Φύλλο οδηγιών χρήσης φαρμάκων
Το φύλλο οδηγιών χρήσης (patient package inserts ή patient information leaflet) είναι ένα τυποποιημένο ενημερωτικό έντυπο σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του κάθε φαρμάκου. Υπάρχουν μέσα στα φάρμακα, ως ελεύθερα έντυπα και σε ηλεκτρονική μορφή. Από το 1999 στην Ευρώπη το φύλλο οδηγιών χρήσης είναι υποχρεωτικό να συνοδεύει κάθε φάρμακο με τη συσκευασία του. Τα φύλλα οδηγιών όμως δεν τα διαβάζουν όλοι οι ασθενείς.
Γνώμες και κριτικές, ίντερνετ, φόρουμ
Μελέτες δείχνουν ότι το 65% των ασθενών αναφέρουν ότι οι γιατροί τους δεν τους παρέχουν ξεκάθαρες οδηγίες για τη λήψη των φαρμάκων και μόνο το 27% αναφέρει ότι οι γιατροί τους συζήτησαν μαζί τους τις διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές και ζήτησαν τη γνώμη τους. Το μοντέλο άσκησης της ιατρικής έχει εξελιχθεί, από την παραδοσιακή πατερναλιστική στάση, σε μια συνεργατική σχέση, όπου ο γιατρός και ο ασθενής συζητούν για τις πιθανές θεραπείες, ζυγίζουν τα οφέλη και το ρίσκο, και μετά ο ασθενής λαμβάνει μία πληροφορημένη απόφαση (informed decision) με πλήρη την ευθύνη της επιλογής του και της έκβασης αυτής.
Υπάρχουν στοιχεία από μελέτες που δείχνουν ότι οι ασθενείς αναζητούν περισσότερες πληροφορίες για τα φάρμακα που λαμβάνουν. Η ποιότητα της πληροφορίας όμως διαφέρει από πηγή σε πηγή. Οι ασθενείς παίρνουν πληροφορίες από τους επαγγελματίες υγείας, γνώμες και κριτικές από συγγενείς και φίλους στο ίντερνετ, στο google, σε φόρουμ.
Σωστή πληροφόρηση για τα φάρμακα
Ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών είναι πιθανόν να σταματήσουν να παίρνουν το φάρμακο λόγω των πληροφοριών στο φύλλο οδηγιών. Οι μελέτες δείχνουν ότι επηρεάζονται αρνητικά και διακόπτουν τη φαρμακευτική αγωγή, γιατί (α) η εντύπωση που σχηματίζουν είναι ότι οι παρενέργειες είναι περισσότερες από με τα οφέλη, (β) οι πληροφορίες προκαλούσαν φόβο, και (γ) η κακή παρουσίαση πληροφοριών στο έντυπο δεν βοήθησε στην κατανόηση.
Είναι λοιπόν σημαντικό οι ασθενείς να παίρνουν σωστές και ισορροπημένες πληροφορίες για τα φάρμακά τους.
Είναι συχνό φαινόμενο, ένας γιατρός να μην έχει (βρίσκει) το χρόνο να ενημερώσει τον ασθενή για το φάρμακο, ή ο ασθενής να ντρέπεται να ρωτήσει για να μην “αμφισβητήσει” το γιατρό.
Μια πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών είναι ο φαρμακοποιός των ασθενών και το προσωπικό στο φαρμακείο γενικότερα. Πολλές φορές είναι η μοναδική πηγή πληροφοριών και η κύρια πηγή πληροφορίας για τα συνταγογραφούμενα φάρμακα.
Φύλλα οδηγιών και αντικαταθλιπτικά φάρμακα
Σχετικά με τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα, το 40-60% των ασθενών σταματάνε μόνοι τους να παίρνουν το φάρμακό τους μετά από ένα μήνα θεραπείας, ενώ ένα χρειάζεται ένα μίνιμουμ 4-5 μηνών για να υπάρξει προφύλαξη από μια πιθανή υποτροπή κατάθλιψης. Οι ασθενείς που έχουν μια σωστή ενημέρωση από το γιατρό ή το φαρμακοποιό τους, είναι πιο πιθανό να ακολουθήσουν τη φαρμακευτική αγωγή τους, για περισσότερο από 5 μήνες. Το 25% των ασθενών είπαν ότι διέκοψαν την φαρμακευτική αγωγή λόγω των ανεπιθύμητων ενεργειών, ενώ το 10% λόγω του φόβου εξάρτησης από το φάρμακο.
Παρενέργειες και nocebo
Ένας μεγάλος αριθμός ασθενών που διαβάζουν το φύλλο οδηγιών αναφέρει ότι δεν τους παρέχει τις πληροφορίες που έψαχναν, ενώ το 60% από όσους διαβάζουν τα ενημερωτικά έντυπα, επηρεάζονται αρνητικά και διακόπτουν τη φαρμακευτική αγωγή, και αυτό γιατί αυξάνεται το άγχος τους ή γιατί εμφανίζονται ασυνείδητα διάφορα συμπτώματα εξ’αυτού.
Με τον όρο placebo περιγράφεται το φαινόμενο κατά το οποίο παρατηρείται βελτίωση των συμπτωμάτων ενός ασθενούς μόνο και μόνο επειδή ο ασθενής έχει την πεποίθηση πως λαμβάνει ένα φάρμακο που θα τον βοηθήσει (φαινόμενο θετικής αυθυποβολής). Στον αντίποδα του placebo υπάρχει το nocebo, φαινόμενο που εμφανίζεται όταν ο ασθενής εμφανίζει συμπτώματα ή επιδεινώνει από μόνος του ασυνείδητα την κατάσταση της υγείας του, μέσω αρνητικής αυθυποβολής.
Το nocebo (δηλαδή “βλάπτω”) πρόκειται δηλαδή για μια ασυνείδητη αρνητική επίδραση και εμφάνιση παρενεργειών στον ασθενή, που είναι απόρροια της ψυχοσύνθεσης του και των αρνητικών προσδοκιών και αντιλήψεών που έχει για τα φάρμακα, και όχι από το φάρμακο αυτό καθ’ εαυτό που λαμβάνει. Λόγω της αρνητικής προδιάθεσης απέναντι στα φάρμακα και του nocebo, οι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών, οι οποίες είναι ιδιοσυγκρασιακές και δεν αποδίδονται τόσο εύκολα στη δράση του φαρμάκου, και ούτε είναι δοσοεξαρτώμενα, όπως η κόπωση, ναυτία, ίλιγγος, πονοκέφαλος, αϋπνία.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διάφορα ερωτήματα: το να παρέχονται στους ασθενείς αναλυτικές πληροφορίες είναι κλινικά συμφέρον ή επιβλαβές; Εκτιμάται ότι απλά το να πληροφορήσει κανείς του ασθενείς για τις πιθανές παρενέργειες, αυξάνει το φαινόμενο nocebo και την εμφάνιση παρενεργειών στους ασθενείς.
Φύλλο οδηγιών, σωστή πληροφόρηση και παρουσίαση
Στη σημερινή εποχή όμως, το δικαίωμα των ασθενών να γνωρίζουν είναι ηθικά και νομικά πιο ισχυρό από την ανησυχία του γιατρού για το αν θα τρομάξουν οι ασθενείς από τις πληροφορίες. Και σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, αποτελεί νομική υποχρέωση του γιατρού να λάβει εγγράφως τη συγκατάθεση του ασθενή για τη θεραπεία.
Υπάρχει ανάγκη για ισορροπία της πληροφορίας που παρέχεται στους ασθενείς σχετικά με τα συνταγογραφούμενα φάρμακα. Οι πληροφορίες θα έπρεπε να είναι αρκετές για να πάρει κανείς μία πληροφορημένη απόφαση, αλλά και ταυτόχρονα να αποφεύγεται η πληθώρα πληροφοριών overload.
Θα πρέπει να δίνεται ισορροπημένη έμφαση μεταξύ των θετικών και αρνητικών πληροφοριών, δηλαδή μεταξύ του οφέλους και των πιθανών παρενεργειών (ανεπιθύμητων ενεργειών) των φαρμάκων.
Φύλλο οδηγιών χρήσης φαρμάκων
Εδώ μπορείτε να βρείτε τα φύλλα οδηγιών χρήσης για τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά φάρμακα:
Μπορείτε να διαβάσετε σκαναρισμένο το πλήρες φύλλο οδηγιών του Xanax.