Ηλεκτρολύτες

Ηλεκτρολύτες

Οι ηλεκτρολύτες είναι μεταλλικά στοιχεία στο αίμα και στα άλλα υγρά του σώματος που φέρουν θετικό ή αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο. Οι ηλεκτρολύτες επηρεάζουν τις λειτουργίες του σώματος με πολλούς τρόπους, που περιλαμβάνουν:

• Στην διατήρηση της ισορροπίας του νερού στο σώμα
• Την οξύτητα στο αίμα (pH)
• Στην ισορροπία των οξέων και των βάσεων, τα επίπεδα του pH
• Μεταφέρουν θρεπτικά συστατικά μέσα στα κύτταρα
• Συμβάλλουν στην σωστή λειτουργία των νεύρων, της καρδιάς, των μυών και του εγκεφάλου

Το 60% του σώματός μας είναι νερό, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι οι ηλεκτρολύτες υπάρχουν σε κάθε υγρό στο σώμα μας. Οι ηλεκτρολύτες παίζουν σημαντικό ρόλο στις χημικές αντιδράσεις στο σώμα και συμβάλλουν στη διατήρηση της ισορροπίας των υγρών.

Το σώμα παίρνει τους ηλεκτρολύτες από τις τροφές και το νερό που καταναλώνουμε. Οι νεφροί αποβάλλουν την περίσσεια των ηλεκτρολυτών από το σώμα μέσω της ούρησης. Τα επίπεδα των ηλεκτρολυτών στο σώμα μπορεί να αυξηθούν ή να μειωθούν. Χάνουμε ηλεκτρολύτες όταν ιδρώνουμε, για αυτό και είναι ανάγκη να καταναλώνουμε υγρά που περιέχουν ηλεκτρολύτες. Το νερό δεν περιέχει ηλεκτρολύτες.

Ποιοι είναι οι κύριοι ηλεκτρολύτες;

Υπάρχουν αρκετοί ηλεκτρολύτες που έχει ανάγκη το σώμα μας για να μπορέσει να διατηρήσει φυσιολογικά τα επίπεδα των ηλεκτρολυτών. Παρακάτω θα αναλύσουμε τους σημαντικότερους ηλεκτρολύτες και τι συμβαίνει όταν τα ποσοστά τους είναι υπερβολικά αυξημένα ή μειωμένα.

1. Νάτριο

Το νάτριο παίζει κύριο ρόλο στη διατήρηση της σωστής ισορροπίας των υγρών. Επίσης βοηθά τα κύτταρα να απορροφήσουν τα θρεπτικά συστατικά. Είναι ο πιο άφθονος ηλεκτρολύτης που υπάρχει στο σώμα:

• Υπερνατριαιμία (αυξημένα επίπεδα νατρίου): προκαλεί σύγχυση ή αλλαγές στη συμπεριφορά, ασυνήθιστα έντονα αντανακλαστικά και απώλεια ελέγχου των μυών, επιληψία και κώμα.
• Υπονατριαιμία (μειωμένα επίπεδα νατρίου): προκαλεί σύγχυση, ευερεθιστότητα, αδύναμα αντανακλαστικά, ναυτία, εμετό, επιληψία και κώμα.

2. Μαγνήσιο

Το μαγνήσιο βοηθά τα κύτταρα να μετατρέψουν τα θρεπτικά συστατικά σε ενέργεια, μια διαδικασία απαραίτητη για τους μύες και τον εγκέφαλο.

• Υπερμαγνησιαιμία (υπερβολική ποσότητα μαγνησίου): προκαλεί αλλαγές στο ρυθμό της καρδιάς και αρρυθμίες, αδύναμα αντανακλαστικά, δυσκολία στην αναπνοή και καρδιακά επεισόδια.
• Υπομαγνησιαιμία (χαμηλά επίπεδα μαγνησίου): προκαλεί μυϊκή αδυναμία, συσπάσεις,  απώλεια ελέγχου, αρρυθμίες και είναι συνήθης σε περιπτώσεις έλλειψης ασβεστίου και καλίου.

3. Κάλιο

Τα κύτταρά μας χρησιμοποιούν το κάλιο όπως και το νάτριο. Όταν ένα ιόν νατρίου εισέρχεται στα κύτταρα, ένα ιόν καλίου βγαίνει από το κύτταρα και το αντίστροφο. Το κάλιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την λειτουργία της καρδιάς. Τα υψηλά ή τα χαμηλά ποσοστά του μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην καρδιά.

• Υπερκαλιαιμία (υψηλά επίπεδα καλίου): προκαλεί αδυναμία, αδυναμία κίνησης των μυών, σύγχυση, αρρυθμία.
• Υποκαλιαιμία (χαμηλά επίπεδα καλίου): προκαλεί μυϊκή αδυναμία και κράμπες, πολυδιψία και πολυουρία, ζαλάδα , λιποθυμία. Όταν τα επίπεδα του καλίου είναι πολύ υψηλά, οι μύες αρχίζουν και διασπώνται (μια κατάσταση που ονομάζεται ραβδομυόλυση, η οποία μπορεί να προκαλέσει σοβαρή βλάβη στους νεφρούς) και οι αρρυθμίες είναι μια σοβαρή απειλή.

4. Ασβέστιο

Το ασβέστιο είναι ένα στοιχείο κλειδί για το σώμα μας, αλλά έχει πολλές άλλες λειτουργίες πέρα από την διατήρηση των υγιών οστών και των δοντιών. Ελέγχει τους μύες, μεταφέρει σήματα στα νεύρα, ελέγχει το ρυθμό της καρδιάς και πολλά άλλα. Τα υψηλά ή τα χαμηλά επίπεδα ασβεστίου στο σώμα μπορεί να προκαλούν ένα εύρος συμπτωμάτων στα διαφορετικά συστήματα στο σώμα μας. Για παράδειγμα, σε περιπτώσεις υπερασβεστιαιμίας (υψηλά ποσοστά ασβεστίου) τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πονοκέφαλο, σύγχυση, κόπωση, διαταραχές του γαστρεντερικού (δυσκοιλιότητα, πόνο στο έντερο και εμετό), προβλήματα στους νεφρούς (συχνή ανάγκη για ούρηση, πέτρες στους νεφρούς και νεφρική ανεπάρκεια), αρρυθμίες και πόνο στα οστά και στις αρθρώσεις.

Σε περιπτώσεις υποασβεστιαιμίας (χαμηλά επίπεδα ασβεστίου), τα κύρια συμπτώματα είναι η σύγχυση, οι αλλαγές στη συμπεριφορά, τα δυνατά αντανακλαστικά και η απώλεια του μυϊκού ελέγχου, οι μυϊκές συσπάσεις στους μύες στο λαιμό με αποτέλεσμα η αναπνοή και η ομιλία να είναι δύσκολη.

5. Φώσφορος

Ο φώσφορος είναι ένα στοιχείο κλειδί για την μεταφορά ουσιών έξω από τα κύτταρα. Βοηθά τα κύτταρα στο μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών και είναι συστατικό-κλειδί για το σχηματισμό των νουκλεοτιδίων , τα οποία αποτελούν τα δομικά συστατικά του DNA.

• Υπερφωσφατιαιμία (υψηλά επίπεδα φωσφόρου): τυπικά προκαλεί υποασβεστιαιμία επειδή το σώμα προσπαθεί να χρησιμοποιήσει το ασβέστιο σαν υποκατάστατο του φωσφόρου. Συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα μέχρι να γίνει έντονη και πολλές φορές συνυπάρχει με την υποασβεστιαιμία.
• Υποφωσφατιαιμία (χαμηλά επίπεδα φωσφόρου): το πρώιμο σύμπτωμα αυτής της κατάστασης είναι συνήθως η μυϊκή αδυναμία. Όσο επιδεινώνεται, τα συμπτώματα γίνονται πιο σοβαρά και περιλαμβάνουν την ραβδομυόλυση, την επιληψία, την δυσκολία στην αναπνοή και το μειωμένο ρυθμό της καρδιάς.

6. Διττανθρακικό νάτριο

Το διοξείδιο του άνθρακα που παράγει το σώμα μας δεν πηγαίνει όλο στους πνεύμονες για να απομακρυνθεί από την εκπνοή μας. Αντιθέτως, συμβαίνει ανακύκλωση μιας μικρής ποσότητας σε διττανθρακικό νάτριο, το οποίο το σώμα χρησιμοποιεί για να διατηρήσει φυσιολογικό το pH του αίματος.

• Οξείδωση: τα χαμηλά επίπεδα διττανθρακικού νατρίου προκαλούν οξείδωση, όπου το αίμα γίνεται όξινο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την κόπωση, τη ναυτία και την γρήγορη αναπνοή. Μπορεί επίσης να προκαλέσει σύγχυση.
• Αλκάλωση: τα υψηλά επίπεδα του διττανθρακικού νατρίου κάνουν το αίμα αλκαλικό. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν την σύγχυση, την απάθεια, την αρρυθμία και τις μυϊκές συσπάσεις.

Πώς λειτουργούν οι ηλεκτρολύτες;

Τα κύτταρά μας χρησιμοποιούν ηλεκτρολύτες για να ρυθμίσουν διαδικασίες, όπως η σύσπαση των μυών. Οι αλλαγές στο ηλεκτρικό φορτίο συμβάλλουν στις χημικές αντιδράσεις, ειδικά όταν αφορούν την ενυδάτωση και την ισορροπία των υγρών μέσα και έξω από τα κύτταρα.

Η κύρια αρχή της δράσης των ηλεκτρολυτών είναι ότι συγκεκριμένα στοιχεία έχουν φυσιολογικά θετικό ή αρνητικό φορτίο. Όταν αυτά τα στοιχεία διαλύονται στα υγρά, τότε τα υγρά αποκτούν ηλεκτρικό φορτίο.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι το αλατόνερο. Το αλάτι περιέχει νάτριο (θετικά φορτισμένο) και χλώριο (αρνητικά φορτισμένο) και όταν αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, τα φορτία τους ισορροπούν μεταξύ τους. Τα άτομα με ηλεκτρικό φορτίο ονομάζονται ιόντα (τα θετικά ιόντα ονομάζονται κατιόντα, ενώ τα αρνητικά ιόντα ονομάζονται ανιόντα).

Όταν διαλύουμε το αλάτι στο νερό, τότε συμβαίνει ο διαχωρισμός ανάμεσα στα άτομα νατρίου και χλωρίου. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι έχουν ξανά θετικό και το αρνητικό τους φορτίο. Ο ηλεκτρισμός μεταπηδά μεταξύ των ιόντων νατρίου και χλωρίου, όχι στο μόρια του νερού, επειδή έχουν αντίθετο ηλεκτρικό φορτίο.

Σε χημικό επίπεδο, οι ηλεκτρολύτες συμβάλλουν στην διατήρηση της ισορροπίας στο σώμα. Όπως ο ηλεκτρισμός χρησιμοποιεί τα ιόντα για να ταξιδέψει, έτσι το σώμα χρησιμοποιεί τα ιόντα για να μεταφέρει χημικές ενώσεις μέσα και έξω από τα κύτταρα.

Ανισορροπία στους ηλεκτρολύτες

Η ανισορροπία στους ηλεκτρολύτες μπορεί να οφείλεται σε:

• Απώλεια υγρών ως αποτέλεσμα του εμετού ή της διάρροιας, της εφίδρωσης ή του πυρετού
• Μειωμένη πρόσληψη υγρών και τροφής
• Χρόνια προβλήματα του αναπνευστικού, όπως το εμφύσημα
• Υψηλότερο pH, μια κατάσταση που ονομάζεται μεταβολική αλκάλωση
• Φαρμακευτικές αγωγές όπως τα στεροειδή, τα διουρητικά και τα καθαρτικά
• Κάποια φάρμακα
• Προβλήματα στο ήπαρ ή στους νεφρούς μπορούν να διαταράξουν την ισορροπία του νερού.

Για να βεβαιωθείτε ότι έχετε αρκετούς ηλεκτρολύτες, μείνετε ενυδατωμένοι και καταναλώστε τροφές πλούσιες σε ηλεκτρολύτες: το σπανάκι, η γαλοπούλα, οι πατάτες, τα φασόλια, το αβοκάντο, τα πορτοκάλια, οι φράουλες και οι μπανάνες.