Σεροτονίνη και άγχος

Σεροτονίνη και άγχος

Όταν το άγχος παρεμβαίνει στην λειτουργικότητά ενός ατόμου στην καθημερινότητα, τότε είναι η στιγμή να ζητήσει βοήθεια. Σύμφωνα με μελέτες, η σεροτονίνη παίζει σημαντικό ρόλο στο άγχος. Εάν κανείς αντιμετωπίζει υπερβολικό άγχος στην καθημερινότητά του, η ταχύτερη και καλύτερη θεραπεία για τις διαταραχές άγχους είναι ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας.

Τα πιο γνωστά φάρμακα για την αντιμετώπιση του άγχους είναι οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs) και οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης (SNRIs). Τα συγκεκριμένα αντικαταθλιπτικά φάρμακα διορθώνουν την χημική ανισορροπία που υπάρχει στους νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο πίσω από τις διαταραχές άγχους. Ουσιαστικά, αυξάνουν την διαθεσιμότητα της σεροτονίνης, του νευροδιαβιβαστή της χαράς.

Αν και ο μηχανισμός δράσης των συγκεκριμένων φαρμάκων είναι απολύτως κατανοητός, ίσως βέβαια κάποιοι άνθρωποι να διστάζουν να πάρουν φάρμακα. Επίσης, υπάρχουν πολλοί ασθενείς που δεν θέλουν να πάρουν φάρμακα αν δεν κατανοούν πλήρως την υποκείμενη αιτία του άγχους τους. Φυσικά, υπάρχει η πιθανότητα των ανεπιθύμητων παρενεργειών ή της μη απόκρισης στην φαρμακευτική αγωγή.

Ποιος είναι ο ρόλος της σεροτονίνης;

Η σεροτονίνη είναι μια χημική ουσία, ένας νευροδιαβιβαστής που παίζει κύριο ρόλο στην διάθεση και στο άγχος. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει μια ξεκάθαρη σύνδεση ανάμεσα στα επίπεδα της σεροτονίνης και στην κατάθλιψη, στο άγχος και σε άλλα θέματα ψυχικής υγείας. Εκτός από τα οφέλη στην ψυχική υγεία, η σεροτονίνη συμμετέχει στην πέψη, στον ύπνο, και στην υγεία των οστών.

Η θεωρία της σεροτονίνης

Οι μελέτες δείχνουν ότι αν και η ανεπάρκεια της σεροτονίνης παίζει κύριο ρόλο στο άγχος, δεν περιγράφει την πολυπλοκότητα της κατάστασης.

• Οι άνθρωποι με κάποια διαταραχή άγχους, όπως το κοινωνικό άγχος, έχουν υψηλότερα και όχι χαμηλότερα επίπεδα σεροτονίνης.
• Κάποιοι άνθρωποι εμφανίζουν προσωρινά μια επιδείνωση στο στρες όταν ξεκινούν να παίρνουν φαρμακευτική αγωγή (SSRIs, SNRIs).
• Οι μελέτες δείχνουν ότι οι SSRIs και οι SNRIs είναι λιγότερο αποτελεσματικοί από όσο πιστεύαμε.
• Αν και οι SSRIs και οι SNRIs διορθώνουν την χημική ανισορροπία μέσα σε 24 ώρες, οι ασθενείς νιώθουν καλύτερα μετά από 4-6 εβδομάδες.

Ανθεκτικό άγχος

Υπάρχουν αρκετοί ασθενείς που εμφανίζουν ανθεκτικότητα στα αγχολυτικά χάπια. Αν και για τους περισσότερους ανθρώπους τα φάρμακα (όπως το Xanax) είναι αποτελεσματικά, περίπου το 30-40% των ανθρώπων με άγχος δεν έχουν βελτίωση και πολλοί βιώνουν ανεπιθύμητες παρενέργειες. Αυτό αντανακλά το γεγονός που συχνά παραβλέπουν οι περισσότεροι,  ότι η σεροτονίνη ή η θεωρία της χημικής ανισορροπίας  δεν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη ως η κύρια ή η μοναδική αιτία του άγχους. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι κάποιοι ασθενείς δεν έχουν καμία βελτίωση με την φαρμακευτική αγωγή.

Το άγχος ως σύμπτωμα

Το άγχος μοιάζει λίγο με τον πυρετό, μας δείχνει ότι κάτι έχει απορρυθμιστεί, και απαιτεί προσοχή και θεραπεία. Από αυτή την οπτική, αποτελεί περισσότερο ένα σύμπτωμα, αντί για μια νόσο. Φυσικά, είναι ανάγκη να δούμε πέρα από τον εγκέφαλο, όλα τα συστήματα στο σώμα, και να κατανοήσουμε πλήρως το μηχανισμό του άγχους.

Πολλές φορές, τα άτομα με άγχος συχνά κάνουν παράπονα για ψυχοσωματικά συμπτώματα. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν την χρόνια κόπωση, τον πόνο στο στήθος, το φούσκωμα στο στομάχι, τον πονοκέφαλο και τον πόνο στο σώμα, τη ζάλη. Συχνά, οι γιατροί αγνοούν τη σύνδεση ανάμεσα σε αυτά τα συμπτώματα και στο άγχος, ή υποθέτουν ότι η πηγή τους είναι το άγχος.

Αν και οι περισσότεροι γιατροί θεραπεύουν ξεχωριστά κάθε σύστημα στο σώμα, η πραγματικότητα είναι πως υπάρχει σύνδεση μεταξύ τους. Όλα τα συστήματα στον οργανισμό μας αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, για αυτό και χρειάζεται μια ολιστική αντιμετώπιση για κάθε νόσημα.

Το άγχος ευδοκιμεί από την ανησυχία για το παρελθόν ή το παρόν. Είναι πολύ σημαντικό να ζούμε το παρόν και σε αυτό βοηθά η ενσυνειδητότητα, ο διαλογισμός, η γιόγκα, και βεβαίως η ψυχοθεραπεία.

Το άγχος αφορά όλο το σώμα

Οι μελέτες δείχνουν ότι υπάρχουν τρία συστήματα που παίζουν κύριο ρόλο στο άγχος και στην υγεία του εγκεφάλου, το ενδοκρινικό (ορμονικό), το ανοσοποιητικό και το γαστρεντερικό σύστημα.

Ενδοκρινικό σύστημα: μη φυσιολογικά επίπεδα κορτιζόλης στο σάλιο υπάρχουν στο σάλιο των ανθρώπων με άγχος. Η κορτιζόλη είναι μια ορμόνη που βοηθά στην ανταπόκριση και στην προσαρμογή του σώματος στο στρες. Έχει πολλές επιδράσεις στο σώμα, όπως η ρύθμιση της γλυκόζης στο αίμα, η λειτουργία του ανοσοποιητικού, η ρύθμιση των συναισθημάτων και η μάθηση.

Ανοσοποιητικό σύστημα: οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς με άγχος έχουν περισσότερες ενδείξεις φλεγμονής στο αίμα. Η φλεγμονή συχνά αποτελεί απόκριση σε μια λοίμωξη ή μια απειλή. Αυτό εξηγεί το τι συμβαίνει σε χρόνιες φλεγμονώδεις καταστάσεις, που συμβάλλουν στα συμπτώματα του άγχους.

Γαστρεντερικό σύστημα: όλοι γνωρίζουμε ότι τα συναισθήματα επηρεάζουν το στομάχι μας. Όταν είμαστε νευρικοί νιώθουμε "πεταλούδες στο στομάχι". Επίσης ισχύει και το αντίστροφο. Η υγεία του γαστρεντερικού μας συστήματος επηρεάζει τα συναισθήματα και την συμπεριφορά μας. Οι ανισορροπίες στο μικροβίωμα του εντέρου και η φλεγμονή στο γαστρεντερικό συμβάλλουν στα συμπτώματα του άγχους.

Η σεροτονίνη δεν διαχωρίζεται από αυτά τα συστήματα. Στην πραγματικότητα, είναι ανάγκη να σκεφτόμαστε το ρόλο της σεροτονίνης σε όλα αυτά τα συστήματα. Κάθε σύστημα επηρεάζει τα επίπεδα της σεροτονίνης.

Για παράδειγμα, η φλεγμονή οδηγεί στην αυξημένη χρήση της σεροτονίνης από τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα την ανεπάρκεια της σεροτονίνης, πράγμα το οποίο συμβάλλει στο άγχος. Αν κάποιος λαμβάνει αντικαταθλιπτικά-SSRIs για την θεραπεία της ανεπάρκειας της σεροτονίνης, μπορεί να έχει μια προσωρινή βελτίωση. Ωστόσο, αυτή η δράση δεν είναι μακροχρόνια, καθώς πρέπει να αναγνωρίζουμε την κύρια αιτία της κατάστασης που είναι η φλεγμονή.

Πώς μπορώ να αυξήσω φυσικά τα επίπεδα της σεροτονίνης;

1. Βιταμίνη D

Η βιταμίνη D είναι μια βιταμίνη που συνθέτει το σώμα σε απόκριση στην έκθεση στο φως του ήλιου. Η βιταμίνη D παίζει κύριο ρόλο στη διάθεση. Η καθημερινή έκθεση στον ήλιο για 10-15 λεπτά αυξάνει σημαντικά τα επίπεδα της σεροτονίνης. Όσοι ζούνε σε περιοχές με λίγο φως καλό είναι να επενδύουν στην φωτοθεραπεία.

2. Υδατάνθρακες

Οι υδατάνθρακες παίζουν κύριο ρόλο στην συνολική μας υγεία. Περιέχουν μακροθρεπτικά συστατικά που μας δίνουν ενέργεια. Επίσης περιέχουν τρυπτοφάνη, η οποία συμβάλλει στη σύνθεση της σεροτονίνης. Ωστόσο,  οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες, όπως τα γλυκά και τα αλμυρά σνακ, έχουν την αντίθετη δράση. Από την άλλη πλευρά, οι φυσικοί υδατάνθρακες όπως το ψωμί ολικής άλεσης, τα φρούτα και τα λαχανικά έχουν πολλά οφέλη.

3. Άσκηση

Η τακτική άσκηση βελτιώνει την διάθεση και τον ύπνο, ενώ μας δίνει και ενέργεια. Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά για την μείωση του άγχους. Η άσκηση οδηγεί στην απελευθέρωση ενδορφινών που βελτιώνουν την διάθεση. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η άσκηση οδηγεί στην μείωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης και του άγχους.

4. Συμπληρώματα διατροφής

Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε τρυπτοφάνη οδηγεί στην αύξηση των επιπέδων της σεροτονίνης. Η τρυπτοφάνη μεταβολίζεται σε 5-HTP (5-Υδροξυτρυπτοφάνης) , μια χημική ένωση στον εγκέφαλο που συμβάλλει στην παραγωγή της σεροτονίνης. Η τρυπτοφάνη υπάρχει σε αφθονία σε τροφές όπως ο σολομός, τα αυγά, το σπανάκι, οι σπόροι, οι ξηροί καρποί και τα προϊόντα σόγιας. Ωστόσο, είναι δύσκολο κάποιος να προσλαμβάνει επαρκή ποσότητα τρυπτοφάνης μέσα από τη διατροφή του. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα συμπληρώματα διατροφής με 5-HTP είναι ωφέλιμα.