Σοκολάτα: ιδιότητες και οφέλη

Σοκολάτα

Για τους περισσότερους από εμάς η σοκολάτα είναι μια ένοχη απόλαυση, καθώς ξεχνάμε τα πολύτιμα οφέλη της. Φυσικά, η σοκολάτα που καταναλώνουμε σήμερα είναι πολύ διαφορετική από αυτή που ήρθε στην Ευρώπη από τη Νότια Αμερική.

Για τους Αζτέκους, το κακάο αποτελούσε ρόφημα και είχε εξαιρετική πολιτισμική και ιατρική αξία. Τη θεωρούσαν πανάκεια, που μπορεί να θεραπεύσει ποικίλες καταστάσεις, όπως ο πυρετός, η διάρροια, η κόπωση, η στηθάγχη και η τερηδόνα.

Οι Αζτέκοι πίστευαν ότι το κακάο είναι ένα θεϊκό ελιξίριο εξαιτίας της ιδέας ότι ήταν δώρο από τον Κετσαλκοάτλ, τον θεό του ανέμου και της σοφίας των Αζτέκων. Ίσως αυτό εξηγεί γιατί ο Σουηδός βοτανολόγος Linnaeus ονόμασε το φυτό Theobroma cacao. Η ονομασία αυτή προκύπτει από την αρχαία ελληνική λέξη "θεός" και "βρώση" και σημαίνει το "φαγητό των θεών".

Βέβαια είναι πιθανό τα οφέλη του κακάου να οφείλονται στην υψηλή συγκέντρωση πολυφαινολών, τα γνωστά σε όλους μας φλαβονοειδή. Οι πολυφαινόλες είναι αντιοξειδωτικά που υπάρχουν στα φρούτα και στα λαχανικά και προστατεύουν το σώμα από τις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες σε υψηλές συγκεντρώσεις μπορούν να προκαλούν πολλά νοσήματα. Αν και το κακάο δεν αποτελεί θεραπεία για όλα, είναι κάτι παραπάνω από μια ένοχη απόλαυση.

Ιδιότητες σοκολάτας 

Το κακάο αποτελεί ένα superfood εξαιτίας της υψηλής διατροφικής του αξίας και των αποδεδειγμένων θετικών επιδράσεων στην υγεία μας. Το κακάο είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες (31%), πρωτεΐνες (11%), λιπαρά (54%), φυτικές ίνες (16%) και μεταλλικά στοιχεία. Επίσης αποτελεί μια εξαιρετική πηγή βιοενεργών συστατικών. Τα κύρια βιοενεργά συστατικά είναι οι πολυφαινόλες που αποτελούνται από φλαβονοειδή και μη φλαβονοειδή. Τα βιοενεργά συστατικά έχουν αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση και πολλά οφέλη στην υγεία.

Οι σοκολάτες που είναι πλούσιες σε φλαβονοειδή βελτιώνουν την περιφερική αγγειακή λειτουργία. Η κατανάλωση κακάου ή σοκολάτας είναι ωφέλιμη για την αναστολή πολύπλοκων μοριακών διαδικασιών που οδηγούν στον καρκίνο. Τα φλαβονοειδή στο κακάο αυξάνουν την ευαισθησία στην ινσουλίνη μέσω της βελτίωσης της ενδοθηλιακής λειτουργίας και της μείωσης του οξειδωτικού στρες.

Τα φλαβονοειδή επίσης δρουν στον εγκέφαλο και εμπλέκονται στις διαδικασίες της μάθησης και της μνήμης. Η γνώση των βιοενεργών συστατικών στο κακάο και στα προϊόντα του μας δείχνει ότι πρέπει να αποτελεί κομμάτι της υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής.

Μια επιστημονική μελέτη έχει δείξει ότι το κακάο είναι πλούσιο με πολυφαινόλες και φλαβονοειδή, τις φλαβανόλες που υπάρχουν σε σε φρούτα, λαχανικά, στο κρασί και στο τσάι και είναι γνωστές για την πανίσχυρη αντιοξειδωτική τους δράση. Αυτό σημαίνει ότι οι φλαβανόλες του κακάου προστατεύουν τα μόρια της LDL-χοληστερόλης από την οξείδωση και την βλάβη που αυτή μπορεί να προκαλέσει, και έτσι μειώνουν τις πιθανότητες για στεφανιαία νόσο όπως ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν στη μείωση της φλεγμονής.

Το κακάο, επίσης περιέχει ενώσεις όπως η θεοβρωμίνη η οποία διεγείρει τον εγκέφαλό μας και μας κρατά σε εγρήγορση. Επίσης προάγει την ηρεμία καθώς ωθεί τον εγκέφαλο να παράγει περισσότερους νευροδιαβιβαστές που προάγουν την ηρεμία. Οι έρευνες γύρω από τη σοκολάτα είναι σε εξέλιξη, και τα στοιχεία δείχνουν ότι τα οφέλη του είναι σημαντικά.

Μαύρη σοκολάτα

Η μαύρη σοκολάτα περιέχει 50-90% στερεά κακάο, ενώ η απλή σοκολάτα γάλακτος περιέχει περίπου 10-50% στερεά κακάο. Περιέχει φλαβονοειδή και σίδηρο, χαλκό, μαγνήσιο, ψευδάργυρο, φώσφορο μεταξύ των άλλων.

Σοκολάτα και κατάθλιψη

Η σοκολάτα έχει συνδεθεί εδώ και καιρό με την κατάθλιψη. Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι η κατανάλωση μαύρης σοκολάτας μπορεί να επηρεάσει θετικά τη διάθεση και να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης. Μελέτες δείχνουν πως σχεδόν οι μισοί (45%) ασθενείς με κατάθλιψη αναφέρουν λαχτάρα για σοκολάτα και πολλοί πιστεύουν ότι ανακουφίζει από τα συναισθήματα του άγχους και της ευερεθιστότητας. Η λαχτάρα για σοκολάτα αυξάνεται συχνά στην εποχιακή κατάθλιψη και στην προεμμηνορροϊκή δυσφορική διαταραχή. Υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί που μπορεί να εξηγήσουν θεωρητικά την αντικαταθλιπτική δράση της μαύρης σοκολάτας: 

• Φλαβανόλες: προστατεύουν τον εγκέφαλο και περιέχονται περισσότερο στη μαύρη σοκολάτα.
• Καφεΐνη και θεοβρωμίνη: Αυτοί οι αγωνιστές αδενοσίνης έχουν άμεση επιδράση στην ενέργεια και τη γνωστική λειτουργία. Το κακάο είναι η κύρια πηγή θεοβρωμίνης, όπως αναφέρθηκε.
• Ν-ακυλο-αιθανολαμίνη: ένα λιπαρό οξύ ανάλογο της ανανδαμίδης, ενός ενδογενούς κανναβινοειδούς με αγχολυτικά και ευφορικά αποτελέσματα.
• Φαινυλαιθυλαμίνη: μια φυσική μονοαμίνη που αυξάνει την απελευθέρωση νορεπινεφρίνης, ντοπαμίνης και ακετυλοχολίνης.

Η τρυπτοφάνη στη μαύρη σοκολάτα προάγει την παραγωγή σεροτονίνης, την "ορμόνη της ευτυχίας" (ένας νευροδιαβιβαστής ουσιαστικά). Το κακάο που κάνει τη σοκολάτα πιο σκούρα περιέχει φλαβανόλη, βοηθώντας στη ρύθμιση της διάθεσης και ακόμη και στην κατάθλιψη. Η κατανάλωση μικρής ποσότητας μαύρης σοκολάτας καθημερινά βοηθά στη βελτίωση της μνήμης και της προσοχής, μειώνοντας το πρόβλημα συγκέντρωσης στην κατάθλιψη. Η μαύρη σοκολάτα θεωρείται επίσης ότι καταπραΰνει τις κράμπες και τις εναλλαγές της διάθεσης κατά τη διάρκεια της περιόδου στις γυναίκες.

Οφέλη της σοκολάτας 

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η μαύρη σοκολάτα και το κακάο περιέχουν τουλάχιστον 200mg φλαβανολών που βελτιώνουν την ελαστικότητα των αιμοφόρων αγγείων, πράγμα το οποίο βοηθά στην καλύτερη ροή του αίματος. Η τακτική κατανάλωση φλαβανολών, ακόμη και σε ποσότητες όπως τα 80mg την ημέρα, βελτιώνει την ικανότητα διαστολής των αιμοφόρων αγγείων, πράγμα το οποίο βοηθά το σώμα να ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση και την ροή του αίματος στα όργανα.

Αυτό συμβαίνει επειδή οι φλαβανόλες αυξάνουν την συγκέντρωση του βιοενεργού μονοξειδίου του αζώτου (νιτρικό οξύ) στο ενδοθήλιο. Αυτό το μόριο εμπλέκεται στη διαστολή των αιμοφόρων αγγείων, έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και αναστέλλει το σχηματισμό θρόμβων. Όλα αυτά έχουν θετική δράση στην αρτηριακή πίεση.

Οι φλαβανόλες του κακάου αυξάνουν την ροή του αίματος στον εγκέφαλο, και έτσι βελτιώνουν την πνευματική μας απόδοση. Επίσης αποτρέπει την εξασθένηση των γνωστικών ικανοτήτων προστατεύοντας τον εγκέφαλο από την βλάβη που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες.

Μαζί με τα οφέλη για το καρδιαγγειακό σύστημα και τις γνωστικές ικανότητες, οι φλαβανόλες του κακάου βοηθούν στην επαναφορά των μυών μετά από έντονη άσκηση, λόγω της αντιοξειδωτικής και αντιφλεγμονώδους δράσης τους. Μια μόνο δόση 1245mg φλαβανολών του κακάου (15gr κακάου με υψηλή συγκέντρωση σε φλαβανόλες) βελτιώνει την λειτουργία των μυών.

Ωστόσο, αν και το κακάο έχει πολλά οφέλη, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πάτε στο πιο κοντινό κατάστημα και θα αγοράσετε τις πιο φθηνές σοκολάτες και θα καταναλώνετε συνεχώς σοκολάτα. Δεν είναι όλες οι σοκολάτες ίδιες. Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι κακάου με διαφορετικά ποσοστά φλαβανολών και αυτό οφείλεται στην επεξεργασία των σπόρων του κακάου. Μετά από την επεξεργασία και την προσθήκη γάλακτος, ζάχαρης, τα ποσοστά φλαβανολών που μένουν στη σοκολάτα είναι αμελητέα.

Διαφορές κακάου και σοκολάτας

Ενώ οι σπόροι του κακάου στην φυσική τους μορφή περιέχουν υψηλά ποσοστά αντιοξειδωτικών, η επεξεργασία τους μειώνει την περιεκτικότητα σε φλαβανόλες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της αντιοξειδωτικής δράσης του κακάου. Οι μελέτες δείχνουν ότι η φυσική σκόνη κακάου περιέχει σχεδόν 10 φορές περισσότερες φλαβανόλες  σε σύγκριση με το επεξεργασμένο κακάο.

Όσο για τις σοκολάτες, η μαύρη σοκολάτα σχεδόν πάντα περιέχει υψηλότερη συγκέντρωση φλαβανολών από ότι η σοκολάτα γάλακτος. Για παράδειγμα, 25gr μαύρης σοκολάτας με υψηλή περιεκτικότητα σε κακάο (πάνω από 75%) περιέχει περισσότερα από 80mg φλαβανολών σε σύγκριση με την σοκολάτα γάλακτος που περιέχει 10mg λιγότερα.