Ματαιοδοξία

Ματαιοδοξία

Η ματαιοδοξία αφορά την διογκωμένη υπερηφάνεια για την αξία του εαυτού, τα επιτεύγματα ή την εξωτερική εμφάνιση κάποιου. Η ματαιοδοξία, ο ναρκισσισμός και η υπεροψία, αποτελούσαν πάντα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά. Όταν για παράδειγμα η μητριά της Χιονάτης στο κλασικό παραμύθι κοιτάζει τον καθρέφτη της και ρωτάει "ποια είναι η πιο όμορφη", δεν είναι δύσκολο να την δούμε ως "κακιά".

Όμως την υπεροψία δεν την συναντάμε μόνο στα παραμύθια, δυστυχώς ιδίως στην εποχή μας είναι κάτι πολύ κοινό πλέον, όχιο μόνο σε διάσημους και πολιτικούς, αλλά και σε απλούς ανθρώπους. Η ματαιοδοξία και ο ναρκισσισμός συχνά πιστεύουμε ότι είναι ταυτίζονται ως έννοιες, όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Ωστόσο, υπάρχουν κοινά σημεία και στενή σχέση μεταξύ τους.

Η ματαιοδοξία, όταν υπάρχει σε ένα αδύναμο μυαλό, δημιουργεί ένα σωρό προβλήματα. Τζέιν Όστεν

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ματαιόδοξων ανθρώπων;

Στα πλαίσια της ματαιοδοξίας, η ζωή είναι ένα γεγονός, ούτε ευχάριστο, ούτε δραματικό. Επομένως, οι ματαιόδοξοι άνθρωποι πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη σημασία στον εαυτό τους, είτε σωματικά όπως για παράδειγμα στον τρόπο που ντύνονται ή κοινωνικά με το (κοινωνικό/επαγγελματικό) στάτους τους ή ρομαντικά με τον σύντροφο που έχουν επιλέξει. Επιθυμούν με κάποιο τρόπο να συγκεντρώνουν την προσοχή των άλλων, τρέφονται από αυτό. Επιθυμούν τη φήμη ή να είναι ηγέτες. Δεν ακολουθούν κανέναν άλλο ή οποιαδήποτε τάση, οι ίδιοι δημιουργούν τη ζωή τους. Θέλουν να επεκτείνουν τους ορίζοντές τους από το να μένουν πιστοί στα παραδοσιακά μοντέλα. Στον αντίποδα όμως, είναι πολύ ευαίσθητοι στην κριτική από τους άλλους.

Η ματαιοδοξία σχετίζονται με την έννοια της "σημαντικότητας" και μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρία είδη:

• Η ματαιοδοξία (ως μορφή ναρκισσισμού) σημαίνει ότι η ποιότητα ζωής είναι σημαντική.
• Η ματαιοδοξία (ως μορφή περηφάνιας) σημαίνει ότι ο κόσμος μας είναι σημαντικός.
• Και τέλος η ματαιοδοξία σημαίνει ότι ο εαυτός μας είναι σημαντικός.

Ματαιοδοξία και περηφάνια

Η ματαιοδοξία μπορεί να αναφέρεται στην αίσθηση ανωτερότητας ή κατωτερότητας σε σύγκριση με τους άλλους. Οι ψυχολόγοι διακρίνουν δύο μορφές περηφάνιας, επίσης, την υγιή και την παθολογική. Η αυθεντική περηφάνια είναι ο υγιής τύπος που μας επιτρέπει να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας και να πιστεύουμε στις δυνατότητές μας. Αυτή η μορφή υγιούς περηφάνιας οδηγεί σε θετικά κοινωνικά χαρακτηριστικά όπως η αποδοχή και η συναισθηματική σταθερότητα. Η παθολογική περηφάνια συχνά έχει άμεση σχέση με την ματαιοδοξία, την υπεροψία και τον εγωισμό. Αυτή η επιβλαβής μορφή περηφάνιας οδηγεί σε ανεπιθύμητα κοινωνικά χαρακτηριστικά και συμπεριφορές, όπως η επιθετικότητα.

Όταν πρόκειται να αναγνωρίσουμε την υγιή περηφάνια, υπάρχουν αρκετά σημάδια να ψάξουμε, στον εαυτό μας ή στους άλλους. Ένα σημάδι της παθολογικής υπεροψίας, όπως ο ναρκισσισμός, είναι η πλήρης αδιαφορία για την οπτική γωνία του άλλου ανθρώπου. Τα μονόπλευρα επιχειρήματα είναι απίστευτα συχνά σε αυτά τα άτομα. Παρομοίως, πρέπει να αποτελούν το κέντρο του κόσμου και τα προβλήματα, οι απόψεις και οι επιθυμίες τους να είναι στο επίκεντρο. Συχνά, δεν τηρούν τους κανόνες γιατί έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι οι ίδιοι πρέπει να είναι η εξαίρεση στον κανόνα. Έχουν έντονη απέχθεια και μίσος για την κριτική και αν κάποιος επισημάνει τα ελαττώματά τους, χάνουν τον έλεγχο, και συμπεριφέρονται με επιθετικότητα. Δεν δέχονται ποτέ τις ευθύνες, πάντα φταίει κάποιος άλλος, σε κάθε πτυχή της ζωή τους. Υπάρχει επίσης μια σύνδεση ανάμεσα στο ναρκισσισμό και στα θέματα θυμού επειδή αυτοί οι άνθρωποι θυμώνουν εύκολα, και έτσι αντιδρούν επιθετικά.

Η ματαιοδοξία προκαλεί ψυχολογική βλάβη  

Κάποιοι διάσημοι άνθρωποι που είναι στο επίκεντρο της προσοχής εμφανίζουν όλα αυτά τα σημάδια ματαιοδοξίας. Αναμφίβολα, ο Donald Trump είναι το πιο τρανταχτό παράδειγμα ναρκισσιστή με παθολογική ματαιοδοξία και έχει δηλώσει, "Η ομορφιά μου είναι ότι είμαι πολύ πλούσιος". Αλλά κάποιοι από τους πιο ματαιόδοξους ανθρώπους είναι γνωστοί αστέρες του Χόλυγουντ, και τα παρακάτω αποτελούν δηλώσεις διάσημων ηθοποιών και τραγουδιστών, που ξεχωρίζουν για το ναρκισσισμό και τη ματαιοδοξία τους:

• "Ο μεγαλύτερος πόνος μου στη ζωή είναι ότι ποτέ δεν θα μπορέσω να δω τον εαυτό μου να παίζει ζωντανά"
• "Μην λέτε ότι δεν έχω ταλέντο! Αν δεν το έχετε προσέξει δεν ήμουν φτιαγμένος, με βρήκαν"
• "Είμαι αυτή που είμαι. Δεν μπορώ να υποκρίνομαι ότι είμαι κάποια που βγάζει μόνο 30,000$ το χρόνο"

Αυτά τα άτομα έχουν εμφανείς συμπεριφορές ναρκισσισμού και ματαιοδοξίας που φαινομενικά δεν έχουν κανένα κόστος, εξαιτίας του πλούτου και της φήμης τους. Ωστόσο, στον πραγματικό κόσμο, η ματαιοδοξία έχει το δικό της ψυχολογικό κόστος.

Αυτό το κόστος αφορά μια από τις θεμελιώδεις αρχές της ευεξίας, την οικειότητα στις σχέσεις. Η σοβαρή και επίμονη ματαιοδοξία, είναι βέβαιο ότι προκαλεί δυσκολίες στις σχέσεις , όπως η έλλειψη συμπόνιας και η επιθετικότητα. Το προσωπικό κόστος έρχεται μαζί με το τίμημα της ματαιοδοξίας, καθώς τα ματαιόδοξα άτομα είναι πιο πιθανό να έχουν ανάγκη τα πιο ακριβά και επώνυμα πράγματα, όπως οι ηλεκτρονικές συσκευές τελευταίας τεχνολογίας, τα πιο ακριβά ρούχα, και σε κάποιες περιπτώσεις οι πλαστικές επεμβάσεις. Οι υπερόπτες χρησιμοποιούν συχνά εικόνες και λέξεις που εκφράζουν κυριαρχία. Αυτό ίσως να μην αποτελεί έκπληξη καθώς οι υπερόπτες χρησιμοποιούν διαφορετικούς τρόπους χειραγώγησης, για να μοιάζουν οι ίδιοι ανώτεροι.

Έλλειψη συμπόνιας στις σχέσεις 

Η συμπόνια είναι θεμελιώδης αρχή για κάθε ουσιαστική σχέση, και από τη στιγμή που κυριαρχεί η ματαιοδοξία και ο ναρκισσισμός, αυτή μειώνεται σημαντικά. Η κατανόηση είναι αδύνατη και η έλλειψη δεξιοτήτων επικοινωνίας κάνουν τις σχέσεις ακόμη πιο δύσκολες. Οι ναρκισσιστές δεν νιώθουν ντροπή, για αυτό και δεν υπάρχει χώρος για βελτίωση ή ανοιχτή επικοινωνία.

Σύμφωνα με τις κοινωνικές μελέτες, οι άντρες όλων των ηλικιών έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να είναι υπερόπτες και ναρκισσιστές. Όμως οι άνδρες και οι γυναίκες ίσως να μην έχουν σημαντικές διαφορές στην ματαιοδοξία. Η αντίληψη της ματαιοδοξίας στις γυναίκες έχει τις ρίζες της στην κοινωνική πίεση που δέχονται για την ικανοποίηση των απαιτήσεων στη βιομηχανία της ομορφιάς. Για τις ματαιόδοξες γυναίκες τα τελετουργικά ομορφιάς είναι κοινωνική ανάγκη και δεν αντικατοπτρίζουν την πεποίθηση ότι είναι πιο όμορφες.

Όσον αφορά την αναγνώριση του ναρκισσισμού και της ματαιοδοξίας, η αντίδραση μπορεί να κάνει όλη τη διαφορά. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η πιο αξιόπιστη τεχνική για την αναγνώριση της ματαιοδοξίας είναι η παρακάτω απλή ερώτηση, " Συμφωνείτε με την παρακάτω δήλωση: Είμαι νάρκισσος; " Σε αυτά τα ερωτηματολόγια, ο ναρκισσισμός είναι συνώνυμος με την ματαιοδοξία και την υπεροψία.

Οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα ματαιοδοξίας πάντα αναγνωρίζουν ότι είναι ματαιόδοξοι και δεν νιώθουν ντροπή. Οι άνθρωποι που νιώθουν ντροπή στην αναφορά του ναρκισσισμού, έχουν μικρότερες ενδείξεις για ναρκισσιστικές συμπεριφορές. Συνήθως, είναι καλό σημάδι όταν κάποιος ανησυχεί ότι μπορεί να φανεί αλαζονικός επειδή αυτό δείχνει μια διαφορά ανάμεσα στην κοινωνικά συνειδητή αυτοπεποίθηση και στην κοινωνικά απαράδεκτη ματαιοδοξία. Υπάρχει μια πολύ λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην αυτοπεποίθηση και στη ματαιοδοξία. Η αυτοπεποίθηση είναι υγιής και απαραίτητη, ενώ η υπεροψία αναπόφευκτα είναι ανθυγιεινή και καταστροφική.