Θυμός και παιδιά – Tantrums

Θυμός και παιδιά - Tantrums

Ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, και όλοι το νιώθουμε κάποιες φορές. Γνωρίζουμε πολλούς ενήλικες που τους είναι δύσκολο να εκφράζουν το θυμό τους με υγιείς τρόπους. Συμβαίνει όμως το ίδιο και με τα παιδιά! Οι περισσότεροι γονείς δεν ξέρουν τι να κάνουν για τα tantrums (τάντρουμ) και το θυμό των παιδιών τους, και πολλοί αναρωτιούνται ποιες συμπεριφορές είναι "φυσιολογικές" και πια ξεσπάσματα ξεπερνούν τα όρια.

Τι ειναι tantrum;

Η λέξη "tantrum" είναι αγγλική και στα ελληνικά σημαίνει μια ανεξέλεγκτη έκρηξη θυμού, και συνήθως τη χρησιμοποιούμε για μικρά παιδιά. Τα περισσότερα παιδιά εμφανίζουν τάντρουμ (tantrums) σε μικρές ηλικίες. Αλλά αν αυτό συμβαίνει συχνά, τότε μπορεί να είναι σημάδι ενός προβλήματος, ειδικά αν ένα παιδί είναι μεγαλύτερο από 8 ετών. Μπορεί να είναι πραγματικά ανησυχητικό αν τα ξεσπάσματα είναι επικίνδυνα για το παιδί ή τους άλλους. Επιπλέον, μπορεί να προκαλούν προβλήματα στο σπίτι και στο σχολείο. Όλα αυτά κάνουν το παιδί να νιώθει ότι δεν μπορεί να ελέγχει το θυμό του.

Τι προκαλεί θυμό και επιθετικότητα στα παιδιά;

Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στο θυμό, στα νεύρα και στην επιθετικότητα των παιδιών. Μια κοινή αιτία είναι η απογοήτευση που νιώθει ένα παιδί όταν δεν μπορεί να πάρει αυτό που θέλει ή όταν του ζητούν να κάνει κάτι που δεν θέλει να κάνει. Για τα παιδιά, τα θέματα θυμού μπορεί να συνυπάρχουν με άλλα θέματα ψυχικής υγείας, όπως ο αυτισμός, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η διαταραχή διαγωγής, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής- υπερκινητικότητας.

Οι γενετικοί και άλλοι βιολογικοί παράγοντες παίζουν κύριο ρόλο στο θυμό και στην επιθετικότητα. Το περιβάλλον παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, οι δυσλειτουργικές οικογένειες και ο τρόπος διαπαιδαγώγησης μπορεί να κάνει τα παιδιά πιο επιρρεπή στο θυμό.

Ο θυμός στα παιδιά είναι συνήθως ένα σημάδι που δείχνει ότι είναι δυσαρεστημένα ή πιεσμένα. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να αναγνωρίζουμε την πηγή του θυμού τους. Μπορεί να υπάρχουν πολλές υποκείμενες αιτίες, όπως ο αυτισμός, το άγχος, οι μαθησιακές δυσκολίες, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής- υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Τα παιδιά με αυτές τις διαταραχές συχνά έχουν δυσκολίες στο σχολείο, στις εργασίες στο σπίτι. Είναι πολύ σύνηθες να αντιδρούν όταν δεν θέλουν να κάνουν κάτι.

Ποια είναι τα σημάδια των εκρήξεων θυμού που προκαλούν ανησυχία;

• Αν το παιδί εμφανίζει τάντρουμ και ξεσπάσματα πέρα από την ηλικία των 7-8 ετών.
• Αν η συμπεριφορά του παιδιού είναι επικίνδυνη για τον εαυτό του ή τους άλλους.
• Αν η συμπεριφορά του δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στο σχολείο, και οι δάσκαλοι αναφέρουν ότι τα πράγματα είναι εκτός ελέγχου.
• Αν η συμπεριφορά του παρεμβαίνει στην ικανότητά του να συνυπάρχουν με άλλα παιδιά, και έτσι δεν το καλούν σε πάρτι και εκδηλώσεις.
• Αν τα ξεσπάσματα προκαλούν πολλές συγκρούσεις στο σπίτι και επιβαρύνουν την οικογενειακή ζωή.

Για ποιους λόγους μπορεί ένα παιδί να έχει εκρήξεις θυμού;

Όταν τα παιδιά συνεχίζουν να έχουν τακτικά συναισθηματικά ξεσπάσματα, αυτό είναι συνήθως σύμπτωμα ανησυχίας. Το πρώτο βήμα είναι οι γονείς να κατανοήσουν ποιες είναι οι αίτιες που προκαλούν την συμπεριφορά του παιδιού. Οι πιο συχνές αιτίες περιλαμβάνουν:

Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής- υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ): πολλά παιδιά με τη συγκεκριμένη διαταραχή , ειδικά όσα είναι παρορμητικά, έχουν δυσκολία στο να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους. Μπορεί να έχουν δυσκολία στο να ακολουθούν τους κανόνες ή να μεταπηδούν από τη μία δραστηριότητα στην άλλη, και αυτό τους προκαλεί θυμό. Περισσότερα από το 50% των παιδιών με ΔΕΠΥ εμφανίζουν συναισθηματικά ξεσπάσματα. Η αδυναμία συγκέντρωσης και ολοκλήρωσης των εργασιών μπορεί να οδηγεί σε τάντρουμ, συγκρούσεις και δυσκολίες. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχουν ΔΕΠΥ.

Διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας: μερικά παιδιά έχουν δυσκολία στην επεξεργασία των αισθητηριακών πληροφοριών  που λαμβάνουν από τον κόσμο γύρω τους. Αν ένα παιδί είναι υπερευαίσθητο, τότε το υπερβολικό φως ή ο θόρυβος μπορεί να του προκαλεί ανησυχία. Έτσι, μπορεί να έχει ξαφνικά ξεσπάσματα θυμού χωρίς λόγο.

Αυτισμός: τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού είναι πιο επιρρεπή στα ξεσπάσματα θυμού. Αν ένα παιδί είναι στο φάσμα του αυτισμού, μπορεί να θέλει μια ρουτίνα για να νιώθει ασφάλεια και η οποιαδήποτε αλλαγή μπορεί να το αναστατώνει. Μπορεί να έχει αισθητηριακά θέματα που το πιέζουν και έτσι βραχυκυκλώνει και ξεσπά. Ίσως να έχει έλλειψη λεκτικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων και να μην μπορεί να εκφράζει τις επιθυμίες ή τις ανάγκες του.

Ποιες  ψυχολογικές καταστάσεις μπορεί να οδηγούν σε εκρήξεις θυμού στα παιδιά;

Άγχος: τα παιδιά που έχουν μέσα τους θυμό συχνά έχουν σοβαρό άγχος. Αν ένα παιδί νιώθει άγχος, ειδικά αν το κρύβει, μπορεί να έχει δυσκολίες να αντιμετωπίζει καταστάσεις που του προκαλούν ανησυχία. Και έτσι να αντιδρά όταν πρέπει να κάνει τις υποχρεώσεις για το σχολείο. Σε καταστάσεις στρες, ο μηχανισμός πάλης ή φυγής στο παιδί μπορεί να προκαλεί τάντρουμ ή άρνηση να κάνει κάτι για να αποφύγει την πηγή του φόβου του.

Ψυχικά τραύματα ή παραμέληση: η αντίδραση στο σχολείο μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιου ψυχικού τραύματος. Επίσης, η παραμέληση και τα προβλήματα στο οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να προκαλούν εκρήξεις θυμού. Τα παιδιά που δεν νιώθουν ασφάλεια στο σπίτι τους συμπεριφέρονται σαν τρομοκράτες στο σχολείο, και χρησιμοποιούν όλες τις μορφές εκφοβισμού.

Μαθησιακές δυσκολίες: όταν ένα παιδί αντιδρά επανειλημμένα στο σχολείο ή στη διάρκεια των εργασιών στο σπίτι, είναι πιθανό να έχει κάποια μη διαγνωσμένη μαθησιακή δυσκολία. Όταν ένα παιδί δυσκολεύεται στα μαθηματικά, τότε τα προβλήματα των μαθηματικών του προκαλούν αναστάτωση και θυμό.

Πώς μπορούν οι γονείς να αντιμετωπίζουν τα τάντρουμ των παιδιών;

Αν και μερικές φορές η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να καταπολεμά τα συμπτώματα των υποκείμενων διαταραχών, η καλύτερη λύση για την διαχείριση των θεμάτων θυμού για τα παιδιά και τους γονείς είναι η ψυχοθεραπεία ώστε να αποκτήσουν σημαντικές συμπεριφορικές δεξιότητες μαζί.

Το πρώτο βήμα για την καταπολέμηση των ξεσπασμάτων θυμού είναι η αναγνώριση των αιτιών. Αν για παράδειγμα είναι πρόβλημα η προετοιμασία για το σχολείο το πρωί, τότε η λύση είναι η επιλογή των ρούχων το προηγούμενο βράδυ. Όταν οι γονείς σπάνε τις υποχρεώσεις σε μικρότερα κομμάτια τα παιδιά έχουν πιο θετική ανταπόκριση.

Ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς ανταποκρίνονται στα τάντρουμ των παιδιών τους είναι επίσης σημαντικός. Καλό είναι οι γονείς να παραμένουν ήρεμοι όταν το παιδί ξεσπά, να αγνοούν την αρνητική συμπεριφορά και να επιβραβεύουν τη θετική συμπεριφορά. Όλα αυτά συμβάλλουν στην μείωση των εκρήξεων θυμού. Η συνέπεια είναι το κλειδί. Είναι σημαντικό να υπάρχουν κανόνες και όρια, ώστε το παιδί να γνωρίζει τι θα συμβεί αν σπάσει αυτούς τους κανόνες. Οι γονείς επίσης πρέπει να δουλεύουν μαζί με το παιδί τους για να βρουν τρόπους να ηρεμούν και να ελέγχουν το θυμό τους.

Τα περισσότερα παιδιά έχουν ξεσπάσματα θυμού , φωνάζουν αν νιώθουν απογοήτευση ή αν πρέπει να κάνουν κάτι που δεν θέλουν. Αλλά όταν αυτή η συμπεριφορά επαναλαμβάνεται ή δεν μπορούν να την ελέγξουν, τότε μπορεί να υπάρχει κάποιο άλλο θέμα.

Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους;

Η φαρμακευτική αγωγή δεν θα διορθώσει απαραίτητα τον θυμό ή την επιθετικότητα. Μπορεί να μειώνει τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ, του άγχους και άλλων διαταραχών και να βελτιώνει τις συμπεριφορές. Η ψυχοθεραπεία θα βοηθήσει στις συμπεριφορικές αλλαγές.

Ανακάλυψη των αιτιών  

Το πρώτο βήμα για τη διαχείριση του θυμού είναι η κατανόηση όλων των αιτιών που προκαλούν τα ξεσπάσματα θυμού στα παιδιά. Έτσι, για παράδειγμα, αν η προετοιμασία για το σχολείο είναι ένα χρόνιο θέμα, η λύση μπορεί να είναι η προετοιμασία των ρούχων το προηγούμενο βράδυ και το ξύπνημα νωρίτερα.

Συνέπεια των γονέων

Όταν ένα παιδί έχει συχνά ξεσπάσματα θυμού, οι γονείς επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την  πιθανότητα εμφάνισης της ίδιας συμπεριφοράς.

Αν η συμπεριφορά ενός παιδιού είναι εκτός ελέγχου ή προκαλεί σοβαρά προβλήματα, είναι καλή ιδέα οι γονείς να αποκτούν δεξιότητες ώστε να ενθαρρύνουν την σωστή συμπεριφορά του παιδιού και να είναι συνεπείς ώστε να μην το αποθαρρύνουν. Τα περισσότερα παιδιά έχουν καλή συμπεριφορά όταν νιώθουν σε μια σχέση ασφάλεια, ηρεμία και συνέπεια.

Ποια είναι τα βήματα που πρέπει να κάνουν οι γονείς;

Γενικά, οι γονείς δεν πρέπει να τα παρατάνε. Πρέπει να αντιστέκονται στον πειρασμό να ενδώσουν στα θέλω των παιδιών τους όταν αυτά έχουν εκρήξεις θυμού. Όταν τους δίνουν αυτό που θέλουν, τότε αυτόματα μαθαίνουν ότι το τάντρουμ είναι αποτελεσματικό.

Οι γονείς χρειάζεται να μένουν ήρεμοι και να μην υποχωρούν στο θέμα των συνεπειών όσον αφορά τον έλεγχο των συναισθημάτων. Οι έντονες αντιδράσεις και οι φωνές μπορεί να κλιμακώνουν την επιθετικότητα του παιδιού. Για αυτό οι γονείς πρέπει να μένουν ήρεμοι.

Η αγνόηση της αρνητικής συμπεριφορά και η επιβράβευση της θετικής συμπεριφοράς είναι το κλειδί. Αντί οι γονείς να δίνουν σημασία στις αρνητικές συμπεριφορές καλό είναι να ενθαρρύνουν τις θετικές.