Μακροχρόνιες σχέσεις και αγάπη

Μακροχρόνιες σχέσεις και αγάπη

Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι πολύπλοκες. Όταν μια καλή σχέση κρατάει χρόνια, οι άνθρωποι παντρεύονται και σχεδιάζουν να περάσουν την υπόλοιπη ζωή τους μαζί. Όμως όταν οι οικογένειες μεγαλώνουν (γεννιούνται τα παιδιά) οι σχέσεις αποκτούν μια άλλη διάσταση και πρέπει να κατανοηθούν με κάπως διαφορετικό τρόπο.

Οι παράγοντες που κάνουν τους ανθρώπους να αγαπιούνται και να δημιουργούν μακροχρόνιες σχέσεις, είναι τουλάχιστον εν μέρει ίδιοι με τους παράγοντες που οδηγούν στην αρχική έλξη. Για παράδειγμα, ανεξάρτητα με το πόσο καιρό είναι μαζί, οι άνθρωποι διατηρούν το ενδιαφέρον τους για τη σωματική έλξη προς το σύντροφό τους, αν και είναι μικρότερη συγκριτικά με τα αρχικά στάδια. Οι σχέσεις είναι πιο ικανοποιητικές και είναι πιο πιθανό να συνεχίσουν όταν τα άτομα έχουν κοινά ενδιαφέροντα και μοιράζονται τις ίδιες αρχές και αξίες. Τόσο η πραγματική όσο και η υποθετική ομοιότητα ανάμεσα στους δύο συντρόφους τείνει να αυξάνεται στις μακροχρόνιες σχέσεις και αυτό σχετίζεται με την ικανοποίηση που έχουν από το γάμο τα ζευγάρια.

Η εγγύτητα είναι επίσης σημαντική, οι σχέσεις από απόσταση είναι πολύ σημαντικός παράγοντας κινδύνου για το χωρισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ένα ζευγάρι που είναι 80 χρόνια παντρεμένο και δηλώνει ότι κάνουν τα πάντα μαζί μετά από 80 χρόνια.

Αλλά τι συμβαίνει με το πάθος; Εξακολουθεί να είναι το ίδιο σημαντικό με την πάροδο του χρόνου; Και ναι και όχι. Οι άνθρωποι που έχουν μακροχρόνιες σχέσεις και είναι ικανοποιημένοι από το σύντροφό τους αναφέρουν ότι ακόμη νιώθουν το ίδιο πάθος για το σύντροφό τους, θέλουν να είναι κοντά όσο το δυνατό περισσότερο, και απολαμβάνουν να κάνουν έρωτα μαζί τους. Επίσης αναφέρουν ότι όσο πιο πολύ αγαπούν τους συντρόφους τους τόσο πιο ελκυστικούς τους βρίσκουν. Από την άλλη πλευρά, το έντονο πάθος που παρατηρείται στην αρχή μια σχέσης δεν θα διατηρηθεί στον ίδιο βαθμό σε μια μακροχρόνια σχέση, ιδίως από τη στιγμή που θα έρθει το πρώτο παιδί. Όμως η σωματική επαφή συνεχίζει να είναι πολύ σημαντική. Έχει μεγάλη σημασία για τα ζευγάρια που είναι πολλά χρόνια μαζί να μοιράζονται ένα φιλί και μια αγκαλιά πριν κοιμηθούν.

Με τον καιρό, η γνώση γίνεται πιο σημαντική από το συναίσθημα, και οι στενές σχέσεις είναι πιο πιθανό να βασίζονται στη συντροφική αγάπη, που ορίζεται ως η αγάπη που βασίζεται στη φιλία, στην αμοιβαία έλξη, στα κοινά ενδιαφέροντα, στον αμοιβαίο σεβασμό και στην ανησυχία για την ευημερία του άλλου. Αυτό δεν σημαίνει ότι η αγάπη είναι λιγότερο δυνατή, αντιθέτως μπορεί μερικές φορές να έχει μια διαφορετική υποκείμενη δομή από την αρχική αγάπη που βασίζεται περισσότερο στο πάθος.

Εγγύτητα και οικειότητα

Αν και είναι ασφαλές να λέμε ότι πολλοί παράγοντες που επιδρούν στην αρχική έλξη είναι σημαντικοί για τη διατήρηση μιας μακροχρόνιας σχέσης, άλλες μεταβλητές παίζουν σημαντικό ρόλο με την πάροδο του χρόνου. Μια σημαντική αλλαγή που συμβαίνει όσο μια σχέση εξελίσσεται, είναι ότι οι σύντροφοι  γνωρίζουν καλά ο ένας τον άλλο και νοιάζονται σε μεγαλύτερο βαθμό ο ένας για τον άλλο. Στις επιτυχημένες σχέσεις, οι σύντροφοι νιώθουν έντονο δέσιμο μεταξύ τους με τον καιρό, ενώ στις αποτυχημένες σχέσεις η εγγύτητα δεν αυξάνεται αλλά αντιθέτως μειώνεται.  Η εγγύτητα σε αυτές τις σχέσεις είναι αμοιβαία και το ζευγάρι επικοινωνεί συχνά με βάση την αποδοχή και τη κατανόηση.

Όταν οι σύντροφοι σε μια σχέση νιώθουν τόσο κοντά, και όταν η σχέση βασίζεται στη έγνοια, τη ζεστασιά, τη φροντίδα, την αποδοχή και την υποστήριξη τότε μπορούμε να πούμε ότι η σχέση είναι οικεία. Οι σύντροφοι όταν έχουν οικειότητα είναι πιο πιθανό να σκέφτονται το "εμείς" και όχι το "εγώ". Οι άνθρωποι που είναι πολύ κοντά με τους συντρόφους τους μπορούν να διατηρήσουν τα θετικά συναισθήματα της σχέσης ενώ την ίδια στιγμή μπορούν να εκφράζουν τα αρνητικά συναισθήματα και να τον/την κρίνουν πιο δίκαια. Οι άνθρωποι ίσως επίσης μπορεί να εστιάζονται στα θετικά χαρακτηριστικά του συντρόφου τους για να ξεπερνάνε εκείνα τα κομμάτια της προσωπικότητας ή τις συμπεριφορές που τους ενοχλούν.

Υπάρχει μια απλή προσέγγιση για εγγύτητα σε μια σχέση. Ίσως να δοκιμάσετε να αξιολογήσετε την εγγύτητα που έχετε με διαφορετικούς ανθρώπους που γνωρίζετε, για παράδειγμα, τα μέλη της οικογένειάς σας, τους φίλους σας, το σύζυγό σας ή το φίλο σας. Η μέτρηση είναι απλή και η ερμηνεία εύκολη. Αν ένα άτομο επιλέξει έναν κύκλο που αντιπροσωπεύει τον εαυτό του και τον άλλο με περισσότερη επικάλυψη, αυτό σημαίνει ότι η σχέση είναι στενή. Αλλά αν επιλέξει ένα κύκλο με λιγότερη επικάλυψη αυτό σημαίνει ότι η σχέση δεν είναι τόσο στενή.

Αυτή η άσκηση χρησιμοποιείται για να καθορίσει πόσο κοντά είναι δύο σύντροφοι. Οι συμμετέχοντες απλά κυκλώνουν το σχήμα που νιώθουν ότι χαρακτηρίζει τη σχέση τους.

Αν και η μέτρηση της εγγύτητας είναι απλή, έχει βρεθεί ότι αποτελεί δείκτη πρόβλεψης για την ικανοποίηση που λαμβάνουν οι άνθρωποι από τις στενές τους σχέσεις και την τάση των ζευγαριών να μείνουν μαζί. Στην πραγματικότητα, η εγγύτητα ανάμεσα σε δύο συντρόφους μπορεί να είναι καλό δείκτης πρόβλεψης για το πόσο θα διαρκέσει μια σχέση από ότι ο αριθμός των θετικών συναισθημάτων που έχουν οι σύντροφοι ο ένας για τον άλλο. Στις επιτυχημένες σχέσεις που επιβιώνουν με το πέρασμα του χρόνου, ύπάρχει σημαντική αλληλοεπικάλυψη, αλλά όχι πλήρης (δηλαδή στο παραπάνω σχήμα, μιλάμε για το σχήμα 3, μετρώντας από πάνω).

Σχέσεις ανταλλαγής

Στις στενές σχέσεις οικειότητας, οι σύντροφοι συντονίζονται με τις ανάγκες του άλλου, όπως με τις επιθυμίες και τους στόχους του άλλου που γίνονται εξίσου ή περισσότερο σημαντικές από τις δικές του ανάγκες. Όταν οι άνθρωποι δίνουν προσοχή στις ανάγκες των άλλων, για παράδειγμα, η προσοχή που δείχνουν οι γονείς στις ανάγκες των παιδιών τους ή η προσοχή των συντρόφων σε μια ρομαντική σχέση, και όταν βοηθούν το άλλο άτομο να ικανοποιήσει τις ανάγκες του χωρίς να επισημαίνει τι δίνει ή προσδοκά από αυτό, τότε οι σύντροφοι έχουν μια κοινή σχέση. Οι κοινές σχέσεις είναι στενές σχέσεις στις οποίες οι σύντροφοι  αναστέλλουν την ανάγκη τους για ισότητα και ανταλλαγή, δίνουν υποστήριξη στο σύντροφό τους ώστε να ικανοποιήσει τις ανάγκες του χωρίς σκέψη για το κόστος που έχει αυτή η διαδικασία στους ίδιους. Αυτές οι σχέσεις είναι αντίθετες από τις σχέσεις ανταλλαγής, στις οποίες κάθε σύντροφος μετράει την προσφορά του στη σχέση (δηλαδή κρατάνε κάποιο σκορ!).

Αν και οι σύντροφοι σε μια μακροχρόνια σχέση είναι συχνά πρόθυμοι και έτοιμοι να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο να ικανοποιήσει τις ανάγκες του και αν και σε ορισμένες περιπτώσεις παραιτούνται από την ανάγκη για ανταλλαγή και αμοιβαιότητα, αυτό δεν σημαίνει ότι πάντα ή συνεχώς δίνουν πράγματα στη σχέση χωρίς να περιμένουν τίποτα. Οι σύντροφοι συχνά παρακολουθούν τη συμβολή τους στη σχέση και απολαμβάνουν τα οφέλη. Μια υγιής σχέση πρέπει να είναι ισότιμη, διαφορετικά δεν έχουν το ρόλο άντρα-γυναίκας, δύο συντρόφων δηλαδή, αλλά το ρόλο γονιού-παιδιού, όπου ο ένας προσφέρει μονόδρομα στον άλλον.

Αν ο ένας σύντροφος νιώθει ότι δίνει πολύ περισσότερα και αν αυτή η ανισότητα συνεχιστεί για πολύ καιρό, η σχέση σίγουρα θα έχει προβλήματα. Κάποια στιγμή ο σύντροφος που είναι στο ρόλο του γονιού θα κουραστεί, θα νιώσει ότι υπάρχει εκμετάλλευση. Αλλά και οι σύντροφοι που νιώθουν ότι παίρνουν περισσότερα από όσα αξίζουν, ίσως να νιώθουν ενοχές για την έλλειψη της συμβολής τους στη σχέση. Και αυτή η συνεχής προσφορά, δεν τους αφήνει να ωριμάσουν.

Οι άνθρωποι με μακροχρόνιες σχέσεις επικεντρώνονται στη διατήρηση της ισοτιμίας και οι γάμοι είναι πιο ευτυχισμένοι όταν και οι δύο σύντροφοι νιώθουν ότι συμβάλλουν στη σχέση αμοιβαία. Δεν είναι μόνο η αντίληψη για την ισότητα αλλά και η αναλογία των επιβραβεύσεων και του κόστους σε μια σχέση που είναι σημαντική. Επίσης έχει σημασία πως βλέπουμε αυτή την αναλογία συγκριτικά με αυτά που λαμβάνουμε από ανθρώπους του ίδιου φύλου και τις σχέσεις γύρω μας. Από την οπτική της κοινωνικής θεωρίας της σύγκρισης, αυτό βγάζει νόημα. Όταν συγκρίνουμε την δική μας κατάσταση με παρόμοιες και αντιλαμβανόμαστε ότι είμαστε σε καλύτερη θέση, τότε αυτό σημαίνει ότι κάνουμε μια κοινωνική σύγκριση, στην οποία τείνουμε να κάνουμε τον εαυτό μας να νιώσει καλύτερα. Υπάρχουν επίσης μερικές ατομικές διαφορές στην αντίληψη της ισότητας. Για παράδειγμα, η σχέση μεταξύ της αντίληψης της ισότητας και της ικανοποίησης από τη σχέση αφορά τους ανθρώπους που προσανατολίζονται στην ανταλλαγή. Σε αντίθεση, αυτοί που δεν στοχεύουν στην ανταλλαγή δεν βρίσκουν κάποια σύνδεση ανάμεσα στην ισότητα και στην ικανοποίηση και ίσως να είναι πιο ικανοποιημένοι με τις σχέσεις τους από ότι εκείνοι που επιθυμούν την ανταλλαγή.

Οι άνθρωποι γενικά μένουν σε σχέσεις για πολύ καιρό όταν νιώθουν ότι ανταμείβονται από αυτές. Στις μακροχρόνιες σχέσεις, οι σύντροφοι γνωρίζουν τις ανάγκες του άλλου ατόμου και προσπαθούν να τις καλύψουν ισότιμα. Αλλά οι σύντροφοι με τις καλύτερες σχέσεις μπορούν να δουν πέρα από την ανταμοιβή για τον εαυτό τους και να σκεφτούν τη σχέση.

Αλληλεξάρτηση και δέσμευση

Ένας ακόμη παράγοντας που κάνει τις μακροχρόνιες σχέσεις να διαφέρουν από τις βραχυπρόθεσμες είναι ότι είναι πιο πολύπλοκες.  Όταν ένα ζευγάρι φροντίζει για τις υποχρεώσεις του σπιτιού μαζί, έχει παιδιά, και ίσως έχει να φροντίσει και τους ηλικιωμένους γονείς, οι απαιτήσεις από τη σχέση γίνονται αντίστοιχα μεγαλύτερες. Ως αποτέλεσμα αυτής της πολυπλοκότητας, οι σύντροφοι στρέφονται ο ένας στον άλλο όχι μόνο για κοινωνική υποστήριξη  αλλά επίσης και για βοήθεια σε δραστηριότητες, στην υπενθύμιση ημερομηνιών και συναντήσεων και στην επίτευξη των εργασιών. Τα μέλη μιας στενής σχέσης είναι αλληλεξαρτώμενα και βασίζονται σε μεγάλο βαθμό ο ένας στον άλλο για να φτάσουν τους στόχους τους.

Χρειάζεται πολύς χρόνος για τους συντρόφους σε μια σχέση να αναπτύξουν την ικανότητα να κατανοούν τις ανάγκες του άλλου και να έχουν μια θετική αλληλεξάρτηση στην οποία οι ανάγκες κάθε ατόμου θα ικανοποιούνται. Η κοινωνική διάσταση αυτής της σχέσης η οποία είναι πλούσια, πολύπλοκη και λεπτομερής επειδή οι σύντροφοι γνωρίζουν και νοιάζονται πολύ ο ένας για τον άλλο και έχουν περάσει πολύ χρόνο μαζί. Επειδή οι σύντροφοι έχουν επενδύσει πολλή ενέργεια στη δημιουργία αυτής της σχέσης, ειδικά όταν η σχέση περιλαμβάνει παιδιά, ο χωρισμός γίνεται όλο και πιο δύσκολος όσο περνά ο καιρός. Όταν ξοδεύουμε τόσο χρόνο με έναν άνθρωπο , ίσως να είναι όλο και πιο δύσκολο να φανταστούμε τη ζωή μας με κάποιον άλλο.

Στις σχέσεις στις οποίες υπάρχει θετική συσχέτιση ανάμεσα στους συντρόφους με την πάροδο του χρόνου, οι σύντροφοι είναι φυσιολογικά ευτυχισμένοι με τη σχέση και είναι αφοσιωμένοι σε αυτή. Η δέσμευση αναφέρεται σε συναισθήματα και πράξεις που κρατούν τους συντρόφους να δουλεύουν μαζί για τη διατήρηση της σχέσης. Συγκριτικά με εκείνους με μικρότερα ποσοστά δέσμευσης, οι σύντροφοι που είναι δεσμευμένοι στη σχέση βλέπουν τους συντρόφους τους πιο ελκυστικούς από άλλους, και είναι λιγότερο πιθανό να φανταστούν τον εαυτό τους με κάποιον άλλο σύντροφο, εκφράζουν λιγότερο ενδιαφέρον για άλλους πιθανούς συντρόφους,  είναι λιγότερο επιθετικοί μεταξύ τους, και  είναι λιγότερο πιθανό να χωρίσουν.

Η δέσμευση ίσως σε κάποιες περιπτώσεις να οδηγεί τα άτομα να μένουν σε μια σχέση που μπορούν να αφήσουν, ακόμη και αν πληρώνουν ακριβά το κόστος της παραμονής στη σχέση. Επιφανειακά, αυτό μοιάζει με αίνιγμα επειδή οι άνθρωποι προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν την ικανοποίηση από τη σχέση και θα ανέμενε κανείς ότι θα χωρίσουν αν δεν έπαιρναν ικανοποίηση. Αλλά εκτός από τα δεδομένα οφέλη που κερδίζει κάποιος από μία σχέση, οι άνθρωποι αξιολογούν το πιθανό κόστος του να δημιουργήσουν από την αρχή μια νέα σχέση ή να είναι μόνοι τους. Ίσως να μένουμε σε μια σχέση, ακόμη και αν τα οφέλη δεν είναι πολλά, επειδή το κόστος του να μην έχουμε σχέση είναι υψηλότερο. Ίσως να παραμένουμε σε σχέσεις που έχουν γίνει δυσλειτουργικές επειδή αναγνωρίζουμε πόσο χρόνο κι προσπάθεια επενδύσαμε σε αυτές με τα χρόνια. Όταν επιλέγουμε να μείνουμε σε μια κατάσταση επειδή νιώθουμε ότι προσπαθήσαμε πολύ για να την αφήσουμε πίσω μας,  αυτό θα έχει και το ανάλογο κόστος. Όταν σκεφτόμαστε αν θα μείνουμε ή θα φύγουμε, πρέπει να σκεφτούμε τα κόστος και τα οφέλη της σχέσης  και το κόστος και τα οφέλη των εναλλακτικών επιλογών.

Αν και η αλληλεξάρτηση και η δέσμευση ξεκάθαρα βοηθούν μια σχέση να κρατήσει αποτελούν και πιθανές παγίδες. Ο χωρισμός όταν συμβαίνει είναι πιο δύσκολος στις σχέσεις με αλληλεξάρτηση και δέσμευση. Όσο πιο αφοσιωμένοι είμαστε σε μια σχέση τόσο πιο εξουθενωτικός θα είναι ο χωρισμός.

Όμως, τι είναι η "αγάπη";

Αν και έχουμε μιλήσει για αυτό έμμεσα, ακόμη δεν έχουμε δώσει τον ακριβή ορισμό και είναι προφανές ότι η αγάπη είναι σημαντικό κομμάτι μια στενής σχέσης. Οι ψυχολόγοι που έχουν μελετήσει τη λειτουργία και τα χαρακτηριστικά της ρομαντικής αγάπης, έχουν βρει ότι γνωστικές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές συνιστώσες παίζουν ρόλο σε αυτή.

Έχει προταθεί η  τριγωνική θεωρία αγάπης, μια προσέγγιση που προτείνει ότι υπάρχουν διαφορετικοί τύποι αγάπης και ότι ο καθένας αποτελείται από διαφορετικούς συνδυασμούς γνωστικών και συναισθηματικών παραγόντων, που ορίζονται από το πάθος, την οικειότητα και τη δέσμευση. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία μόνο η ολοκληρωτική αγάπη έχει αυτά τα τρία συστατικά, ενώ οι άλλοι τύποι αγάπης αποτελούνται από ένα ή δύο από τα τρία στοιχεία. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που είναι καλοί φίλοι έχουν οικειότητα μόνο ή γνωρίζονται για τόσο πολύ καιρό που είναι αφοσιωμένοι ο ένας στον άλλο (συντροφική αγάπη). Ομοίως, οι σύντροφοι που είναι στην φάση των πρώτων ραντεβού ίσως να αλληλεπιδρούν απλά μεταξύ τους (μόνο πάθος) ή ίσως να νιώθουν ρομαντική αγάπη (πάθος, οικειότητα αλλά όχι δέσμευση).

Σύμφωνα με την τριγωνική θεωρία της αγάπης υπάρχουν επτά τύποι αγάπης, οι οποίοι ορίζονται από το συνδυασμό των υποκείμενων παραγόντων της οικειότητας, του πάθους και της δέσμευσης.

Η σχετική αντοχή των διαφορετικών συστατικών της αγάπης τείνει να αλλάζει με τη  πάροδο του χρόνου. Σε μια έρευνα μελετήθηκαν τα τρία συστατικά της θεωρίας σε ζευγάρια που έβγαιναν ραντεβού, που είχαν δεσμευτεί ή ήταν παντρεμένα.  Βρέθηκε ότι ενώ το πάθος και η οικειότητα συνδέονται αρνητικά με τη διάρκεια της σχέσης, η δέσμευση συνδεόταν θετικά με τη διάρκεια. Η οικειότητα και το πάθος ήταν υψηλότερα σε δεσμευμένα ζευγάρια.

Μαζί με αυτές τις διαφορές που παρατηρούνται στην αγάπη στις μακροχρόνιες σχέσεις, υπάρχουν και κάποιες ενδιαφέρουσες διαφορές ανάλογα με το φύλο και το πολιτισμικό υπόβαθρο. Για παράδειγμα, οι γυναίκες, κατά μέσο όρο τείνουν να υποστηρίζουν τις πεποιθήσεις που δείχνουν ότι η αληθινή αγάπη διαρκεί για πάντα, ενώ οι άντρες ερωτεύονται πιο γρήγορα από τις γυναίκες.

Ατομικές διαφορές στην αγάπη: Πρότυπα προσκόλλησης

Ένας από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες για την ποιότητα μιας σχέσης είναι ο τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρούν οι σύντροφοι μεταξύ τους. Αυτές οι προσεγγίσεις μπορεί να περιγραφούν ως πρότυπα προσκόλλησης, ατομικές διαφορές στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με τους άλλους στις στενές σχέσεις. Αυτά τα πρότυπα προσκόλλησης εμφανίζονται όταν αλληλεπιδρούμε με τους γονείς μας, τους φίλους μας και τους συντρόφους μας.

Τα πρότυπα προσκόλλησης διαμορφώνονται στην παιδική ηλικία, ως παιδιά αναπτύσσουμε υγιή ή δυσλειτουργικά πρότυπα προσκόλλησης με τους γονείς μας. Τα περισσότερα παιδιά αναπτύσσουν ένα υγιές ή ασφαλές πρότυπο προσκόλλησης, όπου αντιλαμβάνονται τους γονείς τους ως ασφαλείς, διαθέσιμους και στοργικούς και μπορούν να αλληλεπιδράσουν ελεύθερα μαζί τους. Για αυτά τα παιδιά, οι γονείς δημιουργούν με επιτυχία συναισθήματα σύνδεσης και μια ασφαλή βάση από την οποία το παιδί νιώθει ελεύθερο να εξερευνήσει και στη συνέχεια να επιστρέψει. Ωστόσο, για τα παιδιά με δυσλειτουργικά ή τοξικά πρότυπα προσκόλλησης, η οικογένεια δεν καλύπτει αυτές τις ανάγκες και τα παιδιά αναπτύσσουν ανασφαλή πρότυπα προσκόλλησης, γνωστά ως αγχώδες/ανασφαλές πρότυπο προσκόλλησης, όπου τα παιδιά εξαρτώνται υπερβολικά από τους γονείς τους και συνεχώς αποζητούν περισσότερη αγάπη από αυτή που (δεν) μπορούν να τους δώσουν. Αυτά τα παιδιά είναι αγχώδη γιατί δεν ξέρουν αν οι γονείς θα τους ανταποδώσουν την οικειότητα. Υπάρχουν και τα παιδιά που δεν μπορούν να συνδεθούν με τους γονείς τους και έτσι γίνονται ψυχρά, απόμακρα και φοβισμένα (αποφυγή).

Αυτά τα τρία πρότυπα προσκόλλησης που δημιουργούνται στην παιδική ηλικία παραμένουν μέχρι την ενηλικίωση. Μια μετανάλυση που εξέτασε τη σύνδεση μεταξύ συμπεριφορών προσκόλλησης στα παιδιά και στους ενήλικες πάνω από 17 ετών, βρήκε σημαντική σύνδεση ανάμεσα σε αυτές τις δύο παραμέτρους. Ένα τέταρτο πρότυπο προσκόλλησης αναγνωρίστηκε πρόσφατα, το αποδιοργανωμένο πρότυπο προσκόλλησης, το οποίο είναι ένα μίγμα των δύο άλλων ανασφαλών προτύπων. Αυτό το πρότυπο φαίνεται να συνδέεται με μοτίβα στην ενήλικη ζωή, και σε αυτή την περίπτωση ένα αποφευκτικό-φοβικό πρότυπο προσκόλλησης.

Η σταθερότητα των προτύπων προσκόλλησης κατά τη διάρκεια της ζωής σημαίνει ότι τα παιδιά που αναπτύσσουν ασφαλή πρότυπα προσκόλλησης με τους γονείς τους ως νήπια είναι ικανά να δημιουργήσουν σταθερές, υγιείς φιλικές και ρομαντικές σχέσεις ως ενήλικες. Μένουν σε σχέσεις για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και είναι λιγότερο πιθανό να νιώθουν ζήλια για το σύντροφό τους. Αλλά οι σχέσεις των αγχωδών συντρόφων μπορεί να είναι προβληματικές.  Οι άνδρες και οι γυναίκες με ανασφαλή πρότυπα προσκόλλησης τείνουν να είναι λιγότερο τρυφεροί με τους συντρόφους τους, είναι πιο πιθανό να θυμώνουν μαζί τους και να δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματα τους. Επίσης τείνουν να ανησυχούν για τη  αγάπη και την αφοσίωση των συντρόφων τους, και ερμηνεύουν τις συμπεριφορές των συντρόφων τους πιο αρνητικά. Οι αγχώδεις σύντροφοι επίσης βλέπουν περισσότερες διαφωνίες στη σχέση τους και βιώνουν τις συγκρούσεις πιο αρνητικά.

Γενικά, οι άνθρωποι με αποφευκτικό πρότυπο προσκόλλησης μπορεί συχνά να δυσκολεύονται να δημιουργήσουν στενές σχέσεις. Δυσκολεύονται να εκφράσουν  τα συναισθήματά τους και βιώνουν πιο αρνητικά τις σχέσεις τους και τις επαφές τους. Επίσης δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα συναισθήματα των άλλων και δείχνουν έλλειψη ενδιαφέροντος για να μάθουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα του συντρόφου τους. Οι άνθρωποι με αγχώδη πρότυπα προσκόλλησης  αρχικά καλύπτουν τις ανησυχίες των άλλων. Θέλουν να είναι αποδεκτοί, αλλά δεν έχουν θετική άποψη για τον εαυτό τους, αυτή η έλλειψη αυτοεκτίμησης δημιουργεί πρόβλημα στο σχηματισμό καλών σχέσεων. Στην περίπτωση του αποφευκτικού-φοβικού προτύπου προσκόλλησης οι άνθρωποι δεν καλύπτουν ούτε τις ανησυχίες τις δικές τους, ούτε των άλλων. Αυτή η προσέγγιση δείχνει τη σημασία της ανησυχίας για τον εαυτό και της ανησυχίας για τους άλλους, για τις επιτυχείς κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να συνδεθούν έχουν δυσκολία στο να είναι "καλοί" σύντροφοι. Αλλά οι άνθρωποι που δεν νιώθουν καλά για τον εαυτό τους αντιμετωπίζουν προκλήσεις στις σχέσεις τους, και οι στόχοι της ανησυχίας για τον εαυτό πρέπει να καλύπτονται πριν την επιτυχή κάλυψη των στόχων της ανησυχίας για τους άλλους.

		Ανησυχία για τους άλλους
		Στόχοι που ικανοποιούνται	Στόχοι που δεν ικανοποιούνται
Ανησυχία για τον εαυτό	Στόχοι που ικανοποιούνται	Ασφαλής προσκόλληση (υγιή συναισθήματα για τον εαυτό και για άλλα σημαντικά πρόσωπα)	Αποφευκτική προσκόλληση(υγιή συναισθήματα για τον εαυτό αλλά φόβοι για τη σύνδεση με τους άλλους)
	Στόχοι που δεν ικανοποιούνται	Αγχώδης προσκόλληση (επιθυμία να επικοινωνήσετε με τους άλλους αλλά με άγχος για τον εαυτό σας)	Προσκόλληση με φόβο (οι σχέσεις με τους άλλους είναι φτωχές αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τον εαυτό)

Επειδή τα πρότυπα προσκόλλησης έχουν σημαντική επιρροή στις σχέσεις, πρέπει να σκεφτείτε προσεκτικά τον τρόπο σύνδεσης με τους συντρόφους σας ή με άλλα σημαντικά πρόσωπα στη ζωή σας. Η ποιότητα των σχέσεων που έχουν οι άνθρωποι με τους γονείς τους και τους στενούς φίλους καθορίζει την ποιότητα των ρομαντικών σχέσεων. Αλλά αν και αυτό είναι πολύ σημαντικό, τα πρότυπα προσκόλλησης δεν προβλέπουν τα πάντα. Οι άνθρωποι έχουν πολλές εμπειρίες ως ενήλικες, και αυτές επηρεάζουν θετικά και αρνητικά την ικανότητά τους να αναπτύξουν στενές σχέσεις.

Τα πρότυπα προσκόλλησης μπορεί να διαφέρουν και λόγω της κουλτούρας των ανθρώπων αλλά επίσης παρατηρούνται αλλαγές με την πάροδο του χρόνου και ανάλογα με τις καταστάσεις που έχει βιώσεις κάθε άνθρωπος. Κάποια δεδομένα δείχνουν ότι γενικά τα πρότυπα προσκόλλησης στους ενήλικες ίσως να μην προβλέπουν τα πρότυπα προσκόλλησης σε συγκεκριμένες σχέσεις. Για παράδειγμα, τα πρότυπα προσκόλλησης σε συγκεκριμένες σχέσεις, π.χ. η σχέση με τη μητέρα, τα αδέρφια και τους συντρόφους, αν και μπορεί να σχετίζονται μπορεί και να διαφέρουν. Καθώς οι σχέσεις διαφέρουν, τα πρότυπα προσκόλλησης μπορεί να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου και με τις εμπειρίες. Για παράδειγμα, υπάρχουν  ορισμένες τάσεις που σχετίζονται με την ηλικία στην προσκόλληση, με τους νέους ενήλικες να έχουν υψηλότερα ποσοστά αγχώδους προσκόλλησης από ότι οι μεσήλικες και οι ηλικιωμένοι, και οι μεσήλικες και οι ηλικιωμένοι να έχουν αποφευκτικά πρότυπα προσκόλλησης. Σχετικά με τις εμπειρίες, οι άνθρωποι με αγχώδη πρότυπα προσκόλλησης οι οποίοι βρίσκουν την εμπιστοσύνη και τη φροντίδα σε μια ρομαντική σχέση, ίσως με τον καιρό να νιώθουν καλύτερα με τον εαυτό τους και τις ανάγκες τους και να αλλάζουν προς πιο ασφαλή πρότυπα. Αυτά τα ευρήματα έχουν πιθανές ψυχοθεραπευτικές προεκτάσεις. Για παράδειγμα, τα ζευγάρια που κάνουν ψυχοθεραπεία ζεύγους για να βελτιώσουν τη σχέση τους μπορούν να ωφεληθούν από αυτή τη διαδικασία με την ανάπτυξη ασφαλών προτύπων προσκόλλησης μεταξύ τους. Οι ψυχοθεραπευτές επίσης προσπαθούν να βοηθήσουν τους θεραπευόμενους να αναπτύξουν πιο ασφαλή πρότυπα προσκόλλησης, δημιουργώντας μια σχέση εμπιστοσύνης και υποστήριξης μαζί τους.

Σχέσεις και διαδίκτυο

Στις μέρες μας ξοδεύουμε πολύ χρόνο για να συνδεόμαστε με τους άλλους ηλεκτρονικά. Οι στενές σχέσεις μέσω διαδικτύου γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς. Αλλά ίσως να αναρωτιέστε αν η διαδικτυακή αλληλεπίδραση μπορεί να δημιουργήσει την ίδια αίσθηση εγγύτητας και φροντίδας όπως όταν βλέπουμε τον άλλο από κοντά. Και ίσως επίσης να αναρωτιέστε  αν οι άνθρωποι που περνούν πολύ χρόνο στο Facebook, στο Twitter και στο Instagram καταλήγουν να περνούν λιγότερο χρόνο με τους φίλους και τα αγαπημένα τους πρόσωπα με τα οποία είναι σωματικά κοντά.

Κάποιες μελέτες έχουν δείξει ότι η χρήση του διαδικτύου μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα στις στενές σχέσεις. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν συχνά το διαδίκτυο περνούν περισσότερο χρόνο με την οικογένειά τους και τους φίλους τους και έτσι έχουν καλύτερη ψυχική υγεία.

Το διαδίκτυο επίσης φαίνεται να είναι χρήσιμο για τους ανθρώπους που θέλουν να αναπτύξουν νέες σχέσεις, και η ποιότητα αυτών των σχέσεων μπορεί να είναι το ίδιο καλή ή και καλύτερη από αυτές που δημιουργούνται όταν οι άνθρωποι έρχονται πρόσωπο με πρόσωπο. Μια μελέτη έδειξε ότι οι συμμετέχοντας που συμμετείχαν σε ομάδες και φόρουμ είχαν αναπτύξει μια στενή σχέση με κάποιον που γνώρισαν εκεί. Πάνω από τους μισούς συμμετέχοντες είπαν ότι ανέπτυξαν μια σχέση ζωής με ανθρώπους που συνάντησαν πρώτη φορά διαδικτυακά και περίπου το ένα τέταρτο ότι παντρεύτηκαν, ή έκαναν σχέση με έναν άνθρωπο που γνώρισαν διαδικτυακά.

Γενικά, τα στοιχεία έδειξαν ότι αντί να είναι μια διαδικασία απομόνωσης, η αλληλεπίδραση με τους άλλους στο διαδίκτυο βοηθά στη διατήρησης των στενών δεσμών με την οικογένεια και τους φίλους και σε πολλές περιπτώσεις βοηθά στη δημιουργία οικείων και ικανοποιητικών σχέσεων. Προφανώς υπάρχει ένας αριθμός λόγων που εξηγούν γιατί οι σχέσεις μέσω διαδικτύου μπορεί να είναι επιτυχημένες. Για παράδειγμα, οι σχέσεις αναπτύσσονται στο βαθμό που θέλουν οι σύντροφοι, μοιράζονται τις προσωπικές πληροφορίες που θέλουν μεταξύ τους και η σχετική ανωνυμία του διαδικτύου ίσως να επιτρέπει στους ανθρώπους να αποκαλύπτουν πιο εύκολα πράγματα για τον εαυτό τους. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των σχέσεων του διαδικτύου είναι η σχετική έλλειψη σωματικής επαφής που υποδεικνύει την έλξη. Όταν η σωματική έλξη βγαίνει από αυτή την εικόνα ίσως είναι πιο πιθανό να δημιουργηθούν σχέσεις που βασίζονται σε πιο σημαντικά χαρακτηριστικά, όπως οι ομοιότητες στις αρχές και στις αξίες. Ένα ακόμη πλεονέκτημα του διαδικτύου είναι ότι επιτρέπει στους ανθρώπους να κρατούν την επαφή με τους φίλους και την οικογένειά τους που δεν είναι κοντά τους και να διατηρούν καλύτερες σχέσεις από απόσταση. Το διαδίκτυο ίσως επίσης να βοηθά στην εύρεση ανθρώπων με τα ίδια ενδιαφέροντα και τις ίδιες αξίες. Τελικά, ο κύριος στόχος του διαδικτύου είναι να κάνουμε νέους φίλους. Σε αντίθεση, οι αλληλεπιδράσεις πρόσωπο με πρόσωπο είναι λιγότερο ευνοϊκές για την έναρξη νέων συζητήσεων και φιλικών επαφών.

Πώς θα διαρκέσει μια σχέση;

Τώρα που έχετε μια γενική ιδέα όλων των συνιστωσών που οδηγούν στις μακροχρόνιες διαπροσωπικές σχέσεις και τι είναι σημαντικό για τις στενές σχέσεις, ίσως να κατανοήσετε ποια πράγματα χρειάζεται να κάνουν δύο σύντροφοι για να μείνουν μαζί. Είναι αλήθεια ότι πολλοί γάμοι καταλήγουν στο διαζύγιο, και αυτός ο αριθμός είναι υψηλότερος στις Δυτικές κουλτούρες, όπου στο επίκεντρο είναι το άτομο. Οι επιτυχημένες σχέσεις θέλουν δουλειά, αλλά η δουλειά αυτή το αξίζει. Οι άνθρωποι που είναι ευτυχισμένοι στο γάμο τους είναι γενικά πιο ευτυχισμένοι και έχουν καλύτερη ψυχική και σωματική υγεία. Και τουλάχιστον για τους άνδρες, ο γάμος οδηγεί σε μεγαλύτερη διάρκεια ζωής!

Ποια είναι τα πράγματα που κάνουν οι άνθρωποι που έχουν επιτυχημένες σχέσεις;

• Είναι προετοιμασμένοι για τις συγκρούσεις. Κάθε σχέση έχει διαφωνίες, αυτό είναι φυσιολογικό. Δουλεύοντας τις μικρές (ή μεγαλύτερες) διαφωνίες σας βοηθάτε τον εαυτό σας και το σύντροφό σας να βελτιώσετε τις κοινωνικές σας δεξιότητες και να ενδυναμώσετε τη σχέση σας. Το ζητούμενο δεν είναι το αν τσακώνεται, αλλά το πως τσακώνεται ένα ζευγάρι.
• Αξιολογούν δίκαια τις συμπεριφορές. Πολλοί άνθρωποι στις στενές σχέσεις, όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι στην καθημερινότητά τους, τείνουν να υπερβάλλουν με την αξία τους. Τονίζουν τις δικές τους θετικές συμπεριφορές ως καλύτερες από αυτές του συντρόφου τους και τονίζουν τις αρνητικές συμπεριφορές του συντρόφου τους ως χειρότερες. Δοκιμάστε να δώσετε στο σύντροφό σας το πλεονέκτημα της αμφιβολίας, θυμηθείτε ότι κανείς δεν είναι τέλειος.
• Κάνουν πράγματα που ευχαριστούν το σύντροφό τους, χωρίς να ξεχνάνε τον εαυτό τους. Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας τόσο τις δικές μας ανάγκες, όσο και του συντρόφου μας. Οι σχέσεις χρειάζονται μία αμοιβαιότητα. Αν η ανάγκες κάποιου μείνουν παραμελημένες, είναι η αρχή του τέλους.

Οι σύντροφοι που έχουν παρόμοιες αρχές και αξίες τείνουν να έχουν πιο επιτυχημένες σχέσεις. Συνεχίζουν να κάνουν μαζί δραστηριότητες και να έχουν κοινά ενδιαφέροντα. Επίσης επηρεάζουν ο ένας τον άλλο θετικά. Τα ευτυχισμένα ζευγάρια έχουν θετική διάθεση όταν είναι μαζί, περνάνε καλά μαζί και εκφράζουν την επιβεβαίωση και όχι την κριτική (μπορείτε να κάνετε το online τεστ σχέσης). Οι σύντροφοι είναι πιο χαρούμενοι όταν βλέπουν τον άλλο σε θετική ή ιδανική κατάσταση από ότι όταν βλέπουν τα πράγματα ρεαλιστικά και πιο αρνητικά. Όταν είναι μαζί τα ζευγάρια νιώθουν θετικά συναισθήματα και ρομαντισμό, και ίσως αυτό να βοηθά στο να μείνουν μαζί.

Επίσης, οι σύντροφοι πρέπει να μοιράζονται και να είναι πρόθυμοι να εκφράσουν τις σκέψεις τους ο ένας στον άλλο. Στις επιτυχημένες σχέσεις οι σύντροφοι αποκαλύπτουν περισσότερα για τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους, πράγμα που επιτρέπει στο σύντροφό τους να γνωρίζει τις ανάγκες τους και να προσπαθεί να τις ικανοποιήσει. Αν οι σύντροφοι δεν μπορούν να εκφράσουν τις ανησυχίες τους, τότε η σχέση δεν μπορεί να γίνει πιο οικεία. Οι επιτυχημένες σχέσεις έχουν υγιή μοτίβα επικοινωνίας.

Τελευταία αλλά εξίσου σημαντική είναι η σεξουαλική συμπεριφορά. Η συμβατότητα στις σεξουαλικές προτιμήσεις και συμπεριφορές είναι σημαντικός δείκτης πρόβλεψης για την επιτυχία μιας σχέσης. Για παράδειγμα, είναι πολύ σημαντικό οι σύντροφοι να είναι στην ίδια σελίδα σχετικά με το πώς νιώθουν για το σεξ εκτός σχέσης, καθώς η απιστία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για διαζύγιο.

Ακόμη και αν ο ένας σύντροφος δεν κάνει σεξ με κάποιον άλλο (πλατωνική σχέση), η σύντροφός του ίσως ακόμη να ζηλεύει και η ζήλια κάνει κακό στις σχέσεις. Η ζήλια είναι ένα πανίσχυρο συναίσθημα που εξελικτικά μάλλον επιλέχθηκε να βοηθήσει στη διατήρηση των στενών σχέσεων. Και οι άνδρες και οι γυναίκες ζηλεύουν, αν και αυτό μπορεί να είναι μια διαφορετική εμπειρία για τον καθένα.

Άν και πρόκειται για μια υπεργενίκευση, θα έλεγε κανείς ότι οι άνδρες ανησυχούν περισσότερο από ότι οι γυναίκες για την σεξουαλική απιστία, ενώ οι γυναίκες ανησυχούν περισσότερο για τη συναισθηματική απιστία του συντρόφου τους. Η ανησυχία των γυναικών για τη συναισθηματική απιστία σχετίζεται με τη διατήρηση της σχέσης (δηλαδή η ερμηνεία για το φλερτ είναι ότι ο άνδρας δεν είναι απόλυτα δεσμευμένος/ικανοποιημένος σε μια σχέση και ίσως να θέλει να φύγει).

Όμως τα πράγματα δεν είναι πάντα ρόδινα

Αναπόφευκτα, κάποιες σχέσεις οδηγούνται στο χωρισμό και ο χωρισμός προκαλεί πόνο. Όταν δύο σύντροφοι είναι μαζί για μεγάλο χρονικό διάστημα, ειδικά σε μια σχέση που χαρακτηρίζεται από αλληλεξάρτηση και δέσμευση, ο πόνος είναι ακόμη μεγαλύτερος. Ο πόνος του χωρισμού οφείλεται κατά ένα μέρος στη μοναξιά που προέρχεται από αυτόν. Οι άνθρωποι που χάνουν κάποιον που νοιάζονταν, χάνουν επίσης ένα κομμάτι της κοινωνικής υποστήριξης (κοινών φίλων και συγγενών), για αυτό χρειάζεται χρόνος για να επουλωθούν οι πληγές και να δημιουργηθούν νέες κοινωνικές σχέσεις. Οι πιο μοναχικοί και εσωστρεφείς άνθρωποι μπορεί να πέσουν και σε κατάθλιψη.

Ο πόνος της απώλειας μπορεί να γίνει πιο έντονος όταν οι άνθρωποι νιώθουν ότι απορρίπτονται από τον άλλο. Η εμπειρία της απόρριψης κάνει τους ανθρώπους λυπημένους, θυμωμένους, είναι πιο πιθανό να επικεντρώνονται στην ανησυχία για τον εαυτό τους.

Ο χωρισμός είναι επώδυνος, αλλά οι άνθρωποι μπορούν να επουλωθούν και να προχωρήσουν σε νέες σχέσεις (ιδίως με τη βοήθεια του EMDR). Οι άνθρωποι που προσαρμόζονται στην απώλεια του συντρόφους τους, ακόμη και αν ήταν πολύ καιρό μαζί, έχουν ψυχολογικές δυσκολίες τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.

Συμπερασματικά

• Οι παράγοντες που κρατούν μαζί τους ανθρώπους σε μακροχρόνιες σχέσεις είναι τουλάχιστον σε ένα βαθμό όμοιοι με αυτούς που οδήγησαν στην αρχική έλξη.
• Με τον καιρό, οι μακροχρόνιες σχέσεις είναι πιο πιθανό να βασίζονται στην συντροφική αγάπη από ότι στην παθιασμένη αγάπη. Στις επιτυχημένες σχέσεις, οι σύντροφοι νιώθουν στενά συνδεδεμένοι μεταξύ τους και σέβονται ο ένας τις ανάγκες του άλλου.
• Τα πρότυπα σύνδεσης και προσκόλλησης, που διαμορφώνονται στην παιδική ηλικία, μπορούν να προβλέψουν πως οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με τους άλλους στις στενές σχέσεις ως ενήλικες.