Τι είναι η μεταβολομική;

Μεταβολομική - Μεταβολικό προφίλ

Η μεταβολομική (Metabolomics) έχει τις ρίζες της στην κλινική χημεία, διατροφική χημεία και βιοχημεία. H μεταβολομική δεν είναι κάτι καινούργιο, είναι μία επιστήμη που υπάρχει μια 15ετία και έχει παρουσιαστεί με διαφορετικά ονόματα (πχ μεταβολικό προφίλ, μεταβολισμική / metabonomics) ενώ υπάρχουν και πολλοί άλλοι όροι που συνδέονται με αυτή ως πιο εξειδικευμένοι κλάδοι της (fluxomics, proteomics, lipidomics, metallomics, exposomics, nutrimetabolomics).

Η μεταβολομικη είναι μία επιστήμη η οποία αφορά την μελέτη του μεταβολισμού και των διαφόρων στοιχείων αυτού (ιδίως τους μεταβολίτες). Χρησιμοποιείται κυρίως για την διάγνωση ασθενειών, την κατανόηση των μηχανισμών διαφόρων ασθενειών, ενώ μελλοντικά ίσως να βοηθήσει στον εντοπισμό νέων στόχων για φάρμακα, την προσαρμογή θεραπευτικών πρωτοκόλλων και φαρμάκων σε κάθε ασθενή, και για την παρακολούθηση της θεραπείας. Τα τελευταία χρόνια, η εξέλιξη της τεχνολογίας (ιδιαίτερα της φασματοσκοπίας NMR και χημειομετρίας) έχει δώσει τη δυνατότητα για καλύτερη περιγραφή του μεταβολικού αποτυπώματος (προφίλ) ενός οργανισμού.

Μεταβολισμός και μεταβολίτες

Σίγουρα θα έχετε αναρωτηθεί γιατί μερικοί άνθρωποι εμφανίζουν νοσήματα, ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο για άλλους με το ίδιο γενετικό υπόβαθρο; Γιατί μερικοί ασθενείς ανταποκρίνονται καλύτερα στις φαρμακευτικές αγωγές; Τι σημαίνει να είμαστε υγιείς; Για να απαντηθούν ερωτήσεις όπως αυτές, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τη βιοχημεία, την θεωρία των βιολογικών συστημάτων που μας δείχνει τη συνολική εικόνα της υγείας των ανθρώπων με τη βοήθεια της μεταβολομικής.

Ο μεταβολισμός είναι η διαδικασία κατά την οποία η τροφή μετατρέπεται σε ενέργεια για τη διεξαγωγή όλων των κυτταρικών διαδικασιών. Τα ένζυμα που καταλύουν αυτές τις αντιδράσεις επιτρέπουν στον οργανισμό να εξελιχθεί και να αναπαραχθεί, διατηρώντας τη δομή του και ανταποκρινόμενα στο περιβάλλον. Οι μεσολαβητές και οι τελικές χημικές ενώσεις αυτών των αντιδράσεων ονομάζονται μεταβολίτες.

Μεταβολομική

Η μεταβολομική (Metabolomics) μπορεί να οριστεί ως μια πιο ολοκληρωμένη ανάλυση των μεταβολιτών ("μεταβόλωμα") ενός οργανισμού. Παρέχει μια εκτίμηση για την υγεία μας, που επηρεάζεται από τα γονίδια, το περιβάλλον, την επιγενετική ή το μικροβίωμα. Βοηθά στη βιολογική κατανόηση των αιτιών ώστε (μελλοντικά) να δημιουργηθούν νέα φάρμακα. Ο όρος "μεταβολομική" προέρχεται από το "metabolome", το οποίο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1998 από τον Oliver SG κατά την πρωτοποριακή εργασία τους όπου μελέτησαν το μεταβολισμό του ζυμομύκητα (μαγιά). Το "metabolome" χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει το σύνολο των μικρών μορίων. Η μεταβολομική είναι η μελέτη του metabolome, των μικρών μορίων σε ένα βιολογικό δείγμα.

Ο μεταβολισμός αναφέρεται στις βιοχημικές διαδικασίες που συμβαίνουν σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς. Κάθε οργανισμός προσπαθεί να επιτύχει τη μεταβολική ομοιόσταση και την παραγωγή μιας ποικιλίας μεταβολιτών ώστε να επιτευχθεί η βιολογική ισορροπία. Αυτή η βιοχημική σύνθεση είναι γνωστή ως μεταβολομική.

Όταν τα βιολογικά συστήματα ενός οργανισμού διαταράσσονται από μια ασθένεια, γενετικές μεταλλάξεις ή περιβαλλοντικούς παράγοντες, επίσης αλλάζει και το μεταβολικό προφίλ.  Αυτό καθιστά τους μεταβολίτες εξαιρετικούς βιοδείκτες και ιδιαίτερα χρήσιμους για την κατανόηση νοσημάτων, της τοξικότητας, της αλληλεπίδρασης φαρμάκων, τους μηχανισμούς δράσης και άλλες βιολογικές πτυχές.

Σχεδόν κάθε εσωτερικός και εξωτερικός παράγοντας επηρεάζει τους οργανισμούς και τα επίπεδα των μεταβολιτών. Επειδή η μεταβολομική αποτελεί τη σύνδεση όλων αυτών των παραγόντων, αποτελεί υποκατάστατο του φαινοτύπου.

Η μεταβολομικη είναι ζωτικής σημασίας και τα μεταβολικά μονοπάτια είναι στο επίκεντρο των επιστημονικών ερευνών για πάνω από ένα αιώνα και έχουν ερευνηθεί διεξοδικά.

Τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει γίνει σπουδαία έρευνα στη γονιδιωματική. Καθώς η επιστήμη εξελίσσεται, ακόμη δεν είναι εφικτή η πλήρη κατανόηση των νοσημάτων και των αιτιών τους. Αν και η γενετική αποτελεί το αποτύπωμα των βιολογικών λειτουργιών σε έναν οργανισμό, είναι σπάνιο μια μόνο μετάλλαξη να οδηγήσει σε κάποια ασθένεια. Στις περισσότερες περιπτώσεις, μια ασθένεια είναι αποτέλεσμα πολλαπλών γενετικών μεταλλάξεων που αλληλεπιδρούν με περιβαλλοντικούς παράγοντες, τη διατροφή και τις επιλογές στον τρόπο ζωής, τις διαφορές στο μικροβίωμα και τις μεταβολικές αποκρίσεις.

Επειδή οι μεταβολίτες επηρεάζουν και επηρεάζονται από γενετικούς παράγοντες, τις πρωτεΐνες και το  μικροβίωμα , η μεταβολομική μπορεί μόνη της ή σε συνδυασμό με τη γενωμική να οδηγήσουν σε καλύτερη κατανόηση της υγείας μας.

Η μεταβολομική η οποία απαρτίζεται από τους μεταβολίτες, αποτελεί μια τεχνολογία που θα βοηθήσει στην εξατομικευμένη ιατρική. Ένας μικρός αριθμός μεταβολιτών χρησιμοποιείται για τη διάγνωση πολύπλοκων μεταβολικών νοσημάτων και διαταραχών όπως τα εγγενή σφάλματα του μεταβολισμού. Οι σύγχρονες τεχνικές μεταβολομικής ξεπερνούν τις απλές χημικές αναλύσεις και είναι ικανές να αναλύσουν με ακρίβεια χιλιάδες μεταβολίτες.

Κατά συνέπεια, η μεταβολομική βοηθά στο λεπτομερή χαρακτηρισμό του μεταβολικού φαινοτύπου και την ανάλυση πολλών νοσημάτων, την ανακάλυψη νέων θεραπευτικών στόχων και βιοδεικτών.

Μπορεί να προσφέρει κάτι η μεταβολομική;

Σταδιακά με την εξέλιξη της τεχνολογίας η μεταβολομική βοηθά στην αλλαγή της βιοιατρικής έρευνας και μελλοντικά μπορεί να οδηγήσει σε νέους βιολογικούς στόχους & φάρμακα, και στην ταχύτερη διάγνωση ασθενειών. Ωστόσο, στο επίπεδο της θεραπείας σήμερα, κινείται στην κατεύθυνση των διατροφικών συμβουλών και συμπληρωμάτων διατροφής (βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, κα). Δεν πρόκειται για μια απάτη λοιπόν (ερώτηση πολλών ασθενών), αλλά στο σήμερα (για λόγους μάρκετινγκ) σαφώς και έχει λάβει πολύ μεγαλύτερη προσοχή από όσο αξίζει. Αυτό ισχύει τόσο για σωματικές παθήσεις, αλλά και τις ψυχικές παθήσεις, όπως η κατάθλιψη.

Ο άνθρωπος δεν αρρωσταίνει κυρίως από αυτά που τρώει, αλλά από αυτά που τον τρώνε.

Καλύτερη υγεία και ευεξία

Για καλύτερη υγεία, δοκιμάστε τα παρακάτω: λήψη άφθονου νερού, αντιοξειδωτικών τροφών και βιταμινών/συμπληρωμάτων, διόρθωση ελλείψεων σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, η αποφυγή ζάχαρης και επεξεργασμένων λιπών, κατανάλωση βιολογικών και μη τεχνητά επεξεργασμένων τροφών, επαρκής ύπνος, αεροβική άσκηση.