Αναποφασιστικότητα

Αναποφασιστικότητα

Είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι, κάθε μέρα παίρνουμε χιλιάδες αποφάσεις, που ξεκινούν από τη στιγμή που ξυπνάμε. Η συντριπτική πλειοψηφία είναι μικρο-αποφάσεις για απλά θέματα, όπως το τι θα φόρέσουμε ή τι φαγητό θα φάμε. Όμως το ψυχικό φορτίο των αποφάσεων αλλάζει, όταν πρόκειται για πιο σημαντικές αποφάσεις με πιθανές συνέπειες σε εμάς ή στους άλλους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει κάποιους ανθρώπους στην αναποφασιστικότητα.

Το θέμα των αποφάσεων και της αναποφασιστικότητας είναι δύσκολο να γενικευθεί. Ωστόσο, οι παράγοντες που έχουν τη μεγαλύτερη βαρύτητα για τις πιο σοβαρές αποφάσεις είναι οι εξής:

• Η σημασία που έχει μια απόφαση για τη ζωή κάποιου, το τι καθορίζει (για πόσο και σε ποιο βαθμό)
• Ο βαθμός της οικονομικής, συναισθηματικής και χρονικής επένδυσης για την απόφαση
• το πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να αναστραφεί αυτή η απόφαση; Ποιες οι συνέπειες μιας αναστροφής;
• το επίπεδο αυτοπεποίθησης και αυτογνωσίας του ανθρώπου

Ψυχολογικοί παράγοντες

Υπάρχουν πολλοί ψυχολογικοί παράγοντες που μπορεί να οδηγούν σε αναποφασιστικότητα:

• Χαμηλή αυτοπεποίθηση
• Ο φόβος για το "λάθος"
• Η τελειοθηρία
• Η συναισθηματική ανωριμότητα

Οι πολλές επιλογές συμβάλλουν στην αναποφασιστικότητα 

Οι μελέτες δείχνουν ότι όταν έχουμε πολλές επιλογές αυτό δυσκολεύει τα πράγματα. Για παράδειγμα, σας έχει τύχει ποτέ να πάτε στο σούπερ μάρκετ και να μην μπορείτε να αποφασίσετε ανάμεσα σε 10 διαφορετικά είδη ψωμιού; Αυτή η αδυναμία επιλογής είναι γνωστή ως "παράλυση ανάλυσης" και μπορεί να αποτελεί έναν ύπουλο εχθρό. Όσο πιο πολλές επιλογές έχουμε μπροστά μας, τόσο πιο δύσκολο είναι να πάρουμε μια απόφαση.

Άλλοι άνθρωποι θέλουν να είναι σίγουροι ότι έχουν επιλέξει την "καλύτερη" επιλογή. Αυτό μπορεί να οδηγεί σε καθυστερήσεις για τη συλλογή περισσότερων δεδομένων και συνεχείς επαναξιολογήσεις, με αποτέλεσμα την αναποφασιστικότητα. Όσο πιο σημαντική ή πολύπλοκη είναι μια απόφαση, τόσο περισσότερη ενέργεια χρειαζόμαστε για να αναλύσουμε τις επιλογές μας. Στην πραγματικότητα, μια απόφαση μπορεί να δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα, τα οποία να οδηγούν στην κόπωση ή στην αναβολή των αποφάσεων. Σε πολλές περιπτώσεις, ακόμη και αν έχουμε πάρει μια απόφαση, η παράλυση μας εξουθενώνει τόσο, που δεν έχουμε την ενέργεια να κάνουμε την απόφαση πράξη.

Οι άνθρωποι δεν παίρνουν πάντα αποφάσεις με βάση τι είναι πιο "σημαντικό", αλλά πιο είναι πιο εύκολο στην αξιολόγηση.

Ενοχές

Ένα ακόμη απροσδόκητο πρόβλημα είναι πως όταν έχουμε περισσότερες επιλογές, υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να νιώθουμε ενοχές για την απόφασή μας. Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε την τάση να σκεφτόμαστε τι θα είχε συμβεί αν είχαμε επιλέξει κάτι άλλο. Συνεχίζουμε να αναλύουμε πως θα ήταν η ζωή μας με κάποια άλλη επιλογή και αυτό μας κάνει να νιώθουμε λιγότερο ικανοποιημένοι από την επιλογή μας.

 Όσο περισσότερες επιλογές έχουμε, τόσο πιο εύκολο είναι να μετανιώσουμε και να βρούμε ατέλειες στις αποφάσεις μας.

Παράγοντες που κάνουν δύσκολη την επιλογή  

Οι δύσκολες αποφάσεις μπορεί να γίνουν ακόμη δυσκολότερες αν λάβει κανείς υπόψη του συγκεκριμένους παράγοντες όπως:

• Η πολυπλοκότητα: γενικά, όσο πιο πολύπλοκη είναι μια συγκεκριμένη απόφαση, τόσο πιο δύσκολο είναι να επιλέξουμε. Ένας κοινός λόγος που ενισχύει την πολυπλοκότητα είναι ο μεγάλος αριθμός επιλογών που υπάρχουν.
• Η αβεβαιότητα: γενικά, όσο περισσότερη αβεβαιότητα (ρίσκο) υπάρχει γύρω από μια απόφαση, τόσο πιο δύσκολο είναι να επιλέξουμε. Μια συχνή μορφή αβεβαιότητας στη λήψη αποφάσεων είναι ότι δεν γνωρίζουμε την έκβαση και το σύνολο των πιθανών αποτελέσματων από τις διαφορετικές επιλογές μας.
• Οι συνέπειες: γενικά, όσο πιο σοβαρές είναι οι συνέπειες μιας απόφασης τόσο πιο δύσκολο είναι να επιλέξουμε. Μια σοβαρή συνέπεια είναι να χάσουμε μια μοναδική ευκαιρία και να ακολουθήσουμε ένα άλλο μονοπάτι.

Η σημαντικότητα αυτών των παραγόντων μπορεί να ποικίλει σημαντικά από ανθρωπο σε άνθρωπο. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να είναι περισσότερο πρόθυμος να αποδεχτεί την αβεβαιότητα από ένα άλλον, ή μπορεί να είναι πρόθυμος να αποδεχτεί την αβεβαιότητα σε μια συγκεκριμένη πτυχή της ζωής του. Αυτοί οι παράγοντες έχουν άμεση σχέση με τις αποφάσεις που έχει πάρει ένα άτομο στο παρελθόν, πράγμα που επηρεάζει την αυτοπεποίθηση.

Ένστικτο και λήψη αποφάσεων

Το ένστικτο συχνά παίζει σημαντικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων, είτε μας οδηγεί σε κακές ή καλές επιλογές. Για παράδειγμα, όταν μας οδηγεί σε κακές αποφάσεις, δεν αξιολογούμε τους λογικούς παράγοντες, παρόλο που είναι σημαντικό να το κάνουμε. Από την άλλη πλευρά, όταν το ένστικτο μας οδηγεί σε καλές αποφάσεις, μας δίνει τη δυνατότητα να επεξεργασίας πολλών πληροφοριών γρήγορα, σε καταστάσεις που με δυσκολία  θα μπορούσαμε να βγάλουμε συμπέρασμα μέσα από τη λογική. Φυσικά, δεν είναι κακό ή καλό να ακούμε το ένστικτό μας.

Συναισθήματα και λήψη αποφάσεων

Τα συναισθήματά μας συχνά μας οδηγούν σε παράλογες συμπεριφορές και κακές αποφάσεις. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγνοούμε τα συναισθήματά μας όταν παίρνουμε μια απόφαση, ή ότι τα συναισθήματα οδηγούν σε λάθος αποφάσεις. Αντιθέτως, σημαίνουν πως όταν παίρνουμε μια απόφαση, πρέπει να σεβόμαστε και να αξιολογούμε και τα συναισθήματά μας με λογικό τρόπο, χωρίς όμως να τους επιτρέπουμε να μας εμποδίζουν να πάρουμε μια συνολικά λογική απόφαση.