Φλεγμονή και κατάθλιψη

Φλεγμονή και κατάθλιψη

Για μερικούς ανθρώπους, η κατάθλιψη μπορεί να είναι ένα μοναδικό καταθλιπτικό επεισόδιο το οποίο ξεπερνούν μέσα σε λίγους μήνες ή να επιμένει για χρόνια (όπως η δυσθυμία), επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου η κατάθλιψη μπορεί να διαρκέσει πάνω από μια δεκαετία (χρόνια κατάθλιψη). Για την διερεύνηση αυτών των περιπτώσεων, έγιναν συγκριτικές έρευνες με απεικόνιση του εγκεφάλου ανάμεσα σε ασθενείς που ζούνε με αθεράπευτη κατάθλιψη για 10 χρόνια ή περισσότερο και σε ανθρώπους με μικρότερη διάρκεια της κατάθλιψης. Μέσα από αυτές τις μελέτες φαίνεται πως υπάρχει μια σαφή σύνδεση ανάμεσα στην φλεγμονή και στην κατάθλιψη.

Κατάθλιψη και δείκτες φλεγμονής 

Μια έρευνα έδειξε ότι στη διάρκεια των καταθλιπτικών επεισοδίων, ο εγκέφαλος εμφανίζει δείκτες φλεγμονής. Σύμφωνα με αυτή την πληροφορία, έγινε μια νέα μελέτη για να δουν οι επιστήμονες αν υπάρχει επιδείνωση της φλεγμονής με την πάροδο του χρόνου στις περιπτώσεις μακροχρόνιας κατάθλιψης.

Με τη βοήθεια της τομογραφίας ΡΕΤ έγινε έλεγχος της σοβαρότητας της φλεγμονής των νεύρων. Με αυτό τον τρόπο παρακολουθούσαν την δράση της μικρογλοίας, ένα τύπο κυττάρων στο κεντρικό νευρικό σύστημα, που έχει σχέση με την φλεγμονώδη αντίδραση σε τραυματισμούς. Η ενεργή μικρογλοία παράγει την πρωτεΐνη TSPO , η οποία είναι δείκτης κλειδί της φλεγμονής. Η TSPO είναι  30% πιο υψηλή στον εγκέφαλο των ανθρώπων που έχουν κατάθλιψη για πάνω από μια δεκαετία.

Επιπλέον, οι δείκτες της φλεγμονής φαίνεται να εντοπίζονται σε συγκεκριμένες περιοχές στον εγκέφαλο, όπως τον προμετωπιαίο φλοιό, τον πρόσθιο περιφερικό φλοιό, τον νησιωτικό φλοιό.

Σε συμφωνία με τα προηγούμενα ευρήματα, ο εγκέφαλος των ανθρώπων που ζούνε με μακροχρόνια αθεράπευτη κατάθλιψη έχουν υψηλά επίπεδα TSPO. Βέβαια, η συγκέντρωση είναι πιο υψηλή σε σύγκριση με τον εγκέφαλο των υγιών ανθρώπων.

Η κατάθλιψη δεν είναι μια φλεγμονώδης διαταραχή

Ίσως το πιο σημαντικό στοιχείο που έχουμε μάθει για την φλεγμονή και την κατάθλιψη είναι ότι η κατάθλιψη δεν αποτελεί μια φλεγμονώδη διαταραχή και ότι δεν εμφανίζουν όλοι οι ασθενείς με κατάθλιψη αυξημένα επίπεδα φλεγμονής. Αν και πολλές μελέτες έχουν δείξει αυξημένα επίπεδα πολλών δεικτών της φλεγμονής σε ασθενείς με κατάθλιψη όπως ο παράγοντας νέκρωσης των όγκων (TNF), η ιντερλευκίνη-1 (IL-1) , η IL-6 και η C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP) εμφανίζουν σημαντική μεταβλητότητα στους ανθρώπους με κατάθλιψη. Δεν γνωρίζουμε το ποσοστό των ασθενών στους οποίους η φλεγμονή παίζει ρόλο.

Όσο περισσότερους παράγοντες κινδύνου έχει ένας ασθενής, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να εμφανίζει φλεγμονή. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συνδέονται με την αυξημένη φλεγμονή όπως η αντίσταση στη θεραπεία. Για παράδειγμα, το 45% των ασθενών με ανθεκτική κατάθλιψη είχαν CRP >3 mg/L, πράγμα που δείχνει έντονη φλεγμονή.

Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο είναι ότι η έντονη φλεγμονή δεν παρατηρείται μόνο στην κατάθλιψη αλλά και σε άλλες ψυχικές διαταραχές όπως η διπολική διαταραχή, οι διαταραχές άγχους, οι διαταραχές προσωπικότητας και η σχιζοφρένεια.

Φλεγμονή και κατάθλιψη

Ενώ μοιάζει απίθανο η μείζονα κατάθλιψη να είναι κυρίως ένα "φλεγμονώδες" νόσημα, τα στοιχεία δείχνουν ότι η κατάθλιψη και η φλεγμονή έχουν στενή σχέση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η μία κατάσταση μπορεί να τροφοδοτεί την άλλη. Πιο συγκεκριμένα υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι οι ασθενείς με φλεγμονώδη νοσήματα έχουν περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν μείζονα κατάθλιψη. Επίσης ένας μεγάλος αριθμός (περίπου το 1/3) των ανθρώπων με μείζονα κατάθλιψη παρουσιάζει μια αύξηση τους δείκτες της φλεγμονής περιφερικά. Αυτό μπορεί να συμβαίνει και απουσίας κάποιας νόσου. Ακόμη, οι ασθενείς που λαμβάνουν θεραπεία με κυτοκίνες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν κατάθλιψη.

Πράγματι, οι ενώσεις που μεσολαβούν στη φλεγμονή αλλάζουν την νευροδιαβίβαση μέσω του γλουταμινικού και της μονοαμίνης, την αντίσταση στους υποδοχείς των γλυκοκορτικοειδών και τη νευρογένεση στον ιππόκαμπο. Επίσης, η φλεγμονή μπορεί να αλλάζει τα μονοπάτια μεταγωγής σήματος και να επηρεάζει τις γνωστικές ικανότητες. Σε πολλές περιπτώσεις η φλεγμονή συμβάλλει στην εμφάνιση συμπτωμάτων που έχουν σχέση με την κατάθλιψη.

Επιπλέον, είναι ξεκάθαρο ότι η φλεγμονή κάνει πιο περίπλοκη και σοβαρή μια ασθένεια, όπως επίσης και την απόκριση στην θεραπεία, τουλάχιστον στα άτομα με μείζονα κατάθλιψη. Πολλά νοσήματα όπως ο διαβήτης, το μεταβολικό σύνδρομο, η ρευματοειδής αρθρίτιδα αυξάνουν τις πιθανότητες για κατάθλιψη.

Σύνδεση φλεγμονής και κατάθλιψης 

Πολλές μελέτες έχουν δείξει την σύνδεση ανάμεσα στη φλεγμονή και στην κατάθλιψη. Οι δύο αυτές καταστάσεις έχουν στενή σχέση μεταξύ τους και τροφοδοτούν η μία την άλλη, με αμφίδρομο τρόπο. Όπου η φλεγμονή οδηγεί στην κατάθλιψη και η κατάθλιψη μπορεί να οδηγεί σε φλεγμονή. Υπάρχουν αρκετές μελέτες που δείχνουν το ρόλο της φλεγμονής στην παθοφυσιολογία της κατάθλιψης.

Αν και δεν είναι ξεκάθαρο πότε η φλεγμονή συμβάλλει στην έναρξη και στην υποτροπή της κατάθλιψης, είναι σχεδόν ξεκάθαρο ότι η φλεγμονή εντείνει στην πολυπλοκότητα και την σοβαρότητα της κατάθλιψης.  Η αύξηση στα επίπεδα των κυτοκινών συνήθως προηγείται, και στη συνέχεια προκαλούν καταθλιπτικά συμπτώματα. Ωστόσο, δεν είναι ξεκάθαρη η αιτιότητα και αν η κατάθλιψη εντείνει ένα φλεγμονώδες νόσημα.

Οι μελέτες δείχνουν ότι το 20% των ασθενών με νοσήματα του καρδιαγγειακού βιώνουν μείζονα κατάθλιψη, οι ασθενείς με διαβήτη έχουν διπλάσιες πιθανότητες  κατάθλιψης και περίπου το 70% των ασθενών με αυτοάνοσα νοσήματα (όπως ο ερυθηματώδης λύκος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα) έχει κατάθλιψη.

Ποιοι είναι όμως οι μηχανισμοί με τους οποίους η φλεγμονή αυξάνει τον κίνδυνο κατάθλιψης; Οι μηχανισμοί της φλεγμονής αλληλεπιδρούν με τους νευροδιαβιβαστές και την κυκλοφορία τους. Η σύνδεση ανάμεσα στην κατάθλιψη και στη φλεγμονή αποδεικνύεται από την παρουσία των αυξημένων δεικτών της φλεγμονής σε ασθενείς με κατάθλιψη.

Κατάθλιψη και άλλα φλεγμονώδη νοσήματα

Η φλεγμονή παίζει κύριο ρόλο στην παθογένεση πολλών νευρολογικών, μεταβολικών και συμπεριφορικών ασθενειών όπως η κατάθλιψη, η άνοια και οι διαταραχές του μεταβολισμού. Αντιστρόφως, αυτές οι διαταραχές συμβάλλουν στην αύξηση της φλεγμονής, και έτσι δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο. Διαφορετικοί μηχανισμοί εξηγούν αυτή τη σχέση. Οι φλεγμονώδεις κυτοκίνες επηρεάζουν άμεσα τις κυτοκίνες του νευρικού συστήματος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την άμεση διέγερση των υποδοχέων του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων, με αποτέλεσμα την επίδραση στην έκκριση των ορμονών.

Επιπλέον, διαφορετικές κυτοκίνες επηρεάζουν έμμεσα τις ενδοκρινικές και νευρολογικές διαταραχές, καθώς παρεμβαίνουν στη ρύθμιση των ενζύμων , τα οποία έχουν ρόλο κλειδί στα μεταβολικά μονοπάτια. Αυτό όμως οδηγεί σε ανισορροπία σε σημαντικά νευροδραστικά μόρια.

Φλεγμονή και νοσήματα

Η φλεγμονή παίζει κύριο ρόλο στην παθογένεση πολλών αυτοάνοσων νοσημάτων, νευρολογικών και συμπεριφορικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη.  Ξεκάθαρα, η κατάθλιψη, ο διαβήτης και τα φλεγμονώδη νοσήματα έχουν σχέση, αν και κανένα δεν είναι απαραίτητο για το άλλο. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί ασθενείς των οποίων η φλεγμονή μπορεί να επιδεινώνει ή να διατηρεί την κατάθλιψη ή η κατάθλιψη να συμβάλλει σημαντικά στη φλεγμονώδη απόκριση.

Καθώς οι έρευνες δείχνουν ότι η φλεγμονή παίζει κύριο ρόλο σε πολλά νοσήματα, γίνεται προσπάθεια ανάπτυξης νέων θεραπειών. Στόχος των συγκεκριμένων θεραπειών είναι η αποκατάσταση της ισορροπίας του ανοσοποιητικού συστήματος και οι μεσολαβητές της φλεγμονής. Μια νέα κατηγορία αντιφλεγμονωδών φαρμάκων μπορεί να συμβάλλει στην θεραπεία της κατάθλιψης, καθώς και ορισμένα ωμέγα-3 λιπίδια τα οποία ενισχύουν τη νευρογένεση και κατά συνέπεια τη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου. Η σύνδεση ανάμεσα σε αυτά τα φάρμακα και στην κατάθλιψη μπορεί να ρίξει φως στο ρόλο της φλεγμονής στην κατάθλιψη.