Τα πολλά πρόσωπα της κατάθλιψης

Κατάθλιψη

Πολλοί άνθρωποι όταν βιώνουν κατάθλιψη νιώθουν πως ότι και να κάνουν τα πράγματα δεν βελτιώνονται. Η κατάθλιψη είναι μια κατάσταση στην οποία οι ικανότητες μας που αφορούν τα κίνητρα, την ευχαρίστηση και την ικανοποίηση επηρεάζονται. Όπως συμβαίνει και με τα περισσότερα προβλήματα ψυχικής υγείας, υπάρχει ένα φάσμα, που κυμαίνεται από ήπια πεσμένη διάθεση μέχρι καταστροφική απελπισία και αυτοκαταστροφικό ιδεασμό. Επίσης, όπως οι περισσότερες καταστάσεις ψυχικής υγείας, μπορεί να οφείλεται σε πολλές αιτίες, και συχνά χρειάζεται χρόνος να αναγνωρίσουμε αυτές τις αιτίες και πως μας επηρεάζουν ώστε να κάνουμε κάτι για αυτό.

Υπάρχουν πολλές αιτίες για την κατάθλιψη, αλλά ας δούμε την ιδέα ότι η κατάθλιψη δεν είναι τόσο πρόβλημα για τους περισσότερους ανθρώπους όσο συναγερμός για ένα βαθύτερο πρόβλημα. Με άλλα λόγια, η κατάθλιψη είναι ένας τρόπος να σας πει το μυαλό/σώμα σας ότι πρέπει να αλλάξετε κάτι. Αυτό μπορεί να είναι ο τρόπος που σκέφτεστε, ο τρόπος ζωής σας, οι πεποιθήσεις σας ή η κατεύθυνση της ζωής σας. Ίσως να σας δείχνει ότι είναι ανάγκη να προσέξετε ένα ψυχικό τραύμα που έχετε ή να δείτε καλύτερα τις πεποιθήσεις για τον εαυτό σας και τον κόσμο.

Υπαρξιακή κατάθλιψη

Με απλά λόγια είναι μια κατάσταση στην οποία νιώθουμε ότι η ζωή μας είναι χάλια ή η κατάθλιψη που νιώθουμε όταν δεν καλύπτονται οι ανάγκες μας. Όλοι μας έχουμε κάποιες ουσιαστικές ανάγκες όπως η ανάγκη για σύνδεση, η αυτοδιάθεση, το νόημα της ζωής, ο στόχος της ζωής και η εξέλιξη. Όταν οι ανάγκες μας δεν καλύπτονται, το σώμα μας εκπέμπει συναισθηματικά σημάδια όπως η θλίψη, η ντροπή, οι ενοχές και ο θυμός. Αν επιμένουμε να μην μετακινούμαστε σε μια πιο  ανταποδοτική ζωή τελικά θα νιώσουμε απελπισία.

Δεν είναι αρκετό για τους ανθρώπους απλά να επιβιώνουν, όλοι μας έχουμε την ανάγκη να ευημερούμε. Έχουμε την ανάγκη να εκφράζουμε τα ταλέντα μας, να επιτυγχάνουμε τους στόχους μας , να κάνουμε μια δουλειά που μας αρέσει και να έχουμε ικανοποιητικές σχέσεις. Η εμπειρία μου με τους ασθενείς με κατάθλιψη, μου δείχνει ότι αυτή είναι η πιο συχνή μορφή κατάθλιψης. Οι περισσότεροι θεραπευόμενοι δεν θέλουν να σηκωθούν από το κρεβάτι το πρωί καθώς δεν έχουν τίποτε να κερδίσουν.

Αυτή η μορφή κατάθλιψης απαιτεί αλλαγές στον τρόπο ζωής, να βγείτε από τη ζώνη άνεσης σας και να δημιουργήσετε μια καλύτερη ζωή. Τα καλά νέα είναι ότι δεν πρέπει να το κάνετε αυτό για να υποχωρήσει η κατάθλιψη, χρειάζεται να κατευθυνθείτε στο σωστό δρόμο με ελπίδα και ενθουσιασμό. Είναι τρομακτικό, αλλά είναι απαραίτητο, συνήθως αναπόφευκτο και απόλυτα ικανοποιητικό.

Κατάθλιψη που οφείλεται στο στρες

Για μερικούς ανθρώπους η κατάθλιψη μπορεί να είναι μια αντίδραση προστασίας στα αυξημένα επίπεδα του στρες και της ανησυχίας. Το παρατεταμένο στρες και η ανησυχία δημιουργούν μια συνεχή διέγερση στο σώμα που οδηγεί σε κόπωση και ασθένειες. Η κατάθλιψη μπορεί να είναι μια μορφή αντίδρασης του σώματος, πρώτον για να αποφύγουμε καταστάσεις και να μην ξοδέψουμε  ενέργεια σε αυτές. Δεύτερον, μας υποχρεώνει να κάνουμε απολογισμό του τρόπου ζωής μας και να μάθουμε να σεβόμαστε τους περιορισμούς μας.

Κατάθλιψη που οφείλεται σε ψυχικά τραύματα

Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που βιώνουν κατάθλιψη έχουν ιστορικό ενός τραύματος στην παιδική ηλικία που παρουσιάζει αντοχή στις κλασικές ψυχοθεραπευτικές και φαρμακευτικές θεραπείες. Αυτό τουλάχιστον επιβεβαιώνεται από την εμπειρία μου, που δείχνει ότι μέχρι οι ασθενείς να διαχειριστούν ένα αθεράπευτο τραύμα το κουβαλούν.

Σύμφωνα με τις σύγχρονες ψυχολογικές προσεγγίσεις για τα ψυχικά τραύματα, αυτό είναι λογικό, επειδή τα ψυχικά τραύματα μπορούν να προκαλέσουν βλάβη στον ανθρώπινο εγκέφαλο καθώς το άτομο χάνει την πρόσβαση σε πολλές ικανότητες του δεξιού ημισφαιρίου όπως η δημιουργικότητα, τα κίνητρα και η συναισθηματική ευχαρίστηση. Αυτό συμβαίνει επειδή οι μη επεξεργασμένες αναμνήσεις ενός τραύματος μένουν κολλημένες σε ένα κομμάτι του εγκεφάλου και καταπιέζονται για να επιβιώσουν. Όταν προσπαθούμε να καταπνίξουμε αυτά τα επώδυνα συναισθήματα, χάνουμε επίσης και τα καλά. Με άλλα λόγια η καταστολή δημιουργεί την κατάθλιψη.

Κατάθλιψη που οφείλεται σε γνωστικές στρεβλώσεις

Οι περισσότερες θεραπείες για την κατάθλιψη στοχεύουν σε αυτό. Η αρνητική αντίληψη μπορεί να κυμαίνεται από τον αρνητικό τρόπο σκέψης μέχρι τις καταστροφικές πεποιθήσεις για την αξία του εαυτού και την έλλειψη δύναμης. Για να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας στη ζωή, είναι ανάγκη να πιστέψουμε ότι μπορούμε να τις καλύψουμε. Διαφορετικά θα είμαστε συνεχώς αγχωμένοι.

Ο αρνητικό τρόπος σκέψης επηρεάζει τις πεποιθήσεις μας με διαφορετικούς τρόπους. Ένας τρόπος είναι η άμεση αναίρεση των ικανοτήτων και της αξίας μας, καθώς πιστεύουμε ότι είμαστε ανίκανοι, αδύναμοι, ανόητοι, ή δεν αξίζουμε την αγάπη. Ένας άλλος τρόπος είναι οι μη ρεαλιστικές απαιτήσεις για την τελειότητα, για επιτεύγματα, εξαιρετική απόδοση ή δύναμη, που μας κάνουν συνεχώς να νιώθουμε αποτυχημένοι. Ένας ακόμη τρόπος είναι ο ρόλος του θύματος, το καθήκον, η φροντίδα, η στωικότητα και άλλοι καταπιεστικοί κοινωνικοί κανόνες.

Αυτοί οι τρόποι σκέψης συνήθως εμφανίζονται στην παιδική ηλικία, είτε υπέρ είτε κατά των γονεϊκών και κοινωνικών προσδοκιών και απαιτήσεων. Είναι μια μορφή τραύματος από μόνοι τους και μπορεί να δημιουργήσουν βλάβη στον εγκέφαλο που οδηγεί σε κυριαρχία του αριστερού ημισφαιρίου που καταστέλλει και απορρίπτει τις ανάγκες, τις κλίσεις και τα συναισθήματα του δεξιού ημισφαιρίου.

Η θεραπεία αυτή της μορφής κατάθλιψης αμφισβητεί τη λογική αυτών των πεποιθήσεων ή των σκέψεων, με την ελπίδα ότι θα δούμε ότι είναι λάθος και έτσι να στραφούμε σε πιο υγιή τρόπο σκέψης. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει, αλλά όχι πάντα, ειδικά αν υπάρχει ισχυρή βλάβη ή τραύμα. Για αυτό λοιπόν αν έχετε κάνει αυτή τη μορφή ψυχοθεραπείας χωρίς επιτυχία, μην απελπίζεστε (περισσότερο από όσο ήδη είστε). Υπάρχουν και άλλες επιλογές που μπορούν άμεσα να στοχεύσουν στα ψυχικά τραύματα.

Ενδογενής (οργανική) κατάθλιψη

Η ιδέα της ενδογενούς κατάθλιψης έγινε πιο δημοφιλής την δεκαετία του ΄90. Υποστηρίζεται ότι αυτή η μορφή κατάθλιψης είναι αποτέλεσμα μιας χημικής ανισορροπίας στον εγκέφαλο που είναι αποτέλεσμα γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων που οδηγούν σε ανεπάρκεια της σεροτονίνης, της ντοπαμίνης, της νοραδρεναλίνης και άλλων νευροδιαβιβαστών.

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι γενετικοί παράγοντες δημιουργούν την προδιάθεση για κατάθλιψη σε κάποιους ανθρώπους, καθώς και άλλων προβλημάτων ψυχικής υγείας. Είναι επίσης αδιαμφισβήτητο ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως η εποχή, ο καιρός, το φαγητό και η έκθεση σε δυσκολίες επηρεάζουν την διάθεση. Είναι επίσης αλήθεια ότι οι ξαφνικές και μεγάλες αλλαγές στις ορμόνες μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές εναλλαγές στη διάθεση, ειδικά κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως, μετά τον τοκετό και στην εμμηνόπαυση στις γυναίκες, αλλά οι άνδρες επηρεάζονται σε μικρότερο ποσοστό.

Ομοίως, πολλές ασθένειες μπορεί να επηρεάζουν την διάθεση μας. Αυτό είναι αλήθεια για χρόνια νοσήματα και για ανθρώπους με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα όπως οι ιδιοτροπίες ή τα νεύρα. Αν η ζωή είναι δύσκολη ή βαρετή ή αγχωτική ή επώδυνη είναι δύσκολο να νιώσετε καλά.

Ωστόσο, είναι επίσης αλήθεια ότι η γενετική προδιάθεση δεν εκφράζεται πάντα. Δεν οφείλεται πάντα στη φύση αλλά υπάρχουν πολλοί παράγοντες που δημιουργούν τις συνθήκες εμφάνισης της σοβαρής κατάθλιψης. Αυτά είναι καλά νέα, επειδή δεν μπορούμε να ελέγξουμε την γενετική προδιάθεση, αλλά μπορούμε να επηρεάσουμε τη διάθεσή μας με τις επιλογές στη ζωή μας, τον τρόπο ζωής , τον τρόπο σκέψης και τις συμπεριφορές μας.

Συμπερασματικά

Η κατάθλιψη είναι μια επώδυνη εμπειρία, αλλά ίσως να μην είναι το πραγματικό σας πρόβλημα αλλά ένας τρόπος μέσω του οποίου ο εαυτός σας ή το σώμα σας προσπαθεί να επιλύσει κάτι. Η κατάθλιψη προσπαθεί να μας πει ότι κάτι δεν πάει καλά, και πρέπει να κάνουμε αλλαγές για να έχουμε τη ζωή που θέλουμε ή που φανταστήκαμε κάποτε. Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ξεπερνούν την κατάθλιψη και όταν κοιτούν πίσω το θεωρούν ένα σημείο αναφοράς στη ζωή τους (το ίδιο αναφέρουν και οι άνθρωποι που ξεπέρασαν τον καρκίνο).