Η σημασία της παιδικής ηλικίας

Παιδική Ηλικία

Η παιδική ηλικία μας ηλικία μας εκθέτει σε συναισθηματικά τραύματα, και αυτό γιατί η ωρίμανση και η παιδική ηλικία είναι παρατεταμένη, σε αντίθεση με τα περισσότερα θηλαστικά. Αλλά με αυτό τον τρόπο μαθαίνουμε. Μπορεί να μας πάρει ένα χρόνο μέχρι να κάνουμε τα πρώτα μας βήματα (τη στιγμή που μια γαζέλα μπορεί να τρέξει μέσα σε λίγα λεπτά από τη γέννησή της) και δύο χρόνια μέχρι να μπορούμε να πούμε μια ολόκληρη πρόταση. Χρειαζόμαστε δύο δεκαετίες μέχρι να θεωρηθούμε ενήλικες. Και εν τω μεταξύ, είμαστε στο έλεος του θεσμού που αποκαλούμε "οικογένεια" και "σπίτι", με όποιους "γονείς" μας έχουν κληρωθεί στη ζωή.

Διαμορφωνόμαστε από τους ενήλικες που υπάρχουν γύρω μας: μαθαίνουμε τις αγαπημένες τους εκφράσεις, τις συνήθειες τους, πως επικοινωνούν, πως συμπεριφέρονται στους άλλους και στον εαυτό τους. Όταν είμαστε μικρά παιδιά βρισκόμαστε στο έλεος των φροντιστών μας. Είμαστε πολύ αδύναμοι, χρειαζόμαστε βοήθεια για να φάμε, για να περάσουμε το δρόμο, να βάλουμε τα ρούχα μας, να γράψουμε το όνομά μας.

Ως παιδιά λοιπόν είμαστε συναισθηματικά ευάλωτοι και αυτό γιατί δεν έχουν αναπτυχθεί οι νοητικοί μηχανισμοί που φιλτράρουν το ότι μας συμβαίνει ή ότι παρατηρούμε γύρω μας. Δεν μπορούμε να αρχίσουμε να κατανοούμε τις πολύπλοκες καταστάσεις: ποιοι είμαστε, από πού προέρχονται τα συναισθήματά μας, γιατί είμαστε θλιμμένοι ή θυμωμένοι, πως οι γονείς μας ταιριάζουν σε αυτή την εικόνα, και γιατί μας συμπεριφέρονται έτσι. Πολλές φορές αναπόφευκτα θεωρούμε όσα λένε και κάνουν οι μεγάλοι άνθρωποι γύρω μας ως απόλυτη "αλήθεια". Δεν μπορούμε παρά να υπερβάλλουμε για το ρόλο των γονιών μας. Είμαστε καταδικασμένοι να εμπλεκόμαστε στις συμπεριφορές, στις φιλοδοξίες, στους φόβους και στις κλίσεις τους. Η ανατροφή μας είναι ιδιαίτερη.

Ο γονιός είναι ο "Θεός" στα μάτια του παιδιού

Όταν είμαστε παιδιά αντιλαμβανόμαστε ελάχιστα από αυτά. Δεν έχουμε αναπτύξει άμυνες. Αν ένας γονέας αρχίζει να μας φωνάζει, τα θεμέλια της γης τρέμουν. Δεν μπορούμε να αντιληφθούμε ότι τα σκληρά τους λόγια δεν τα εννοούν, ή ότι είχαν μια δύσκολη μέρα στη δουλειά ή η συμπεριφορά τους είναι συνέπεια της δικής τους παιδικής ηλικίας. Απλά νιώθουμε ότι είναι παντοδύναμοι και αποφασίζουν για το καλό μας.

Ούτε μπορούμε να καταλάβουμε, όταν ένας γονέας φεύγει για το σαββατοκύριακο ή πάει σε ένα ταξίδι για δουλειά, ότι δεν μας αφήνει επειδή κάναμε κάτι λάθος ή επειδή δεν αξίζουμε την αγάπη, αλλά επειδή ακόμη και οι ενήλικες δεν έχουν πάντα τον έλεγχο του πεπρωμένου τους.

Αν οι γονείς είναι στην κουζίνα και αρχίζουν να φωνάζουν, μπορεί όλο αυτό ένα μικρό παιδί να το αντιλαμβάνεται ως ένα γεγονός που δείχνει ότι αυτοί οι δύο άνθρωποι μισούν ο ένας τον άλλο υπερβολικά. Η φιλονικία ακούγεται στα παιδιά (είτε κάποιος χτυπάει δυνατά την πόρτα είτε μιλάει άσχημα) και μπορεί να είναι καταστροφική, καθώς κλονίζεται η ασφάλεια. Δεν υπάρχει πουθενά μέσα στην αντίληψη ενός μικρού παιδιού ότι οι διαφωνίες είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι των σχέσεων και ότι ένα ζευγάρι που είναι αφοσιωμένο την ίδια στιγμή μπορεί να μαλώνει.

Τα παιδιά είναι τελείως αβοήθητα. Δεν μπορούν να κατανοήσουν γιατί δεν αναμιγνύονται με άλλες οικογένειες στο σχολείο ή γιατί φοράνε συγκεκριμένα ρούχα ή γιατί χρειάζεται να ανησυχούν να μην λερώσουν ή αν θα καθυστερήσουν σε μια συνάντηση και δεν αντιλαμβάνονται τις προτεραιότητες. Τα παιδιά δεν έχουν δουλειά. Δεν μπορούν να πάνε πουθενά. Δεν έχουν κοινωνικές επαφές.

Διαστρεβλωμένες απόψεις για τη ζωή

Ως αποτέλεσμα της ιδιαιτερότητας των πρώτων χρόνων ζωής μπορεί να διαστρευλωθεί η άποψη μας για πολλά θέματα. Τα πράγματα μέσα μας αρχίζουν να ωριμάζουν προς όλες τις κατευθύνσεις. Ανακαλύπτουμε ότι δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε εύκολα τους άλλους ή ότι είναι ανάγκη να καθαρίζουμε το δωμάτιό μας ή να τρομάζουμε όταν οι άνθρωποι γύρω μας φωνάζουν. Κανένας δεν χρειάζεται να κάνει κάποιο συγκλονιστικό γεγονός ή κάποιο μεγάλο κακό σε εμάς για να δημιουργηθούν στρεβλώσεις. Οι επιδράσεις ακόμα και μικρών καταστάσεων που δεν κρατούν παρά μια στιγμή, μπορεί να είναι μακροχρόνιες. Είμαστε εύθραυστοι στην παιδική ηλικία, για αυτό και μικρά πράγματα μπορεί να επηρεάσουν την ψυχοσύνθεση μας. Ακόμη και αν έχουμε μεγαλώσει με φροντίδα και αγάπη, μπορούμε να υπολογίσουμε ότι θα εκτεθούμε σε κάποιο ψυχολογικό τραύμα, δεδομένου της πολυπλοκότητας της σημερινής ζωής και των απαιτήσεών της.

Αλλά είναι και τα μικρά, "αθώα" λάθη που μπορούν να οδηγήσουν σε μια τραγωδία. Αν και ξεκινούν από κάτι φαινομενικά ασήμαντο μπορεί να ακολουθήσουν τρομακτικές συνέπειες. Η συναισθηματική μας ζωή είναι εύθραυστη. Ο καθένας μπορεί να έχει κάνει το καλύτερο που μπορούσε για τα παιδιά του και παρόλα αυτά ως ενήλικες μπορεί να έχουν κάποια τραύματα που τους πληγώνουν. Για παράδειγμα, θυμάμαι μία κοπέλα, η οποία είχε αναπτύξει μεγάλο φόβο εγκατάλειψης. Όλα είχαν ξεκινήσει από την παιδική ηλικία, όταν ρώτησε "από που έρχονται τα παιδιά" και η μητέρα μέσα στην άγνοια και την αφέλειά της είχε απαντήσει "σε πήραμε από το σουπερμαρκετ", δημιουργόντας στο παιδί την αίσθηση ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί και να την επιστρέψουν.

Επαναλαμβανόμενα μοτίβα

Μπορεί να προσπαθούμε να κάνουμε άλλες επιλογές από τους γονείς μας, να συμπεριφερθούμε αλλιώς, να διαλέξουμε άλλους συντρόφους και τελικά βλέπουμε μοτίβα και επιλογές να επαναλαμβάνονται. Οι πληγές της παιδικής ηλικίας αν δεν φροντιστούν επηρεάζουν όλη τη ζωή μας. Μπορεί να τρέχουμε να ξεφύγουμε από αυτά, να νιώθουμε θυμό ή θλίψη, να νιώθουμε υποδεέστεροι ή προσκολλημένοι σε ανθρώπους. Και μπορεί να υποθέτουμε ότι απλά "έτσι είμαστε", πως έτσι γεννηθήκαμε. Όμως η πηγή των προβλημάτων μας μπορεί να μας ξεφεύγει, να μην περιλαμβάνεται στην αφήγησή μας, στις εξηγήσεις του γιατί οι άνθρωποι και ο κόσμος είναι όπως είναι, και έτσι χάνουμε μια ζωτική πηγή συμπόνιας προς τον εαυτό μας.

Τα προβλήματά μας ξεκινούν με μια πληγή, αν την αναγνωρίσουμε και την εξηγήσουμε επαρκώς, τότε φυσιολογικά θα την κατανοήσουμε περισσότερο. Αλλά εξαιτίας των συνεπειών που είναι δυσάρεστες και την έλλειψη εξηγήσεων, είμαστε ανοιχτοί στην περιφρόνηση, στο σαρκασμό και στο μίσος για τον εαυτό μας. Η πληγή μας μπορεί να έχει αρχίσει με ένα αίσθημα αόρατου, αλλά τώρα να έχει αρχίσει να εκδηλώνεται. Ίσως να ξεκινά με απογοήτευση, αλλά τώρα πλέον σας ελέγχει. Ίσως να έχει τις ρίζες της σε ένα πατέρα που σας εκφόβιζε και ήταν ανταγωνιστικός.