Ενοχές
Οι ενοχές είναι ένα συναίσθημα που οι άνθρωποι αισθάνονται μετά από κάτι που έχουν κάνει λάθος, σκόπιμα ή τυχαία. Η αίσθηση των ενοχών ενός ατόμου εξαρτάται από τον ηθικό του κώδικα. Πολλές φορές, οι άνθρωποι βασανίζονται από ενοχές, για κάτι που απλά σκέφτηκαν (όπως για ιδεοληψίες).
Οι ενοχές δεν είναι απαραίτητα κακές. Μερικές φορές είναι παραγωγικές. Όταν νιώθετε άσχημα μετά από ένα λάθος αυτό σας οδηγεί στην αλλαγή, όπως το να ζητήσετε συγνώμη ή να κάνετε διαφορετικές επιλογές στο μέλλον.
Όμως οι συνεχείς ενοχές δεν είναι βοηθητικές. Βασανίζουν τον άνθρωπο και μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη, σε ψυχοσωματικά συμπτώματα, σε αμφιβολία για τον εαυτό, σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και σε ντροπή. Μπορεί να είναι δύσκολο να ξεπεράσετε αυτά τα συναισθήματα, ειδικά στην περίπτωση των χρόνιων ενοχών. Αλλά είναι εφικτό με την κατάλληλη βοήθεια.
Ένας ψυχιατρος-ψυχοθεραπευτής θα μπορέσει να σας βοηθήσει να κατανοήσετε ποια είναι η ρίζα αυτών των συναισθημάτων, να καταλάβετε γιατί επιμένουν και να τα αντιμετωπίσετε.
Τι είναι οι ενοχές;
Δεν είναι πάντοτε εύκολο να κατανοήσουμε τι είναι οι ενοχές. Στην πραγματικότητα, οι ενοχές και η ντροπή συχνά συγχέονται μεταξύ τους, αν και είναι διαφορετικά συναισθήματα. Οι ενοχές περιγράφουν μια αίσθηση λύπης ή ευθύνης που σχετίζεται με τις πράξεις μας. Οι άνθρωποι μπορεί να νιώθουν ενοχές για πράγματα που έκαναν λάθος, πράγματα που πιστεύουν ότι είναι δικά τους λάθη ή πράγματα για τα οποία δεν είναι υπεύθυνοι.
Οι άνθρωποι τείνουν να νιώθουν ενοχές για τις "κακές" ή τις "λάθος" πράξεις τους, ή τις σκέψεις τους. Ένα άτομο που πιστεύει ότι δικαιούται υψηλότερο μισθό μπορεί να κλέψει μικρά ποσά από το αφεντικό του χωρίς να νιώσει ενοχές. Αλλά ένα άτομο που βρίσκει ένα πορτοφόλι και κρατά τα χρήματα που έχει μέσα χωρίς να κάνει καμιά προσπάθεια να βρει τον ιδιοκτήτη του ίσως να νιώθει ενοχές για μήνες ή ακόμη και χρόνια, αν πιστεύει ότι το "σωστό" ήταν να επιστρέψει το πορτοφόλι.
Μερικοί άνθρωποι βιώνουν χρόνιες ενοχές, που μπορεί να οδηγήσουν σε συναισθήματα ανεπάρκειας. Αυτή η μορφή ενοχών μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές πράξεις αντί σε θετικές αλλαγές. Οι άνθρωποι ίσως να χειραγωγούν τους άλλους χρησιμοποιώντας τις ενοχές σαν εργαλείο για να κάνουν αυτό που θέλουν.
Κάποιος που νιώθει ενοχές για κάτι που έκανε, κάνει βήματα για να διορθώσει τα λάθη του, ζητά συγνώμη ή επανορθώνει. Αυτό συνήθως μειώνει τα συναισθήματα ενοχών.
Αλλά η ντροπή, η οποία περιγράφει ένα αίσθημα λύπης ή ευθύνης που σχετίζεται με τον εαυτό μπορεί να είναι πιο δύσκολο να διευθετηθεί. Δεν είναι πάντα εύκολο να μειωθούν τα συναισθήματα ντροπής, ειδικά αν η ντροπή δεν είναι απόλυτα κατανοητή. Οι άνθρωποι μερικές φορές νιώθουν ντροπή για κάποιο κομμάτι του εαυτού τους χωρίς να ξέρουν το γιατί. Ένα άτομο ίσως να νιώθει ντροπή όταν οι άλλοι γνωρίζουν για τις πράξεις του.
Η ντροπή μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ότι δεν αξίζουν ή ότι είναι κατά κάποιο τρόπο ανεπαρκείς. Μπορεί να οδηγήσει στην απομόνωση, στην αυτοτιμωρία ή άλλες επιβλαβείς συμπεριφορές.
Η ψυχολογία πίσω από τις ενοχές
Οι ενοχές είναι ένα συνηθισμένο συναίσθημα. Οι άνθρωποι είμαστε προγραμματισμένοι να νιώθουμε ενοχές. Συγκεκριμένοι παράγοντες κάνουν ένα άτομο να βιώνει χρόνιες ή υπερβολικές ενοχές. Αυτοί οι παράγοντες ίσως να περιλαμβάνουν την κουλτούρα, το οικογενειακό περιβάλλον ή το θρησκευτικό υπόβαθρο. Αν οι γονείς κάνουν ένα παιδί να νιώθει συνεχώς ενοχές ή δεν το επιβραβεύουν, για παράδειγμα, το παιδί θα νιώθει πως ότι και να κάνει δεν θα είναι αρκετά καλό.
Οι άνθρωποι που προσπαθούν να ξεπεράσουν τα συναισθήματα των χρόνιων ενοχών έχουν υψηλότερο κίνδυνο για κατάθλιψη, άγχος ή άλλες διαταραχές ψυχικής υγείας. Οι άνθρωποι που έχουν θέματα ψυχικής υγείας κατακλύζονται από συναισθήματα ενοχών για την ψυχική τους κατάσταση. Ένα άτομο με κατάθλιψη που απομονώνεται ίσως να νιώθει ενοχές που έχει απομακρυνθεί από τους φίλους του.
Οι ενοχές που σχετίζονται με λάθη του παρελθόντος ή αποτυχίες μπορεί να προκαλέσουν μακροχρόνια προβλήματα. Μερικές φορές, οι ενοχές μπορούν να κρατήσουν ένα άτομο μακριά από τις ικανοποιητικές σχέσεις με τους άλλους.
Επιδράσεις ενοχών
Οι ψυχολογικές επιδράσεις των ενοχών μπορεί να είναι ωφέλιμες όταν εμπνέουν ένα άτομο να κάνει αλλαγές στη συμπεριφορά του. Αλλά σε πολλές περιπτώσεις προκαλούν αναστάτωση. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι ενοχές και η κατάθλιψη συχνά συνδέονται, όπως επίσης η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή συνδέεται με τις ενοχές ή την ντροπή.
Όταν ένα άτομο δεν μπορεί να διορθώσει ένα λάθος, οι ενοχές επιμένουν μέχρι να βρεθεί η ευκαιρία να κάνει αλλαγές. Οι ενοχές προκύπτουν από μια πράξη που δεν μπορεί να διορθωθεί, όπως όταν ένα άτομο πιστεύει ότι έμμεσα προκάλεσε το θάνατο ενός άλλου, και έχουν αρνητικές επιδράσεις στη ζωή. Η ψυχοθεραπεία βοηθά ένα άτομο να αντιμετωπίσει αυτά τα συναισθήματα και να επαναπροσδιορίσει τα συναισθήματα του για όσα συνέβησαν.
Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες παρατηρούνται επιπλεγμένες ενοχές. Αυτές είναι επίμονες ενοχές για τη βλάβη που πιστεύει κάποιος ότι έχει προκαλέσει. Ίσως το άτομο να μην έχει κάνει τίποτα κακό, αλλά να ζει με το φόβο ότι μπορεί να κάνει ή να πιστεύει ότι κάνει τα πάντα λάθος και δεν μπορεί να κάνει τίποτε σωστά. Οι επιπλεγμένες ενοχές μπορεί να συνδέονται με το άγχος και τη ντροπή. Μπορούν επίσης να οφείλονται στην παιδική ηλικία: όταν οι γονείς απορρίπτουν ή δεν επιβραβεύουν το παιδί, και αυτό νιώθει ενοχές.
Σωματικά συμπτώματα ενοχών
Οι άνθρωποι που νιώθουν ενοχές μπορεί να είναι ευερέθιστοι, προσκολλημένοι ή απολογητικοί.
Τα συναισθήματα των ενοχών συχνά εκδηλώνονται σαν ψυχοσωματικά συμπτώματα. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Αϋπνία ή δυσκολία στον ύπνο
- Διαταραχές στο στομάχι, ναυτία ή άλλα θέματα πέψης
- Πόνος στο στομάχι
- Μυϊκή ένταση
- Πονοκεφάλους
- Κλάμα
Η αντιμετώπιση των ενοχών συνήθως βοηθά στην επίλυση όλων των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.
Θεραπευτικές επιλογές
Η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ο ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ και η ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ μπορούν να σας βοηθήσουν να απαλλαγείτε από τα ψυχοσωματικά συμπτώματα που σας ταλαιπωρούν. Ειδικότερα, το EMDR είναι μια εξαιρετική ψυχοθεραπευτική τεχνική που μπορεί να σας βοηθήσει να απαλλαγείτε από τις ενοχές και τα ψυχοσωματικά προβλήματα.