Οι ρίζες του άγχους και της κατάθλιψης

Άγχος και Κατάθλιψη

Η ακριβής αιτία των αγχωδών διαταραχών και της κατάθλιψης δεν είναι γνωστή. Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα ο συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνισή τους. Η χημεία του εγκεφάλου είναι πολύπλοκη και επηρεάζει την απόκριση στο στρες, τη διάθεση και όλα μας τα συναισθήματα.

Οι συμβατικές προσεγγίσεις για τις ψυχικές διαταραχές επικεντρώνονται στην ανισορροπία των νευροδιαβιβαστών με την θεραπεία να περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή για την επιδιόρθωση των ανωμαλιών. Για δεκαετίες πιστεύαμε ότι αυτές οι χημικές ανισορροπίες ήταν η κύρια αιτία των ψυχικών διαταραχών και η φαρμακευτική αγωγή ήταν η μοναδική λύση. Καθώς υπάρχουν άνθρωποι που έχουν ανάγκη την φαρμακευτική αγωγή , υπάρχουν όλο και περισσότερα δεδομένα που υποστηρίζουν ότι οι ψυχικές διαταραχές είναι αποτέλεσμα του σύγχρονου τρόπου ζωής που δεν συμβαδίζει με τα γονίδια μας. Η κατάθλιψη δεν είναι γενετική νόσος, είναι επιγενετική. Ο τρόπος ζωής μας έχει αλλάξει και το μυαλό και το σώμα μας επαναστατούν. Η διατροφή μας είναι γεμάτη με επεξεργασμένες και φλεγμονώδεις τροφές , δεν ασκούμαστε , η έκθεση στον ήλιο είναι περιορισμένη και καθημερινά είμαστε αποδέκτες τοξινών και ψυχοπιεστικών παραγόντων. Πολλοί από αυτούς τους παράγοντες συμβάλλουν στη φλεγμονή, στην ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών, στη φλεγμονή του στομάχου,  στη διαταραχή του μικροβιώματος, στις ορμονικές αλλαγές και στην ενεργοποίηση του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων ή άλλων παραγόντων στρες στο σώμα, που οδηγούν σε ψυχικές διαταραχές.

Αυτές οι αλλαγές συμβάλλουν στην εμφάνιση ψυχικών διαταραχών αλλά υπάρχουν ακόμη πολλά ερωτήματα που πρέπει να ερευνηθούν σε βάθος για να βρεθεί η ρίζα της αιτίας των ψυχικών διαταραχών.

Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να αυξήσει τα προβλήματα ψυχικής υγείας

Υπάρχουν πολλά φάρμακα για την κατάθλιψη και το άγχος που περιλαμβάνουν β-αναστολείς, αγχολυτικά φάρμακα, φάρμακα για τις αλλεργίες, φάρμακα για τη  μείωση της χοληστερόλης, αντιόξινα , στεροειδή και αντικαταθλιπτικά που φαίνεται ότι έχουν επικίνδυνες παρενέργειες.

Ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών

Η ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών συμβάλλει στο άγχος και στην κατάθλιψη. Συχνά παρατηρείται έλλειψη των:

• Ωμέγα-3 λιπαρών οξέων
• Βιταμίνης D
• Βιταμινών Β2, Β6, Β12
• Φολικού οξέος
• Σιδήρου
• Ψευδαργύρου
• Μαγνησίου
• Χαλκού
• Χολίνης

Όλα αυτά τα θρεπτικά συστατικά παίζουν σημαντικό ρόλο στην υγεία του εγκεφάλου. Αν δεν έχετε αυτά τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, ουσιαστικά δεν έχετε τα απαραίτητα εφόδια για να είστε υγιείς.

Περίπου τα 2/5 του πληθυσμού έχουν σοβαρή ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12 και αυτό έχει παρατηρηθεί στο 27% των ασθενών με κατάθλιψη. Η διαταραχή του μικροβιώματος , η δυσπεψία, η διατροφή με φλεγμονώδεις τροφές και η φαρμακευτική αγωγή για τις διαταραχές του στομάχου έχουν συνδεθεί με την ανεπάρκεια της Β12. Η Β12 είναι ένα πανίσχυρο αντικαταθλιπτικό. Πιστεύεται ότι συμβάλλει στη μεθυλίωση στο σώμα και στην απομάκρυνση της ομοκυστεΐνης μιας φλεγμονώδους πρωτεΐνης,. Η μεθυλίωση είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει την ενεργοποίηση της Β12 και άλλων τύπων βιταμίνης Β όπως το φολικό οξύ. Τα άτομα που αντιμετωπίζουν γενετικά προβλήματα στη μεθυλίωση, είναι πιο πιθανό να έχουν ανεπάρκεια και να εμφανίσουν κατάθλιψη και άγχος. Αυτή η κατάσταση  μπορεί εύκολα να διορθωθεί με την λήψη συμπληρωμάτων με μεθυλιωμένες ή ενεργές μορφές της βιταμίνης Β.

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει μία σύνδεση ανάμεσα στην μειωμένη πρόσληψη ωμέγα-3 λιπαρών οξέων από τα ψάρια και άλλες πηγές και αυξημένη επίπτωση της μείζονος κατάθλιψης. Τα δύο κύρια ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, το εικοσιπεντανοϊκό οξύ (EPA) που μετατρέπεται σε εικοσιδυαεξαενοϊκού οξέος (DHA) έχουν αντικαταθλιπτική δράση στον άνθρωπο. Οι καταθλιπτικοί ασθενείς που λάμβαναν 1.5-2 γραμμάρια ωμέγα-3 λιπαρών οξέων καθημερινά είδαν βελτίωση στη διάθεση τους.

Η ανεπάρκεια της βιταμίνης D είναι πολύ συχνή εξαιτίας της μειωμένης έκθεσης στον ήλιο και των συμβιωτικών βακτηρίων του στομάχου. Η βιταμίνη D είναι σημαντική καθώς συμμετέχει σε πολλές λειτουργίες στο σώμα και στον εγκέφαλο. Η βιταμίνη D συμβάλλει στη διατήρηση της υγείας των κυττάρων του εγκεφάλου και μειώνει τη φλεγμονή στις περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με τη μνήμη και τις γνωστικές ικανότητες. Τα χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης D συνδέονται με την εποχική κατάθλιψη η οποία εμφανίζεται κυρίως τους χειμερινούς μήνες. Σοβαρότερη ανεπάρκεια έχει συνδεθεί με κατάθλιψη και διαταραχή πανικού.

Δυσλειτουργία του θυρεοειδή

Οι διαταραχές του θυρεοειδή περιλαμβάνουν τον υποθυρεοειδισμό και τον υπερθυρεοειδισμό που ίσως να συνδέονται με σοβαρά νευροψυχιατρικά συμπτώματα και διαταραχές όπως η κατάθλιψη και οι κρίσεις πανικού. Οι ανωμαλίες συνδέονται με τα αυξημένα επίπεδα της TSH, τα χαμηλά επίπεδα της Τ3 και Τ4 και αύξηση στα επίπεδα των αντισωμάτων του θυρεοειδή. Συχνά η θεραπεία των διαταραχών του θυρεοειδή οδηγεί σε βελτίωση ή πλήρη ανάρρωση της υποκείμενης κατάθλιψης και του άγχους.

Οξειδωτικό στρες

Το οξειδωτικό στρες είναι μια ακόμη φυσιολογική απόκριση του σώματος που μπορεί να προκαλέσει βλάβη όταν διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα ή είναι πιο έντονη από τα φυσιολογικά επίπεδα. Οι ελεύθερες ρίζες είναι αυτές που προκαλούν το οξειδωτικό στρες. Ο σχηματισμός των ελεύθερων ριζών είναι μια διαδικασία που συμβαίνει στον οργανισμό μας και είναι φυσιολογικό κομμάτι της γήρανσης. Τα επίπεδα τους μπορεί να αυξηθούν λόγω κακής διατροφής, τοξινών, βαρέων μετάλλων, καπνίσματος και κατανάλωσης αλκοόλ.

Όταν σχηματίζονται πολλές ελεύθερες ρίζες ή τα επίπεδα των αντιοξειδωτικών είναι μειωμένα, το σώμα μας φυσιολογικά αμύνεται κατά του οξειδωτικού στρες ώστε να μην προκληθεί οξειδωτική βλάβη και κατά συνέπεια να μην αναπτυχθούν χρόνια νοσήματα.

Ο εγκέφαλος είναι εξαιρετικά ευαίσθητος στο οξειδωτικό στρες και στην βλάβη. Οι μελέτες έχουν δείξει μια ισχυρή σχέση ανάμεσα στην κατάθλιψη και στο οξειδωτικό στρες.

Διαταραχές του πεπτικού και φλεγμονή

Ο εγκέφαλος και το πεπτικό σύστημα επικοινωνούν και το ένα επηρεάζει το άλλο. Όταν λοιπόν παρατηρούνται φλεγμονές στο έντερο και στο στομάχι εξαιτίας της διατροφής, των οξέων του στομάχου, της ανάπτυξης των κακών βακτηρίων, των παρασίτων ή των μυκήτων τότε επηρεάζεται και ο εγκέφαλος μας.

Η φτωχή υγεία του εντέρου μπορεί να οδηγήσει στην παραγωγή μικρότερης ποσότητας νευροδιαβιβαστών. Περίπου το 90% της σεροτονίνης στον εγκέφαλό μας προέρχεται από το στομάχι. Για αυτό είναι πολύ σημαντική η υγεία του εντέρου επειδή από εκεί ξεκινούν όλα τα νοσήματα.

Πολλές μελέτες έχουν δείξει το ρόλο της δυσλειτουργίας του στομάχου σε φλεγμονώδεις νόσους που επηρεάζουν άμεσα τον εγκέφαλο. Το πνευμονογαστρικό νεύρο είναι το μεγαλύτερο και συνδέει τον εγκέφαλο και το πεπτικό σύστημα. Ο άξονας εγκεφάλου-πεπτικού είναι αμφίδρομος και επηρεάζεται επίσης από το ανοσοποιητικό σύστημα και το νευροενδοκρινικό σύστημα. Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε τη σύνδεση εγκεφάλου-πεπτικού όταν νιώθουμε σφίξιμο στο στομάχι. Η φλεγμονή στο στομάχι μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις στον εγκέφαλο και προκαλείται από επεξεργασμένες τροφές, αλλεργιογόνα φαγητά, γαλακτοκομικά προϊόντα, ζάχαρη και άλλα που αυξάνουν τους δείκτες φλεγμονής στο αίμα πράγμα το οποίο μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη.  Αυτοί οι δείκτες σχετίζονται άμεσα με την κατάθλιψη, οι υψηλοί δείκτες συνδέονται με σοβαρή κατάθλιψη και άγχος. Μερικές παθήσεις όπως η κοιλιοκάκη, που συνδέονται με αυτούς τους δείκτες και με σημαντική φλεγμονή στο στομάχι, συχνά εκδηλώνονται ως ψυχικές διαταραχές πρώτα. Το άγχος και η κατάθλιψη είναι συχνά συμπτώματα της κοιλιοκάκης.

Το μικροβίωμα περιλαμβάνει τα βακτήρια που υπάρχουν στο στομάχι, και είναι επίσης ουσιαστικά για την υγεία του εγκεφάλου. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι συγκεκριμένοι τύποι βακτηρίων μπορεί να συνδέονται με το άγχος και την κατάθλιψη. Τα προβιοτικά έχουν αντικαταθλιπτική δράση σύμφωνα με τις κλινικές μελέτες. Έχουν βρεθεί κάποια στελέχη βακτηρίων όπως  το Coprococcus και το  Dialister στα οποία υπήρχε σοβαρή ανεπάρκεια ή απουσία σε ασθενείς με κατάθλιψη. Αυτά τα βακτήρια πιστεύεται ότι εμπλέκονται στο μονοπάτι παραγωγής της ντοπαμίνης. Η ντοπαμίνη, ο νευροδιαβιβαστής της χαράς, έχει πιθανή αντιφλεγμονώδη δράση.

Χρόνιο στρες

Όπως και με τη φλεγμονή, το στρες είναι μια προσαρμοστική απόκριση του σώματος ώστε να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε πιθανές απειλές και να επιβιώσουμε. Σε απόκριση σε ψυχοπιεστικούς παράγοντες, πολύπλοκα μονοπάτια στο σώμα μας ενεργοποιούνται.

Ένα από τα σημαντικότερα μονοπάτια είναι ο άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων που ενεργοποιείται και απελευθερώνεται η κορτιζόλη. Η κορτιζόλη προετοιμάζει το σώμα για την απόκριση πάλης ή φυγής.

Αν ο άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων είναι ενεργός συνεχώς, χωρίς να έχει χρόνο να ανακάμψει, τότε η κορτιζόλη παράγεται σε υψηλά επίπεδα στη διάρκεια της ημέρας και δεν μειώνεται όσο η μέρα περνά. Αυτό με την πάροδο του χρόνου οδηγεί στην απορρύθμιση του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων πράγμα που παρεμβαίνει στην ικανότητα του σώματος να ανταποκριθεί κατάλληλα σε μεγάλους και μικρούς ψυχοπιεστικούς παράγοντες. Αυτό προκαλεί προβλήματα στην ισορροπία των ορμονών, στον ανοσοποιητικό και στη διάθεση , με αποτέλεσμα την εμφάνιση της κατάθλιψης και του άγχους.

Το στρες είναι γνωστό ότι συμβάλλει στην εμφάνιση της κατάθλιψης. Τα μακροχρόνια αυξημένα επίπεδα της κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες που παράγεται από τα επινεφρίδια, συνδέεται με αυξημένη επίπτωση σοβαρών χρόνιων νοσημάτων όπως η μείζονα κατάθλιψη. Τρόποι μείωσης του στρες όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα, το τάι τσι έχουν συνδεθεί με μείωση της κατάθλιψης και του άγχους.

Καθώς οι έρευνες συνεχίζονται για την αποκάλυψη των παραγόντων που συμβάλλουν στην κατάθλιψη και στο άγχος είναι σημαντικό για τους ασθενείς να λαμβάνουν τη φαρμακευτική τους αγωγή. Σταδιακά  κατανοούμε ότι η αγχολυτική και αντικαταθλιπτική αγωγή έχει μακροχρόνιες επιδράσεις στους ασθενείς. Όμως χρειάζεται να απαντηθούν ακόμη πολλά ερωτήματα σχετικά τις αιτίες των ψυχιατρικών διαταραχών.