Στερεότυπα: η επίδρασή τους στη ζωή μας

Στερεότυπα και Προκαταλήψεις

Τα στερεότυπα είναι γενικεύσεις που βασίζονται σε προκαταλήψεις που δεν είναι απαραίτητα αληθινές. Ένα στερεότυπο είναι μια ευρέως διαδεδομένη εικόνα για ένα άτομο, μια τοποθεσία ή ένα πράγμα. Ένα από τα πιο όμορφα πράγματα στον κόσμο είναι η διαφορετικότητα. Όμως τα στερεότυπα διαχωρίζουν τους ανθρώπους σε κατηγορίες και μπορεί να είναι επιβλαβή. Για παράδειγμα, αν πιστεύετε ότι συγκεκριμένες κουλτούρες έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, αυτό είναι μια λανθασμένη αντίληψη. Τα στερεότυπα μπορεί να είναι επικίνδυνα ή επιβλαβή, επειδή αν κάνετε αυτόματες υποθέσεις για μια ομάδα ανθρώπων, ειδικά αρνητικές, τελικά οδηγούν σε προκαταλήψεις. Αυτές οι γενικεύσεις δεν είναι βοηθητικές, αλλά επιβλαβείς.

Οι άνθρωποι έχουν διαφορετικές γνώμες για τα στερεότυπα: άλλοι πιστεύουν ότι είναι επιβλαβή, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι τα στερεότυπα δεν θα υπήρχαν αν δεν είχαν αλήθεια μέσα τους. Εν τέλει όμως τα στερεότυπα επηρεάζουν την κοινωνία, οδηγούν σε αδικίες και διακρίσειος, και εν τέλει δημιουργούν ψυχολογικά προβλήματα στα επηρεαζόμενα άτομα.

Θετικά στερεότυπα - παραδείγματα

Τα θετικά στερεότυπα είναι συχνά και μοιάζουν με φιλοφρόνηση στην επιφάνειά τους. Τα στερεότυπα μπορεί να είναι θετικά και αρνητικά. Για παράδειγμα, ένα θετικό στερεότυπο είναι το εξής, "Όλοι οι Ασιάτες είναι έξυπνοι!", αρχικά μοιάζει με κομπλιμέντο. Αλλά αν το δείτε προσεκτικά θα καταλάβετε ότι το συγκεκριμένο στερεότυπο μπορεί να είναι επιβλαβές.

Φανταστείτε ένα μικρό παιδί από την Ασία που σε όλη του τη ζωή ακούει ότι όλοι οι Ασιάτες είναι έξυπνοι, αλλά νιώθει ότι αυτό δεν είναι. Δυσκολεύεται στο σχολείο. Διαβάζει με δυσκολία. Τα μαθηματικά του φαίνονται βουνό. Όλοι γύρω του το πιέζουν επειδή πρέπει να είναι έξυπνο. Κάθε φορά που δεν τα πηγαίνει καλά αισθάνεται ότι αποτυγχάνει.

Όλα τα παραπάνω κάνουν το παιδί να προσπαθεί συνεχώς να ανταπεξέλθει στις προσδοκίες των άλλων και στα στερεότυπα με αποτέλεσμα να μην επικεντρώνεται στα ταλέντα που θα το οδηγήσουν στην επιτυχία. Όλα τα στερεότυπα μπορεί να μην φαίνονται κακά στην αρχή, αλλά δημιουργούν ένα τεράστιο βάρος για τους ανθρώπους.

Αρνητικά στερεότυπα - παραδείγματα

Τα αρνητικά στερεότυπα είναι τα πιο συχνά βέβαια. Συνήθως είναι αποτέλεσμα των προκαταλήψεων. Ένα συχνό αρνητικό στερεότυπο είναι για παράδειγμα πως, "Όλες οι ξανθιές γυναίκες είναι ανόητες." Αυτή η λανθασμένη εικόνα οφείλεται στις ταινίες του Χόλυγουντ που παρουσίαζαν όλες τις ξανθιές γυναίκες ως αδύναμες. Η φράση αυτή είναι από τη φύση της αγενής.

Φανταστείτε μια νέα κοπέλα που έχει αποφοιτήσει με άριστα. Έχει πανέμορφα ξανθά μαλλιά. Για να ξεκινήσει την καριέρα της χρειάζεται να στείλει βιογραφικά, να κάνει αιτήσεις για δουλειά . Ένας από τους πιθανούς εργοδότες καλεί την κοπέλα για συνέντευξη, αλλά όταν μιλάει για το πτυχίο της στη μηχανική, ο εργοδότης βάζει τα γέλια.

Από τη στιγμή που μπήκε η κοπέλα στο γραφείο, ο εργοδότης είχε βγάλει ήδη τα συμπεράσματά του. Σίγουρα, το υπόβαθρο και η εμπειρία της κοπέλας φαίνονταν εντάξει στο βιογραφικό της αλλά ο εργοδότης πιστεύει ότι μια κοπέλα που είναι νέα, ξανθιά και όμορφη δεν μπορεί να είναι και έξυπνη. Έτσι απορρίπτει την κοπέλα πριν της δώσει την ευκαιρία να αποδείξει την αξία της. Το ίδιο μπορεί να συμβεί για οποιοδήποτε χαρακτηριστικό, ιδίως θέματα φυλής και καταγωγής, όπως τους Ρομά, Αλβανοί, Πόντιοι, κα.

Τα στερεότυπα, είτε είναι θετικά είτε αρνητικά, έχουν σημαντική επίδραση σε ένα άτομο.

Διαχωρίζουν τους ανθρώπους

Μια από τις πιο καταστροφικές επιδράσεις των στερεοτύπων είναι ο διαχωρισμός που δημιουργούν ανάμεσα στους ανθρώπους. Όταν λέμε ότι μια ομάδα ανθρώπων είναι πιο έξυπνη, πιο ταλαντούχα ή πιο ελκυστική από μια άλλη, αμέσως κάποιος που δεν ταιριάζει σε αυτή την ομάδα είναι λιγότερο έξυπνος, ταλαντούχος ή ελκυστικός. Αυτή η στάση όμως μπορεί εύκολα να προκαλέσει ζήλια, ανασφάλεια ακόμη και κατάθλιψη σε αυτούς που δεν ανήκουν σε αυτήν την ομάδα.

Περιορίζουν τις ευκαιρίες

Όταν μια ομάδα ανθρώπων έχει συγκεκριμένα προνόμια ή ευκαιρίες λόγω συγκεκριμένων πεποιθήσεων, περιορίζεται η κοινωνική, εκπαιδευτική και επαγγελματική τους πορεία. Για παράδειγμα, αν μια ομάδα χαρακτηρίζεται ως τεμπέλικη ή ανεκπαίδευτη, οι πιθανοί εργοδότες μπορεί να προσπεράσουν κάποιον από το όνομα του, αγνοώντας παντελώς  τις ικανότητές του.

Αγνοούν τα πραγματικά προβλήματα

Κάποιοι άνθρωποι πιστεύουν ότι κάποιες ομάδες ανθρώπων ή σε κάποιες συγκεκριμένες κουλτούρες ή εθνικότητες, είναι πιο βίαιες από άλλες. Αυτά τα άτομα σπάνια αναφέρουν αυτές τις διακρίσεις που βιώνουν.

Το πρόβλημα με αυτό είναι ότι τα μέσα αγνοούν τα πραγματικά προβλήματα για κάθε εθνικότητα, κουλτούρα ή κοινωνική ομάδα. Τα μέσα αναφέρουν φράσεις όπως "η βία κατά των μαύρων", "η βία κατά των λευκών", χωρίς να αναφέρουν τους παράγοντες που οδηγούν στη βία. Η φυλή ή η κουλτούρα δεν είναι η μοναδική αιτία των κοινωνικών προβλημάτων.

Δίνουν δικαιολογίες

Τα στερεότυπα δεν αλλάζουν μόνο όσα σκέφτονται οι άλλοι άνθρωποι για εμάς. Μπορούν επίσης να αλλάξουν όσα σκεφτόμαστε εμείς για τον εαυτό μας. Αν συνεχώς ακούτε πράγματα λόγω της ηλικίας, της εθνικότητας ή της κοινωνικής σας θέσης, και τα οποία δεν σας αντιπροσωπεύουν, τότε νιώθετε αντικρουόμενα συναισθήματα.

Τα στερεότυπα συχνά βασίζονται σε πράγματα που δεν μπορούν να αλλάξουν εύκολα, ή δεν μπορούν να αλλάξουν καθόλου. Μπορεί να επηρεάζεστε αρνητικά από τα στερεότυπα που σας αφορούν. Κάποιος μπορεί να μην δοκιμάζει ένα ομαδικό άθλημα που αγαπά επειδή δεν νιώθει ότι θα είναι σωστό. Κάποιος μπορεί να μην προσπαθεί για τα όνειρά του επειδή έχει πείσει τον εαυτό του ότι δεν έχει γεννηθεί για την επιτυχία. Εξαιτίας των σκέψεων και των εκφράσεων που χρησιμοποιούν οι άλλοι, πολλοί άνθρωποι περνούν μια ζωή λιγότερο ικανοποιητική από αυτή που θα μπορούσαν να ζήσουν.

Είναι σημαντικό να κατανοήσετε τι είναι τα στερεότυπα και γιατί δημιουργούν προβλήματα στον κόσμο. Ακόμη και αν δεν ακούγονται άσχημα, τα στερεότυπα έχουν αρνητικές συνέπειες.

Πώς θα βάλετε τέλος στα στερεότυπα;

Αν είστε ένα άτομο που δεν πιστεύει στα στερεότυπα αλλά επηρεάζεται από αυτά, υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορείτε να κάνετε.

Ενισχύστε την αίσθηση του εαυτού σας

Τα αρνητικά πράγματα που λένε οι άλλοι για εσάς πάντα θα σας πληγώνουν, αλλά σας επηρεάζουν περισσότερο αν τα παίρνετε προσωπικά και πιστεύετε ότι είναι αλήθεια ή ότι αξίζετε άσχημη συμπεριφορά από τους άλλους. Πρέπει να περιμένετε όλοι να σας φέρονται με σεβασμό. Έτσι τα στερεότυπα θα έχουν μικρότερη επίδραση  πάνω σας αν χτίσετε την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή σας. Όταν ξέρετε ποιοι είστε και πόσο σπουδαίοι είστε, είναι λιγότερο πιθανό να σας επηρεάσουν όσα λένε οι άλλοι για εσάς.

Επικοινωνήστε και απαιτήστε σεβασμό

Όταν κάποιος δεν σας συμπεριφέρεται όμορφα, εξαρτάται από αυτόν να αλλάξει τη συμπεριφορά του αλλά εξαρτάται από εσάς να μιλήσετε για όσα σας ενοχλούν. Μιλήστε ανοιχτά και αφήστε τον άλλο να ξέρει ότι αυτό που κάνει είναι απολύτως απαράδεκτο. Απαιτήστε σεβασμό. Μην επιτρέπετε σε κανέναν να σας συμπεριφέρεται διαφορετικά και άσχημα. Κάποιος που έχει συγκεκριμένες πεποιθήσεις μπορεί να μην γνωρίζει πως θα σας συμπεριφερθεί μέχρι να του μιλήσετε ανοιχτά.

Επουλώστε τα τραύματα σας

Μπορείτε να ενισχύσετε την αίσθηση του εαυτού σας με την βοήθεια της ψυχοθεραπείας. Η ψυχοθεραπεία βοηθά να αλλάξετε τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς, να επουλωθείτε από τα τραύματα και να σπάσετε τις αρνητικές πεποιθήσεις που έχετε για τον εαυτό σας.