ʺ συμβάλλει στα προβλήματά μας, η σχεσιακή ψυχοθεραπεία βλέπει τις σχέσεις ως το δρόμο προς την επούλωση. Η θεραπευτική σχέση επιτρέπει σε αυτές τις προκαταλήψεις να βγουν στην επιφάνεια , να τις αναγνωρίσετε και τελικά να τις κατευνάσετε, ώστε να σταματήσουν να περιορίζουν τις δυνατότητες σας για να ανακαλύψετε τον κόσμο και τον εαυτό σας. Είναι η στάση της περιέργειας της σχεσιακής ψυχοθεραπείας που αντικαθιστά την κριτική ή την αποφευκτική συμπεριφορά και σας κάνει πιο ανοιχτούς στην αλήθεια.
Σχεσιακή ψυχοθεραπεία
Το ξεκάθαρο μήνυμα είναι ότι: Οι όμορφες σχέσεις μας κρατούν ευτυχισμένους και υγιείς. Το νόημα της ζωής δεν είναι ο πλούτος ή φήμη ή η δουλειά.
Χωρίς ολοκληρωμένες, σταθερές σχέσεις, η συναισθηματική υγεία επηρεάζεται δυσμενώς και το άτομο δεν μπορεί να ζήσει στο παρόν. Ωστόσο, οι σχεσιακές εμπειρίες του παρελθόντος παραμένουν μέσα μας, και αν παραμείνουν άλυτες, επαναλαμβάνονται. Αν οι εμπειρίες του παρελθόντος ήταν δυσάρεστες ή τραυματικές, τότε αναστέλλουν την ικανότητα του ατόμου να ζήσει το παρόν, να συνδεθεί με τους άλλους και να δεσμευτεί σε υγιείς σχέσεις. Οι θεραπευόμενοι συχνά περιγράφουν αυτή τη συναισθηματική κατάσταση ως ʺεπίπεδηʺ.
Οι μελέτες δείχνουν ότι η δύναμη της ψυχοθεραπείας για την επούλωση βασίζεται κυρίως στις ανθρώπινες και σχεσιακές πτυχές του θεραπευόμενου.
Ένας ψυχοθεραπευτής καθοδηγεί με εμπιστοσύνη τους θεραπευόμενους μέσω των σχεσιακών εμπειριών και γεγονότων ώστε να εξετάσουν και να κατανοήσουν τις αρνητικές επιδράσεις που είχαν και συνεχίζουν να έχουν στις σχέσεις τους στο παρόν και σε άλλες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις (όπως στο εργασιακό περιβάλλον).
Ο ψυχοθεραπευτής δουλεύει μαζί με τον θεραπευόμενο για να δημιουργήσουν μια νέα, ασφαλή και υποστηρικτική σχέση η οποία χρησιμεύει βιωματικά ως πρότυπο για τον θεραπευόμενο. Σε αυτή τη νέα σχέση υπάρχει χώρος για την ασφαλή εξερεύνηση όλων των συναισθημάτων και των καταστάσεων, περιλαμβανομένων εκείνων που οι θεραπευόμενοι πριν θεωρούσαν επικίνδυνα και ίσως απορριπτέα, όπως ο θυμός, η απογοήτευση ή η θλίψη.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι άνθρωποι αναπτύσσονται με την ικανότητα να θεραπεύουν ο ένας τον άλλο συναισθηματικά μέσω της ανθρώπινης επαφής και των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και ότι η ψυχοθεραπεία είναι μια έκφραση αυτής της εξελικτικής ικανότητας.
Δεδομένου ότι η πρόοδος στη ψυχοθεραπεία είναι αθροιστική, οι εβδομαδιαίες συνεδρίες είναι οι πιο αποτελεσματικές, ειδικά για εκείνους που είναι νέοι στην ψυχοθεραπεία. Καλό θα ήταν οι θεραπευόμενοι να κάνουν 6 εβδομαδιαίες συνεδρίες πριν πάρουν την απόφαση για την συχνότητα ή την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
Σε ποια προβλήματα βοηθά η σχεσιακή θεραπεία;
Η σχεσιακή θεραπεία είναι βοηθητική για την αντιμετώπιση πολλών θεμάτων και συναισθημάτων, που περιλαμβάνουν τα εξής: την θλίψη, την αυτοεκτίμηση, το άγχος, το θυμό, το πένθος, την αναβλητικότητα, τις δυσκολίες στην επικοινωνία, το διαζύγιο, τις διατροφικές διαταραχές, το συναισθηματικό μούδιασμα, την αίσθηση κενού, τα οικογενειακά προβλήματα, την κόπωση, την κρίση ταυτότητας, την απομόνωση, τα θέματα που αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες (δημιουργικότητα), την απώλεια, την κρίση μέσης ηλικίας, τη γήρανση, τα προβλήματα στις σχέσεις, τις αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, τη σεξουαλικότητα, τη ντροπή, το κοινωνικό άγχος, τον αυτοκτονικό ιδεασμό και το ψυχικό τραύμα.