Ενσυναίσθηση: τι είναι και πως να την αυξήσετε

Ενσυναίσθηση

Στις μέρες μας ακούμε όλο και περισσότερο για την ενσυναίσθηση. Αλλά τι ακριβώς είναι η ενσυναίσθηση; Είναι η ικανότητα να μπαίνουμε στη θέση του άλλου, να κατανοούμε τα συναισθήματα και τις απόψεις του. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη γνώση για να πράξουμε ανάλογα. Είναι κάτι διαφορετικό από την ευγένεια. Η ενσυναίσθηση δεν είναι μόνο ένας τρόπος για να επεκτείνουμε τα όρια της συναισθηματικής μας υπόστασης, είναι μια δεξιότητα που μπορούμε να καλλιεργήσουμε. Οι άνθρωποι που δεν δείχνουν ενσυναίσθηση θεωρούνται ψυχροί, εγωκεντρικοί και και συχνά ζουν απομονωμένοι. Αντίθετα, κάποιος που έχει ενσυναίσθηση γίνεται αντιληπτός ως ζεστός και στοργικός.

Μην κάνετε στους άλλους αυτό που θα θέλατε να κάνουν σ’ εσάς. Τα γούστα τους μπορεί να διαφέρουν από τα δικά σας.

Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω

Πλέον τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν πως ως άνθρωποι έχουμε δυνατότητες ενσυναίσθησης, συνεργασίας και αλληλοβοήθειας. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι νευροεπιστήμονες έχουν εντοπίσει ένα κύκλωμα ενσυναίσθησης στον εγκέφαλο (mirror neurons, νευρώνες καθρέπτες), το οποίο αν καταστραφεί, μπορεί να περιορίσει την ικανότητά μας να κατανοούμε τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων. Ως άνθρωποι έχουμε μια κοινωνική φύση και νοιαζόμαστε για τους άλλους. Στα δύο πρώτα χρόνια της ζωής μας μαθαίνουμε για την ενσυναίσθηση μέσα από τις ισχυρές σχέσεις προσκόλλησης.

Αλλά η ενσυναίσθηση δεν σταματά στην παιδική μας ηλικία. Μπορούμε να την εξελίξουμε την ενσυναίσθηση και τα άλλα μας χαρίσματα σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, και μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε ως δύναμη για την κοινωνική μας μεταμόρφωση. Οι μελέτες στην κοινωνιολογία και στην ψυχολογία, έχουν δείξει ότι μπορούμε να αυξήσουμε την ενσυναίσθησή μας ώστε να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας και την ποιότητα της ζωής μας, να κάνουμε την ενσυναίσθηση στάση ζωής . Με αυτό τον τρόπο βελτιώνουμε την καθημερινότητά μας αλλά και τις ζωές των ανθρώπων γύρω μας.

Σημασία της ενσυναίσθησης

Η ενσυναίσθηση είναι ζωτικής σημασίας για τις ανθρώπινες σχέσεις, μας βοηθά να σχετιζόμαστε με τους άλλους. Η ενσυναίσθηση μας επιτρέπει να σχετιζόμαστε με φίλους, αγαπημένα πρόσωπα, συναδέλφους και αγνώστους, κατανοόντας τα συναισθήματά και την οπτική των άλλων, κάνει δυνατή τη συμπόνια και την κατανόηση στις (προσωπικές και επαγγελματικές) σχέσεις.

Η ενσυναίσθηση συνδέεται με πιο υγιείς προσωπικές σχέσεις και καλύτερες ηγετικές ικανότητες στον εργασιακό χώρο. Είναι βασικό στοιχείο της συναισθηματικής νοημοσύνης και κλειδί για την επιτυχία στη ζωή. Βοηθά στην επίλυση συγκρούσεων και στην ανάπτυξη της εμπιστοσύνης στις σχέσεις.

Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την ενσυναίσθηση μας;

1. Καλλιεργούμε την περιέργεια μας για τους ξένους

Οι άνθρωποι με ενσυναίσθηση έχουν μια ακόρεστη περιέργεια για τους ανθρώπους που δεν γνωρίζουν. Θα μιλήσουν σε έναν άνθρωπο που κάθεται δίπλα τους στο λεωφορείο, έχουν διατηρήσει αυτή την φυσική περιέργεια που όλοι έχουμε ως παιδιά, αλλά πολλοί άνθρωποι την χάνουν μεγαλώνοντας. Πιστεύουν ότι οι άλλοι άνθρωποι είναι πιο ενδιαφέροντες από τον εαυτό τους αλλά δεν τους ανακρίνουν και δείχνουν το ενδιαφέρον τους.

Η περιέργεια ενισχύει την ενσυναίσθηση μας όταν μιλάμε σε ανθρώπους πέρα από το συνήθη κοινωνικό μας κύκλο, καθώς συναντάμε εμπειρίες και απόψεις πολύ διαφορετικές από τις δικές μας. Η περιέργεια είναι σημαντική και για εμάς, είναι συστατικό κλειδί που ενισχύει την ικανοποίηση μας από τη ζωή. Και είναι χρήσιμη για την αντιμετώπιση της χρόνιας μοναξιάς.

Η καλλιέργεια της περιέργειας απαιτεί πολλά περισσότερα από μια απλή συζήτηση για τον καιρό. Σημαίνει ότι κάνουμε προσπάθεια να κατανοήσουμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια ενός άλλου ανθρώπου. Καθημερινά συναντάμε αγνώστους και για αυτό χρειάζεται να ανοίγουμε μια συζήτηση με έναν άγνωστο μια φορά την εβδομάδα. Σίγουρα για αυτό χρειάζεται αρκετό κουράγιο.

Η μετάβαση από την κριτική στην περιέργεια είναι ένα σημαντικό βήμα για τον κάθε άνθρωπο που θέλει να ενισχύσει την ενσυναίσθησή του. Είτε πρόκειται για φίλους, ή απολύτως αγνώστους ανθρώπους, συχνά τους κρίνουμε με βάση τις υποθέσεις μας. Αλλά μπορούμε να μάθουμε να καλλιεργούμε την περιέργειά μας, η εναλλαγή από την σκέψη ότι γνωρίζουμε τι συμβαίνει στην ειλικρινή αμφιβολία για όσα συμβαίνουν. Η νοητική μετατόπιση είναι λεπτή, αλλά μπορεί να αλλάξει την οπτική μας σε μεγάλο βαθμό. Όλοι μας κάνουμε υποθέσεις για τους άλλους και βάζουμε ταμπέλες, οι οποίες μας αποτρέπουν να εκτιμήσουμε την μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου. Καλό να αφήνουμε στην άκρη τις προκαταλήψεις και να ανακαλύπτουμε όσα μας ενώνουν με τους άλλους ανθρώπους και όχι όσα μας χωρίζουν. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θα μπορούσε να είναι το εξής:

Πηγαίνετε στο σούπερ μάρκετ, και ανάμεσα σε εσάς και στο αγαπημένο σας γάλα είναι ένα παιδάκι σε ξέσπασμα. Η μαμά του φαίνεται να έχει χάσει τον έλεγχο και στέκεται εκεί, χωρίς να κάνει και πολλά πράγματα.

"Κριτική": Είναι μια κακή μητέρα. Το παιδί της συμπεριφέρεται σαν σίφουνας, και δεν μπορεί να κάνει τίποτε! Μερικοί άνθρωποι δεν πρέπει να κάνουν παιδιά μέχρι να είναι έτοιμοι.
"Περιέργεια": Αυτή η μαμά δεν κάνει τίποτε ενώ το παιδί της είναι σε κρίση. Τι συμβαίνει; Μπορεί να νιώθει κούραση, να μην έχει κοιμηθεί; Ίσως να χρειάζεται μια μεγάλη αγκαλιά και την επιβεβαίωση ότι όλα θα πάνε καλά;

Μόνο μια δόση "περιέργειας" είναι αρκετή για να βοηθήσετε την μητέρα να τελειώσει τα ψώνια της. Βλέπετε πως η εναλλαγή στην περιέργεια είναι ένας διακόπτης που από τις απλές υποθέσεις μας οδηγεί στη σκέψη και βοηθά στην ενίσχυση της ενσυναίσθησης.

2. Δοκιμάζουμε καινούργια πράγματα

Πιστεύετε ότι η αναρρίχηση στα χιονισμένα βουνά και η ελεύθερη πτώση είναι κάτι δύσκολο; Τότε είναι ανάγκη να δοκιμάσετε την βιωματική ενσυναίσθηση, η οποία αποτελεί την μεγαλύτερη πρόκληση και προσφέρει την μεγαλύτερη επιβράβευση. Καλό είναι να μπούμε στη θέση του άλλου πριν του κάνουμε κριτική.

Για παράδειγμα, ένα άνθρωπος που έχει υπηρετήσει αρκετά χρόνια στην αστυνομία μπορεί να θέλει να ανακαλύψει πως είναι να ζει κάποιος στο περιθώριο. Θέλει να κατανοήσει πλήρως την κατάστασή αυτών των ανθρώπων και έτσι ξεκινά την περιπλάνηση του στις κακόφημες γειτονιές. Αυτό το ταξίδι οδηγεί στην αλλαγή των πεποιθήσεων, των προτεραιοτήτων και των σχέσεων. Όχι μόνο συνειδητοποιεί ότι οι άστεγοι άνθρωποι δεν είναι "κακοί" αλλά δημιουργεί νέες φιλίες , βλέπει την κοινωνική ανισότητα. Επίσης συνειδητοποιεί ότι η ενσυναίσθηση δεν κάνει καλό σε αυτόν, αλλά είναι καλή για αυτόν.

Μπορεί ο καθένας μας να κάνει τα δικά του πειράματα στην καθημερινότητα. Τις επόμενες διακοπές σας μπορείτε να προσφέρετε εθελοντική εργασία σε περιοχές και χώρες που το έχουν ανάγκη.

Όλη η γνήσια εκπαίδευση προκύπτει μέσω της εμπειρίας.

Τζον Ντιούι

3. Ακούμε ενεργά

Υπάρχουν δύο χαρακτηριστικά ενός συνομιλητή με ενσυναίσθηση. Το ένα είναι η τέχνη της ενεργητικής ακρόασης, η δεξιότητα του να ακούει το άλλο άτομο, να κατανοεί τα συναισθήματά του και τις ανάγκες του την παρούσα στιγμή. Οι άνθρωποι με ενσυναίσθηση ακούνε προσεκτικά και κάνουν ότι μπορούν για να κατανοήσουν τη συναισθηματική τους κατάσταση και τις ανάγκες του άλλου, είτε είναι ένας φίλος που μόλις διαγνώστηκε με καρκίνο ή η σύντροφος που είναι πιεσμένη επειδή δουλεύει μέχρι αργά.

Φυσικά, η ενεργητική ακρόαση δεν είναι αρκετή από μόνη της. Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι να είμαστε ανοιχτοί, δεκτικοί στην επικοινωνία.  Είναι ζωτικής σημασίας να δείχνουμε τα συναισθήματά μας ώστε να δημιουργήσουμε ένα δυνατό δεσμό ενσυναίσθησης. Η ενσυναίσθηση είναι ένας δρόμος διπλής κατεύθυνσης, και στην καλύτερη περίπτωση στηρίζεται στην αμοιβαία συναισθηματική κατανόηση, και στην ανταλλαγή πεποιθήσεων και εμπειριών. Για παράδειγμα, όταν ένα άτομο μιλάει για ιστορίες με αγαπημένα του πρόσωπα που έχει πλέον χάσει (πένθος), συνειδητοποιεί ότι εκεί έξω υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν τον ίδιο πόνο, και αυτό είναι παρηγορητικό.

4. Εμπνέουμε την κοινωνική αλλαγή

Τυπικά υποθέτουμε ότι η ενσυναίσθηση συμβαίνει σε ατομικό επίπεδο, αλλά μπορεί να είναι και ένα μαζικό φαινόμενο που θα φέρει ουσιαστικές κοινωνικές αλλαγές.

Απλά σκεφτείτε τις κινήσεις εναντίον της δουλείας τους προηγούμενους αιώνες. Οι υπέρμαχοι της κατάργησης της δουλείας εναπόθεσαν τις ελπίδες τους όχι σε εμπνευσμένα κείμενα αλλά στην ανθρώπινη ενσυναίσθηση. Έκαναν ότι μπορούσαν για να κατανοήσουν οι άνθρωποι ότι υπάρχει πολύς πόνος εκεί έξω.

Η ενσυναίσθηση πιθανότατα θα ανθίσει αν βάλουμε το σπόρο στα παιδιά μας. Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να μάθουν την δύναμη της συναισθηματικής νοημοσύνης και έτσι να μπει ένα τέλος στο bullying.

Πέρα από την εκπαίδευση, η μεγάλη πρόκληση είναι να κατανοήσουμε πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν μειώσει την ενσυναίσθηση.

5. Αφήνουμε την ενσυναίσθηση να μας καθοδηγήσει

Οι άνθρωποι με ενσυναίσθηση κάνουν πολύ περισσότερα από το να συμπάσχουν απλά με τους άλλους. Είναι ανάγκη να δείχνουμε ενσυναίσθηση σε ανθρώπους με τους οποίους δεν έχουμε τις ίδιες πεποιθήσεις ή κατά κάποιο τρόπο είμαστε ακόμα και εχθροί.

Ο εικοστός αιώνας ήταν η εποχή της ενδοσκόπησης, στην οποία η αυτοβελτίωση και η ψυχοθεραπεία ήταν ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσουμε βαθιά τον εαυτό μας. Τον εικοστό πρώτο αιώνα είναι η εποχή της ενσυναίσθησης, στην οποία ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας όχι μόνο μέσα από ενδοσκόπηση αλλά και με το ενδιαφέρον μας για τις ζωές των άλλων. Χρειαζόμαστε την ενσυναίσθηση για να οδηγηθούμε σε μια νέα μορφή επανάστασης για τις ανθρώπινες σχέσεις.

Μπορούμε να ενισχύσουμε την ενσυναίσθηση μας

Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να κατανοούμε και να μοιραζόμαστε τα συναισθήματα ενός άλλου ατόμου. Είναι ουσιαστικό να χτίζουμε καλές σχέσεις, στο εργασιακό μας περιβάλλον και στην προσωπική μας ζωή. Οι άνθρωποι που δεν έχουν ενσυναίσθηση είναι γενικά πιο απόμακροι. Αντίθετα ένας άνθρωπος με ενσυναίσθηση είναι ζεστός και στοργικός.

Όλοι μας μπορούμε να ενισχύσουμε την ενσυναίσθησή μας:

• Αμφισβητούμε τον εαυτό μας: καλό είναι να δοκιμάζουμε πράγματα έξω από τη ζώνη άνεσής μας. Μπορούμε να μάθουμε μια νέα δεξιότητα, ένα χόμπι ή μια ξένη γλώσσα.
• Βγαίνουμε έξω από το συνηθισμένο περιβάλλον μας: τα ταξίδια, ειδικά σε νέα μέρη και κουλτούρες μας δίνουν την ευκαιρία να εκτιμήσουμε τους άλλους.
• Ζητάμε την άποψη των άλλων: μιλάμε με κοντινούς μας ανθρώπους όπως η οικογένεια, οι φίλοι, οι συνεργάτες για τις δεξιότητές μας όπως η ενεργητική ακρόαση.
• Εξετάζουμε τις προκαταλήψεις μας: όλοι έχουμε κρυφές (και μερικές φορές όχι και τόσο κρυμμένες) προκαταλήψεις που παρεμβαίνουν στην ικανότητά μας να ακούμε και να κατανοούμε τους άλλους. Αυτές αφορούν παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο και η καταγωγή.