Ψυχεδελικά φάρμακα

Ψυχεδελικά φάρμακα

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για τα ψυχεδελικά φάρμακα και την ψυχεδελική θεραπεία με τη χρήση ψυχεδελικών όπως η ψιλοκυβίνη, το MDMA, κεταμίνη, κα. Αν και δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για τις συγκεκριμένες θεραπείες, ίσως να αποτελούν μια εναλλακτική επιλογή αντί των αντικαταθλιπτικών και άλλων ψυχιατρικών φαρμάκων.

Τι ακριβώς όμως είναι η ψυχεδελική θεραπεία;

Η ψυχεδελική θεραπεία είναι μια μέθοδος που περιλαμβάνει την χρήση ψυχεδελικών ή παραισθησιογόνων ουσιών που συμβάλλουν στην θεραπευτική διαδικασία. Η συγκεκριμένη θεραπεία περιλαμβάνει την συνεργασία ανάμεσα στον ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή και στον ασθενή. Η ψυχεδελική θεραπεία έχει κερδίσει την προσοχή της ψυχιατρικής τα τελευταία χρόνια, αλλά χρησιμοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Οι παραισθησιογόνες ιδιότητες του LSD έγιναν γνωστές το 1940, όταν οι επιστήμονες ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν ψυχεδελικές ουσίες για θεραπευτικούς σκοπούς. Στη δεκαετίες του 1950 και του 1960 , άρχισε η έρευνα για την θεραπευτική δράση των ψυχεδελικών ενώσεων όπως το λυσεργικό οξύ, το LSD, το διαιθυλαμίδιο και η ψιλοκυβίνη (psilocybin).

Ωστόσο, αυτές οι ουσίες ήταν παράνομες μέχρι το 1970, άρα οι έρευνες έπρεπε να λάβουν τέλος. Το γεγονός ότι οι ψυχεδελικές ουσίες δεν ήταν νόμιμες, και λόγω της εξάρτησης που μπορούσε να αποκτήσει κάποιος από αυτές, είχε ως αποτέλεσμα της  υποτίμηση της θεραπευτικής τους αξία. Βέβαια, η ιατρική τους αξία και το θεραπευτικό δυναμικό τους, ήταν κίνητρο για πολλές μελέτες.

Σημειώνεται πως η χρήση ψυχεδελικών ουσιών ως μέρος της ψυχολογικής θεραπείας είναι πολύ διαφορετική από την ψυχαγωγική χρήση. Οι δόσεις χορηγούνται με ακρίβεια υπό την παρακολούθηση πιστοποιημένων θεραπευτών, σε μια πολύ οργανωμένη διαδικασία. Οι ασθενείς δεν πρέπει ποτέ να δοκιμάζουν ψυχεδελικά φάρμακα μόνοι τους και να περιμένουν να έχουν τα ίδια οφέλη με μια επιστημονικά καθοδηγούμενη θεραπεία.

Ψυχεδελικά φάρμακα: ουσίες με πιθανή ιατρική χρήση

Υπάρχουν αρκετές ψυχεδελικές θεραπείες που περιλαμβάνουν τη χρήση ψυχεδελικών φαρμάκων για ιατρικούς σκοπούς. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι αυτές οι θεραπείες δεν είναι εγκεκριμένες ή νόμιμες σε όλο τον κόσμο ή στην Ελλάδα.

1. Κεταμίνη

Η κεταμίνη είναι μια παραισθησιογόνος ουσία που χρησιμοποιούνταν ως αναισθητικό από τους κτηνιάτρους. Μπορεί να έχει ψυχεδελικές επιδράσεις και οι άνθρωποι που την λαμβάνουν να βλέπουν, να ακούνε, να νιώθουν ή να μυρίζουν πράγματα που δεν είναι πραγματικά ή είναι στη φαντασία τους. Η κεταμίνη αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη θεραπεία για την ανθεκτική κατάθλιψη με τη μορφή ρινικού σπρέι (εσκεταμίνη).

• Θεραπευτικές ιδιότητες: ανακουφίζει τον πόνο και μειώνει την ανάγκη για ναρκωτικά παυσίπονα, αναισθητικά και αντικαταθλιπτικά.  Επίσης έχει καλά αποτελέσματα στην θεραπεία της διαταραχής μετατραυματικού στρες, της διπολικής διαταραχής και της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.

2. Ψιλοκυβίνη (Psilocybin)

Η ψιλοκυβίνη είναι μια παραισθησιογόνος δραστική ουσία που υπάρχει σε συγκεκριμένα είδη μανιταριών. Αυτά τα "μαγικά μανιτάρια" (ψυχεδελικά μανιτάρια) επίσης χρησιμοποιούνται σε πνευματικές τελετές. Καθώς η ψιλοκυβίνη έχει την ικανότητα να προκαλεί οπτικές ή ακουστικές παραισθήσεις, επιδρά στις αισθήσεις κάποιου. Η ψιλοκυβίνη έχει πολλές ιατρικές δυνατότητες με πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα.

• Θεραπευτικές ιδιότητες: οι μελέτες δείχνουν ότι η ψιλοκυβίνη μπορεί να ενισχύει την διάθεση και να ανακουφίζει την κατάθλιψη, βοηθά στη διακοπή του καπνίσματος, και στην καταπολέμηση των εθισμών. Επίσης μπορεί να βελτιώνει την ποιότητα ζωής, να ανακουφίζει το άγχος, να προκαλεί ευεξία, να ενισχύει την μνήμη και τη συγκέντρωση και το ανοσοποιητικό σύστημα.

3. Αγιαουάσκα (Ayahuasca)

Το αγιαουάσκα ή αγιαχουάσκα (Ayahuasca) είναι ένα ψυχεδελικό παρασκεύασμα, όπως το τσάι, που προέρχεται από φυτά του Αμαζονίου. Η λέξη Ayahuasca σημαίνει "κλήμα των πνευμάτων". Είναι γνωστή η χρήση της συγκεκριμένης ουσίας στα τελετουργικά των σαμάνων, που πιστεύουν ότι μπορούν να επικοινωνούν με τους νεκρούς. Το κύριο ψυχοδραστικό συστατικό του είναι η διμεθυλοτρυπταμίνη (DMT), ένα μόριο που έχει παρόμοια δομή με την σεροτονίνη, τον κύριο νευροδιαβιβαστή στον εγκέφαλο και την β-καρβολίνη η οποία επιτρέπει στην DMT να μην αδρανοποιείται από τα πεπτικά ένζυμα και έτσι να φτάνει στον εγκέφαλο.

• Θεραπευτικές ιδιότητες: παρέχει νευροπροστασία, μπλοκάρει τον νευροεκφυλισμό, ρυθμίζει την παραγωγή των αντιοξειδωτικών, είναι αντιφλεγμονώδης, ενισχύει την μνήμη, και προστατεύει τα κύτταρα του εγκεφάλου από την βλάβη που προκαλεί η έλλειψη οξυγόνου, όπως επίσης αυξάνει τα επίπεδα του BDNF (brain-derived neurotrophic factor- εγκεφαλικός νευροτροφικός παράγοντας) ο οποίος προάγει την επιβίωση των νευρικών κυττάρων.

4. Ιμπογκαϊνη

Η ιμπογκαΐνη είναι μια ψυχοδραστική ουσία που υπάρχει φυσιολογικά σε πολλά φυτά, τυπικά ανήκει στην οικογένεια Apocynaceae. Όπως και το αγιαουάσκα, η ιμπογκαΐνη είναι γνωστή για τη χρήση της σε πολλά τελετουργικά όπως και στην ιατρική. Στην εναλλακτική ιατρική  έχει εφαρμογές σε καταστάσεις  όπως ο πυρετός, η γρίπη, το κρυολόγημα, η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο εθισμός από ουσίες, σε ασθενείς με HIV/AIDS όπως επίσης και σε νευρολογικές διαταραχές.

• Θεραπευτικές ιδιότητες: διέγερση, αυξημένα επίπεδα ενέργειας, ονειρογενείς επιδράσεις (κάποιος μπορεί να νιώθει ότι ζει ένα όνειρο ενώ είναι ξύπνιος). Επιπλέον, συμβάλλει στην ανάκτηση των καταπιεσμένων αναμνήσεων, διευκολύνει την αντιμετώπιση ανεπίλυτων συναισθηματικών συγκρούσεων και καταπολεμά τα συμπτώματα στέρησης.

5. LSD

Το LSD ή το διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέος, είναι ένα ημισυνθετικό ναρκωτικό που κυρίως θολώνει το όριο μεταξύ αντίληψης και φαντασίας. Το φάρμακο προκύπτει από την ερυσίβη , έναν αλκαλοειδή μύκητα σε συνδυασμό με μια χημική ένωση με το όνομα διαιθυλαμίδιο.

• Θεραπευτικές ιδιότητες: έχει αντικαταθλιπτική δράση, ανακουφίζει από το άγχος και την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) , βοηθά στην καταπολέμηση της εξάρτησης από το τσιγάρο και το αλκοόλ, βοηθά στην καταπολέμηση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων, και μειώνει τα ψυχιατρικά συμπτώματα που έχουν σχέση με τον εθισμό στο αλκοόλ.

6. Μεσκαλίνη

Η μεσκαλίνη (3,4,5-τριμεθοξυφαινοαιθυλαμίνη) υπάρχει φυσικά σε συγκεκριμένους κάκτους των Νοτιοδυτικών Ηνωμένων Πολιτειών και του Μεξικού. Χρησιμοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια από τους Ιθαγενείς Αμερικανούς για θρησκευτικούς σκοπούς και για την θεραπεία πολλών νοσημάτων. Ο πιο γνωστός κάκτος που είναι η κύρια πηγή μεσκαλίνης, είναι ο κάκτος πεγιότ.

• Θεραπευτικές ιδιότητες: η ιατρική του δράση διαρκεί 10-12 ώρες και προκαλεί εγρήγορση. Η μεσκαλίνη μειώνει τον κίνδυνο για διαταραχές της διάθεσης, της ψύχωσης, του άγχους και των ψυχολογικών θεμάτων. Επίσης μπορεί να συμβάλλει στην καταπολέμηση του αλκοολισμού και διαταραχές που έχουν σχέση με την ανεπάρκεια σεροτονίνης. Οι παρενέργειες που προκαλεί συνήθως περιλαμβάνουν νευρικότητα, παραισθήσεις και ταχυκαρδία.

7. MDMA - Ecstasy

Το MDMA είναι η επίσημη επιστημονική ονομασία, ενώ είναι γνωστό στην αγορά και ως Μόλι και Έκσταση. Οτιδήποτε πωλείται ως «molly» ή «έκσταση» μπορεί να κυμαίνεται από καθαρό MDMA, ή να νοθεύεται με άλλες ουσίες και να μην περιέχει καθόλου MDMA (είναι ένα από τα περισσότερο νοθευμένα ναρκωτικά).

• Θεραπευτικές ιδιότητες: το MDMA είναι το ενεργό συστατικό του ναρκωτικού έκσταση και πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του μετατραυματικού στρες (PTSD).

Πόσο ασφαλείς είναι οι ψυχεδελικές ουσίες;

Υπάρχουν κάποια κλινικά στοιχεία που δείχνουν ότι η ιατρική ψιλοκυβίνη είναι ασφαλής για χρήση σε ελεγχόμενο και ασφαλές περιβάλλον και δεν προκαλεί εξάρτηση. Βέβαια, είναι ανάγκη να γίνουν περισσότερες μελέτες έτσι ώστε να υπάρχουν ασφαλή και ρεαλιστικά συμπεράσματα.  

Αν και οι κλασικές ψυχεδελικές ουσίες ενέχουν μικρό κίνδυνο τοξικότητας ή εξάρτησης, οι ψυχολογικοί κίνδυνοι πρέπει να γίνουν καλύτερα κατανοητοί. Μέχρι σήμερα, οι κλινικές μελέτες έχουν γίνει σε προσεκτικά επιλεγμένους ασθενείς με μέγιστη ασφάλεια. Ωστόσο, για να μπορεί να γίνει η εφαρμογή αυτών των θεραπειών σε περισσότερους ανθρώπους, είναι ανάγκη να κατανοήσουμε καλύτερα τους ψυχικούς κινδύνους και τις παρενέργειες.

Υπενθυμίζουμε πως οι ψυχεδελικές ουσίες είναι παράνομες στις περισσότερες χώρες και στην Ελλάδα, έτσι είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ειδική άδεια για ιατρική χρήση.

Microdosing και ψυχεδελικές ουσίες

Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί η χρήση ουσιών με βάση το microdosing, ιδίως την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού, σε μια προσπάθεια οι άνθρωποι να βελτιώσουν την ψυχική τους υγεία, να αντιμετωπίσουν την κατάθλιψη, το άγχος και τα ψυχικά τους τραύματα. Οι μικροδόσεις αυτές αφορούν συνήθως τη λήψη μικρών δόσεων ψυχεδελικών ουσιών, περίπου το λήψη 5-10% μιας πλήρους δόσης, συνήθως LSD ή ψιλοκυβίνης. Ωστόσο και αυτή η τακτική κρύβει κινδύνους και δεν την συνιστούμε.

Ανοίγει ο δρόμος για νέα αντικαταθλιπτικά;

Οι φαρμακοβιομηχανίες έχουν αρχίσει να μελετούν τα ψυχεδελικά φάρμακα και τις ιδιότητές τους για τη θεραπεία ψυχικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη, το άγχος και ο εθισμός. Στόχος είναι να αναπτυχθούν νέα φάρμακα με ιδιότητες παρόμοιες με εκείνες των κλασικών ψυχεδελικών, αλλά με ελαχιστοποιημένες τις παρενέργειες (όπως οι παραισθήσεις) και μεγιστοποιώντας τα θετικά αποτελέσματα (όπως η αύξηση της δεκτικότητας των θετικών συναισθήματων).