Αλτσχάιμερ – Άνοια: το τεστ ρολογιού

Αλτσχάιμερ - Άνοια: το τεστ ρολογιού

Το τεστ ρολογιού (Clock Drawing Test /CDT) είναι ένας γρήγορος, απλός τρόπος για τον εντοπισμό των προειδοποιητικών σημαδιών του Αλτσχάιμερ και άλλων μορφών άνοιας που μπορεί να γίνει χωρίς την παρουσία εξειδικευμένου ατόμου. Φυσικά, η διάγνωση του Alzheimer ή της άνοιας απαιτεί περισσότερα από λίγα λεπτά ζωγραφικής με ένα μολύβι και ένα χαρτί.  Το τεστ με το ζωγραφισμένο ρολόι είναι χρήσιμο για την αναγνώριση των θεμάτων στον τρόπο σκέψης που μπορεί να υποδεικνύουν την παρουσία της ασθένειας.

Το συγκεκριμένο τεστ άνοιας είναι εξαιρετικά χρήσιμο για τις οικογένειες που βλέπουν ότι κάτι δεν πάει καλά στη μνήμη ενός αγαπημένου τους προσώπου. Αν και είναι μια απλή μέθοδος συμβάλλει στην πρώιμη διάγνωση και στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων με άνοια.

Είναι σημαντικό να μην παραβλέπουμε την επίσημη διάγνωση η οποία δεν μπορεί να γίνει χωρίς περαιτέρω εξετάσεις και διερεύνηση από το γιατρό σας. Αν το ρολόι που ζωγραφίζει ο ασθενής δεν είναι σωστό, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να απελπίζεστε. Σημαίνει ότι είναι ανάγκη να προγραμματίσετε ένα ραντεβού με τον ψυχίατρο σας ώστε να αξιολογήσει την κατάσταση.

Πώς λειτουργεί το τεστ ρολογιού; 

Συνήθως ζητάμε από ένα άτομο που έχει κάποιο θέμα μνήμης να ζωγραφίσει τους δείκτες ενός ρολογιού που δείχνει 10 λεπτά μετά τις 11. Μερικές φορές ο κύκλος είναι ζωγραφισμένος και ζητείται από τον ασθενή να συμπληρώσει τους αριθμούς και τους δείκτες. Άλλες φορές, ο εξεταζόμενος δεν έχει στη διάθεση του τον κύκλο, ούτε του δίνονται λέξεις κλειδιά όπως οι αριθμοί ή οι δείκτες. Και οι δύο τρόποι είναι αποτελεσματικοί. Αν ο ασθενής ζωγραφίσει το ρολόι ασυνήθιστα, για παράδειγμα αν οι αριθμοί είναι σε λάθος θέση, αυτό δείχνει την πιθανότητα άνοιας και την ανάγκη περαιτέρω διερεύνησης από έναν εξειδικευμένο γιατρό.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι αξιολόγησης της μεθόδου, αλλά ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι αν έχει ολοκληρωθεί επιτυχώς ή όχι η διαδικασία. Αν το ρολόι είναι σωστά ζωγραφισμένο τότε η δοκιμή είναι επιτυχής. Αν υπάρχουν λάθη στο ρολόι τότε ο ασθενής έχει αποτύχει. Οι μελέτες δεν είναι ξεκάθαρες για το αν το σκορ μπορεί να καθορίσει την σοβαρότητα ή το στάδιο της άνοιας, αλλά φαίνεται ότι είναι πιο αποτελεσματικός η αξιολόγηση με βάση την επιτυχία/αποτυχία.

Γιατί λειτουργεί το τεστ του ζωγραφισμένου ρολογιού;  

Το να ζωγραφίσει κάποιος ένα ρολόι μπορεί να ακούγεται απλό, αλλά σκεφτείτε ότι χρειάζεται:

• Λεκτική κατανόηση
• Αντίληψη του χώρου
• Οπτική μνήμη
• Αφηρημένη σκέψη

Πρώτα από όλα, το άτομο πρέπει να ακούσει τις οδηγίες και στη συνέχεια να μετατρέψει αυτές τις λέξεις σε πράξη. Χρειάζεται σκέψη για να μπορέσει κάποιος να ζωγραφίσει ένα ρολόι. Δυστυχώς οι άνθρωποι με Alzheimer και άλλες μορφές άνοιας, δεν έχουν αυτή την ικανότητα. Το να ακούσουν οδηγίες και να ανταποκριθούν σε αυτές είναι δύσκολο.

Χρειάζεται επίσης σχεδιασμός ή κατανόηση των βημάτων που χρειάζεται να κάνει κάποιος. Ο εγκέφαλος πρέπει να γνωρίζει πως πρώτα ζωγραφίζουμε τον κύκλο, μετά βάζουμε τους αριθμούς και στη συνέχεια τους δείκτες. Αυτό απαιτεί οπτική μνήμη ή να θυμόμαστε πως είναι ένα ρολόι επειδή το έχουμε δει πριν.

Για το σχεδιασμό του ρολογιού χρειάζεται αφηρημένη σκέψη. Ο λόγος για τον οποίο ζητάμε από τον ασθενή να ζωγραφίσει ένα ρολόι που να δείχνει 10 λεπτά μετά τις 11, είναι επειδή το μυαλό πρέπει να δουλέψει με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Ο εγκέφαλος ενός ατόμου που δεν επεξεργάζεται σωστά τις πληροφορίες θα σχεδιάσει τους δείκτες στο 10 και στο 11. Χρειάζεται λίγη προσπάθεια να γνωρίζει ότι το "10 λεπτά μετά" σημαίνει ότι ο ένας δείκτης θα δείχνει τον αριθμό 2.

Γιατί η πρώιμη διάγνωση είναι καλύτερη;  

Το τεστ με το ρολόι μπορεί να το εφαρμόσει ο καθένας και δείχνει αν χρειάζεται κάποιος περαιτέρω εξέταση από έναν εξειδικευμένο γιατρό. Είναι μια καλή ιδέα όταν κάτι σας ανησυχεί. Το Alzheimer και οι άλλες μορφές άνοιας είναι προοδευτικά νοσήματα, πράγμα που σημαίνει ότι επιδεινώνονται με τον καιρό και η πρώιμη ανίχνευση είναι σημαντική καθώς υπάρχουν φάρμακα και θεραπείες που είναι πιο αποτελεσματικές όταν ξεκινούν νωρίς. Δεν υπάρχει θεραπεία για την άνοια, αλλά υπάρχουν τρόποι για την ανακούφιση των συμπτωμάτων και την διατήρηση της μνήμης και της συγκέντρωσης. Κάποιος που έχει λάβει έγκαιρα τη διάγνωση μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα τα συμπτώματα από κάποιον που ακόμη περιμένει τη διάγνωση.

Τα πρώιμα σημάδια της άνοιας περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία στο σχεδιασμό ή στην επίλυση των προβλημάτων
• Δυσκολία στην ολοκλήρωση των οικογενειακών υποχρεώσεων
• Απώλεια της αίσθησης του χώρου και του χρόνου
• Λανθασμένη τοποθέτηση αντικειμένων
• Προβλήματα στην ομιλία ή στη γραφή
• Εναλλαγές στη διάθεση και αλλαγές στην προσωπικότητα

Ποια είναι τα οφέλη του τεστ ρολογιού;

Το συγκεκριμένο τεστ αρχικά αναπτύχθηκε για την αξιολόγηση των εγκεφαλικών τραυμάτων στους στρατιώτες. Αποτελεί δείκτη για το εάν κάποιος έχει Alzheimer ή κάποια άλλη μορφή άνοιας. Το συγκεκριμένο τεστ είναι χρήσιμο για την παρακολούθηση των γνωστικών ικανοτήτων.

Υπάρχουν σημαντικά οφέλη από το τεστ με το ζωγραφισμένο ρολόι:

• Ταχύτητα: το τεστ παίρνει μόνο λίγα λεπτά για να ολοκληρωθεί και να αξιολογηθεί.
• Απλότητα: δεν είναι ανάγκη κάποιος να έχει ειδικές γνώσεις για να ζητήσει από κάποιον άλλο να ζωγραφίσει ένα ρολόι και να δει αν είναι σωστό ή λάθος.
• Κόστος: δεν χρειάζεται ακριβός εξοπλισμός ή ραντεβού σε διαγνωστικά κέντρα, μόνο ένα μολύβι και χαρτί.
• Ανεκτικότητα: κάποιος που αναστατώνεται από τις εξετάσεις ίσως να μην αντιδράσει στη συγκεκριμένη τεχνική.

Πώς μπορεί να εφαρμοστεί το τεστ;

Βήμα 1^ο : βρείτε ένα τραπέζι και μια καρέκλα στο δωμάτιο που είναι οικεία για τον ασθενή,  χωρίς περισπασμούς. Καθίστε με το αγαπημένο σας πρόσωπο και δώστε του ένα χαρτί και ένα μολύβι. Καλό είναι το μολύβι να έχει και μια γόμα ώστε να μην έχει άγχος για τα λάθη του. Δεν υπάρχει πρόβλημα αν σχεδιάσετε έναν κύκλο στο χαρτί.

Βήμα 2^ο : πείτε του να ζωγραφίσει ένα ρολόι που θα δείχνει 10 λεπτά μετά τις 11. Αν χρειάζεται περισσότερη βοήθεια πείτε του να κάνει ένα κύκλο για το ρολόι, μετά να βάλει τους αριθμούς και μετά τους δείκτες. Το τεστ θα είναι αποτελεσματικό έτσι και αλλιώς.

Βήμα 3^ο : δώστε του όσο χρόνο θέλει να ολοκληρώσει το τεστ. Σπάνια αυτή η διαδικασία παίρνει πάνω από 10 λεπτά. Μην είστε στο οπτικό του πεδίο ώστε να αποθαρρυνθεί να σας κάνει ερωτήσεις. Αν σας κάνει ερωτήσεις, μπορείτε απλά να του πείτε να κάνει το καλύτερο που μπορεί.

Βήμα 4^ο: αξιολογήστε τη ζωγραφιά και ψάξτε για ασυνήθιστα σημεία. Αν το αγαπημένο σας πρόσωπο δεν μπορεί να συγκεντρωθεί ή αρνείται να κάνει το τεστ αυτό θα το εκλάβετε ως αποτυχία.

Μερικοί γιατροί προτείνουν να έχετε φτιάξει έναν κύκλο και στη συνέχεια να ζητήσετε από το αγαπημένο σας πρόσωπο να συμπληρώσει τους αριθμούς και τους δείκτες. Υπάρχουν ωστόσο οφέλη όταν δίνετε μια λευκή σελίδα και ζητάτε να ζωγραφίσει την ώρα. Αν το αγαπημένο σας πρόσωπο πρέπει να σχεδιάσει τον κύκλο, για παράδειγμα, είναι πιο εύκολο να δυσκολευτεί επειδή χρειάζεται να σχεδιάσει περισσότερα. Αν δεν χρησιμοποιήσετε τις λέξεις δείκτες και αριθμοί, τότε χρειάζεται οπτική μνήμη για να θυμηθεί τα τμήματα του ρολογιού.

Πώς θα αξιολογήσετε τα αποτελέσματα;

Είναι σημαντικό να πούμε πως αν και το τεστ με το ρολόι είναι χρήσιμο, είναι απλά ένα μικρό βήμα για την αξιολόγηση της μνήμης ενός ατόμου. Για την διάγνωση της άνοιας είναι απαραίτητες επιπλέον εξετάσεις από εξειδικευμένους γιατρούς.

Αφού το αγαπημένο σας πρόσωπο σχεδιάσει το ρολόι, είναι ανάγκη να αξιολογήστε την εικόνα. Μπορείτε να δείτε αν είναι σωστή ή όχι, αλλά επειδή διαφορετικές μορφές άνοιας επηρεάζουν διαφορετικά τμήματα του εγκεφάλου, χρειάζεται να αξιολογήσετε αρκετά στοιχεία του σχεδίου:

Το μέγεθος του ρολογιού: οι ασθενείς με άνοια που οφείλεται στο Parkinson και στη νόσο Huntington ζωγραφίζουν πιο μικρά ρολόγια. Οι ασθενείς με Alzheimer σχηματίζουν πιο μεγάλα ρολόγια και αυτό οφείλεται στη διαφορετική αντίληψη του μεγέθους.

Τις διορθώσεις στην ώρα: αν το άτομο επικεντρώνεται περισσότερο στο να τοποθετήσει σωστά τους δείκτες. Όταν αυτό γίνεται σε βάρος του υπόλοιπου ρολογιού τότε μπορεί το άτομο να έχει Alzheimer ή άνοια που οφείλεται στο Parkinson.

Τα γραφικά λάθη: σε αυτή την περίπτωση το ρολόι φαίνεται σωστό, αλλά ακατάστατο (με κυματισμούς ή διακεκομμένες γραμμές). Είναι πολύ συχνό σε ασθενείς με αγγειακή άνοια και όχι τόσο σε ασθενείς με Alzheimer.

Τα ακραία λάθη: όταν το σχήμα δεν θυμίζει το ρολόι, οι αριθμοί είναι λάθος ο ασθενής είναι σε σύγχυση. Αυτό παρατηρείται πιο συχνά σε περιπτώσεις Alzheimer από ότι σε περιπτώσεις αγγειακής άνοιας.

Τα χωρικά σφάλματα: αν υπάρχουν μεγάλα κενά, οι αριθμοί έξω είναι από τον κύκλο ή στη μια πλευρά του κύκλου, αυτό είναι πιο συχνό στην άνοια που οφείλεται στο Parkinson και στην αγγειακή άνοια παρά στο Alzheimer.