Βενζοδιαζεπίνες / Ηρεμιστικά, Αγχολυτικά

Βενζοδιαζεπίνες / Ηρεμιστικά, Αγχολυτικά

Οι βενζοδιαζεπίνες λειτουργούν ως ηρεμιστικά/αγχολυτικά φάρμακα, που ρίχνουν τους ρυθμούς της λειτουργίας του εγκεφάλου και του σώματος και χρησιμοποιούνται κυρίως για προβλήματα που σχετίζονται με το άγχος και τον ύπνο. Οι πρώτες βενζοδιαζεπίνες ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του '60. Όταν πρωτοεμφανίστηκαν, θεωρήθηκαν θαυματουργά φάρμακα, η πανάκεια για κάθε μορφή άγχους. Μεταξύ των άλλων δράσεων, ηρεμούσαν το μυαλό, βοηθούσαν τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν την αϋπνία και το καθημερινό στρες της ζωής και ήταν ασφαλή (σε αντίθεση με τα βαρβιτουρικά). Τα επόμενα 20 χρόνια οι βενζοδιαζεπίνες έγιναν τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα φάρμακα και τα διάφορα brand names όπως Stedon, Valium, Xanax έγιναν οικίες λέξεις. Όμως τα τελευταία χρόνια έγινε εμφανές το κόστος όλης αυτής της "ηρεμίας" και είναι πλέον σαφές ότι οι βενζοδιαζεπίνες δεν είναι χωρίς παρενέργειες, ειδικά όταν λαμβάνονται για μεγάλες περιόδους.

Οι βενζοδιαζεπίνες είναι πολύ αποτελεσματικά φάρμακα για τη φαρμακευτική διαχείριση του άγχους, υπάρχουν ωστόσο πλέον και άλλα νεότερα διαθέσιμα αγχολυτικά φάρμακα.

Ισοδύναμες δόσεις βενζοδιαζεπινών

Το αποτέλεσμα της δράσης των βενζοδιαζεπινών συγκρίνεται με το αποτέλεσμα 5 mg Διαζεπάμης (Stedon/Valium)

Πως λειτουργούν οι βενζοδιαζεπίνες;

Λειτουργούν αυξάνοντας την επίδραση του γ-αμινοβουτυρικού οξέος (GABA), ενός νευροδιαβιβαστή του εγκεφάλου. Το γ-αμινοβουτυρικό οξύ μειώνει τη λειτουργία του εγκεφάλου σε περιοχές που είναι υπεύθυνες για:

• Τη λογική σκέψη
• Τη μνήμη
• Τα συναισθήματα
• Τις ζωτικές λειτουργίες, όπως η αναπνοή

Οι κύριες δράσεις των βενζοδιαζεπινών είναι:

• Η ηρεμία
• Η μείωση του άγχους
• Η μυϊκή χαλάρωση

Οι βενζοδιαζεπίνες είναι πολύ αποτελεσματικές βραχυπρόθεσμα, αλλά μπορεί να σταματήσουν να λειτουργούν αποτελεσματικά αν τις λαμβάνετε συνεχώς για περισσότερους από μερικούς μήνες., και πιθανόν θα χρειαστεί να αυξηθεί η δόση τους (φαινόμενο αυξανόμενης αντοχής). Επίσης, χρειάζεται σταδιακή μείωσή για να τα διακόψετε, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες εμφάνισης στερητικών συμπτωμάτων και υποτροπής (φαινόμενο απόσυρσης/rebound).

Οι βενζοδιαζεπίνες χρησιμοποιούνται και σε άλλες περιπτώσεις, για παράδειγμα ως αναισθητικά και στην αντιμετώπιση της επιληψίας, όπως η μιδαζολάμη (Midazolam, Dormicum).

Πότε και πώς πρέπει να χρησιμοποιούνται οι βενζοδιαζεπίνες;

Οι βενζοδιαζεπίνες είναι πολύτιμα φάρμακα όταν χρησιμοποιούνται βραχυπρόθεσμα, για τη θεραπεία του σοβαρού άγχους ή της σοβαρής αϋπνίας, καταστάσεις που έχουν σοβαρό αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή. Η χρήση λίγων ημερών ή εβδομάδων σε περιπτώσεις έντονου άγχους μπορεί να αποτρέψει μια ψυχολογική κρίση ή/και ψυχοσωματικά συμπτώματα, ώστε να κερδίσει κανείς χρόνο για να βρει ψυχολογική υποστήριξη ή να οργανώσει την ψυχοθεραπεία του. Οι βενζοδιαζεπίνες λοιπόν είναι πιο αποτελεσματικές λοιπόν αν πάρετε μια δόση περιστασιακά ή βραχυπρόθεσμα, και όχι ως συνεχή (μακροχρόνια) θεραπεία.

Η γενική συμβουλή είναι ότι δεν πρέπει να λαμβάνετε βενζοδιαζεπίνες για πάνω από 4 εβδομάδες και δεν πρέπει να τις λαμβάνετε καθημερινά. Ωστόσο, αυτό εξαρτάται από τον ασθενή άτομο και την κατάσταση που αντιμετωπίζει. Αναλόγως, ίσως για κάποιους ασθενείς να προτείνεται η χαμηλή δόση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, που συνήθως δεν προκαλεί πρόβλημα, και μπορεί να αποτελεί την καλύτερη θεραπευτική επιλογή για μερικούς ανθρώπους μέχρι να αρχίσουν παράλληλα κάποιο αντικαταθλιπτικό φάρμακο.

Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις που η χρήση τους μπορεί να μην γίνεται ορθά. Μετά από περιόδους πένθους, για παράδειγμα, τα ηρεμιστικά φάρμακα ίσως να σας κάνουν να νιώθετε "μουδιασμένοι" και να μην μπορείτε να πενθήσετε. Αλλά αν δεν μπορείτε να κοιμηθείτε εξαιτίας του πένθους και του άγχους, μια βενζοδιαζεπίνη ή ένα υπνωτικό φάρμακο θα σας βοηθήσει να ηρεμήσετε και να αρχίσετε να αναρρώνετε.

Βενζοδιαζεπίνες - παρενέργειες

Οι πιο συχνές παρενέργειες είναι: ληθαργικότητα, μείωση συγκέντρωσης (για αυτό και χρειάζεται προσοχή με την οδήγηση και τη χρήση μηχανημάτων), κόπωση, αδυναμία μνήμης, εφιάλτες, ίλλιγιος, θολή όραση, διάρροια ή δυσκοιλιότητα, κατάθλιψη, μυϊκή αδυναμία, πονοκέφαλοι, αύξηση βάρους, διαταραχές εμμήνου ρύσης, εξάρτηση.

Υπάρχουν κάποιες μελέτες οι οποίες συνδέουν τη χρήση βενζοδιαζεπινών με την εμφάνιση νόσου Αλτσχαιμερ (άνοια Alzheimer), ενώ άλλες μελέτες καταλήγουν στο αντίθετο συμπέρασμα. Δεν είναι ξεκάθαρο λοιπόν αν συνδέονται ή όχι, ωστόσο ο προβληματισμός αυτός αφορά ένα συνδυασμό παραγόντων: (α) τη μακροχρόνια χρήση βενζοδιαζεπινών, (β) άτομα μεγαλύτερα των 60 ετών και (γ) τη χρήση των βενζοδιαζεπινών με παρατεταμένο χρόνο δράσης.

Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι οι βενζοδιαζεπίνες μπορεί να επηρεάζουν αρνητικά τη νευρογένεση στον ιππόκαμπο, γεγονός που σχετίζεται με την εμφάνιση κατάθλιψης ή την ανθεκτική στη θεραπεία κατάθλιψη. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό επειδή οι βενζοδιαζεπίνες συνταγογραφούνται συχνά με αντικαταθλιπτικά για να ενισχύσουν τον ύπνο, να μειώσουν το άγχος και την ανησυχία.

Επίσης, υπάρχουν κάποιες μελέτες όπου συνδέουν τη χρήση μακροχρόνια χρήση βενζοδιαζεπινών με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου (δοσοεξαρτώμενη σχέση). Συγκριτικά, η πιο ασφαλής βενζοδιαζεπίνη σύμφωνα με αυτές τις μελέτες είναι η διαζεπάμη (Stedon) η οποία δεν φαίνεται να συνδέεται με την εμφάνιση καρκίνου.

Ποιοι δεν πρέπει να λαμβάνουν βενζοδιαζεπίνες;

Είναι σημαντικό ότι ο ψυχίατρός σας γνωρίζει περισσότερα για την κατάστασή σας και την θεραπεία που λαμβάνετε πριν σας χορηγήσει βενζοδιαζεπίνες. Μπορεί να αποφασίσει πότε πρέπει να ξεκινήσετε την αγωγή και ποια είναι η κατάλληλη λύση για εσάς.

Μην πάρετε βενζοδιαζεπίνες αν έχετε:

• Σοβαρά νοσήματα των πνευμόνων ή αναπνευστικά προβλήματα
• Υπνική άπνοια (αναπνευστικά προβλήματα κατά τη διάρκεια του ύπνου)
• Σοβαρή ηπατική ή νεφρική νόσο

Πρέπει να χρησιμοποιήσετε αυτά τα φάρμακα με προσοχή αν έχετε:

• Καρδιολογικά ή αναπνευστικά προβλήματα
• Μυϊκή αδυναμία (ειδικά μια κατάσταση που ονομάζεται μυασθένεια gravis)
• Ιστορικό κατάχρησης αλκοόλ ή άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών
• Διάγνωση διαταραχής προσωπικότητας

Πρέπει να λαμβάνετε χαμηλή δόση αν έχετε:

• Προβλήματα με το ήπαρ ή τους νεφρούς
• Πορφυρία (μια σπάνια, κληρονομική ασθένεια)

Κατάθλιψη και βενζοδιαζεπίνες

Οι βενζοδιαζεπίνες δεν αποτελούν την κύρια θεραπεία για την κατάθλιψη. Οι βενζοδιαζεπίνες συχνά συγχορηγούνται συμπληρωματικά με τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.

Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι πρέπει να λαμβάνουν μικρότερη δόση από αυτή των ενηλίκων, γιατί είναι ευάλωτοι σε πτώσεις.

Οι βενζοδιαζεπίνες δεν είναι κατάλληλες για παιδιά, εκτός από σπάνιες περιπτώσεις έντονου άγχους ή αϋπνίας που προκαλούνται από φόβο ή υπνοβασία, όπου χορηγείται διαζεπάμη (Stedon).

Μπορώ να παίρνω βενζοδιαζεπίνες μαζί με άλλα φάρμακα;

Ο συνδυασμός άλλων φαρμάκων με τις βενζοδιαζεπίνες μπορεί να αλλάξει την επίδραση των φαρμάκων ή να προκαλέσουν ανεπιθύμητες παρενέργειες. Αν παίρνετε άλλα φάρμακα μιλήστε με το γιατρό σας.

Οι βενζοδιαζεπίνες συχνά λαμβάνονται σε συνδυασμό με άλλα ψυχοτρόπα φάρμακα:

• Βενζοδιαζεπίνες και αντικαταθλιπτικά: αν παίρνετε αντικαταθλιπτικά, ίσως να παίρνετε μαζί και βενζοδιαζεπίνες. Αυτό συμβαίνει επειδή οι βενζοδιαζεπίνες λειτουργούν άμεσα, ενώ τα αντικαταθλιπτικά χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να δράσουν (μερικές εβδομάδες). Από τη στιγμή που τα αντικαταθλιπτικά θα αρχίσουν να δρουν, συχνά μπορείτε να σταματήσετε τις βενζοδιαζεπίνες και να συνεχίσετε μόνο με τα αντικαταθλιπτικά, ή να γίνεται περιστασιακή χρήση αγχολυτικών.
• Βενζοδιαζεπίνες και αντιψυχωσικά: μερικές φορές χρησιμοποιούνται μαζί για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας ή παρόμοιων καταστάσεων. Βοηθούν παράλληλα με τα αντιψυχωσικά φάρμακα, ώστε να ηρεμήσουν οι ασθενείς άμεσα όταν νιώθουν νευρικοί ή υπερβολικά ενθουσιασμένοι, ή αν έχουν κάποια σοβαρή κρίση.

Μπορώ να λαμβάνω βενζοδιαζεπίνες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού;

Οι βενζοδιαζεπίνες πρέπει να αποφεύγονται αν είναι δυνατό στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Υπάρχει ένας μικρός σχετικά κίνδυνος για διάφορα προβλήματα στο μωρό που αναπτύσσεται, όπως:

• Υπερωιοσχιστία, ανωμαλίες διάπλασης του ουροποιητικού συστήματος, ανωμαλίες διάπλασης της καρδιάς, ανωμαλίες διάπλασης στομάχου
• Δυσλεξία, Δυσπραξία (προβλήματα με τον συντονισμό και την κίνηση)
• Αυτισμός, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ)

Αν πάρετε βενζοδιαζεπίνες στο τέλος της εγκυμοσύνης, μπορεί να προκληθούν τα ακόλουθα προβλήματα στο νεογέννητο μωρό:

• Υπνηλία, αναπνευστικά προβλήματα, χαμηλή θερμοκρασία σώματος
• Συμπτώματα στέρησης (όπως οι διαταραχές ύπνου, το έντονο κλάμα, το τρέμουλο, ο εμετός και η διάρροια)

Δεν πρέπει να θηλάζετε το μωρό σας αν λαμβάνετε βενζοδιαζεπίνες επειδή τα φάρμακα περνούν στο μητρικό γάλα, και συσσωρεύονται στο σώμα του μωρού και έτσι προκαλούν παρενέργειες.

Υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές;

Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, υπάρχουν πολλά διαθέσιμα ηρεμιστικά φάρμακα για τη διαχείριση του άγχους.