Εμβόλια για το άγχος και την κατάθλιψη ή Ψυχοθεραπεία;

Εμβόλια για το άγχος και την κατάθλιψη ή Ψυχοθεραπεία;

Λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο ανέπτυξαν ταχέως εμβόλια σε χρόνο ρεκόρ. Πέρα από τις θεωρίες συνωμοσίας, αυτό είχε ως αποτέλεσμα να σώζουν εκατομμύρια ζωές. Θα μπορούσε άραγε η ίδια τεχνολογία που εκπαιδεύει προληπτικά το ανοσοποιητικό σύστημα ενάντια στα διάφορα παθογόνα, να έχει εφαρμογή σε εμβόλια για την κατάθλιψη; Και όμως, αν και μπορεί να ακούγεται αδύνατο ή πολύ μακρινό, ίσως δεν είναι και τόσο.

Οι περισσότερες μελέτες που αφορούν την κατάθλιψη (αλλά και το άγχος), επικεντρώνονται στους νευροδιαβιβαστές, σεροτονίνη και ντοπαμίνη, οι οποίοι συνδέονται άμεσα με την εκδήλωση του άγχους και την κατάθλιψη και διαταραχές όπως το μετατραυματικό στρες. Μέσα από αυτές τις μελέτες προέκυψαν τα αντικαταθλιπτικά και τα αγχολυτικά φάρμακα.

Φυσικά, η ανάπτυξη ενός εμβολίου κατά της κατάθλιψης ή του άγχους δεν θα ήταν τόσο απλή υπόθεση. Για να γίνει αυτό πραγματικότητα θα ήταν ανάγκη προηγουμένως να γίνει ταυτοποίηση κάποιων διεργασιών ή μικροοργανισμών που μπορεί άμεσα ή έμμεσα να σχετίζονται με την κατάθλιψη και τις διαταραχές άγχους, και προς τις οποίες θα μπορούσαν να δημιουργηθούν εμβόλια.

Σύνδεση ανάμεσα στη φλεγμονή, το ανοσοποιητικό σύστημα και την ψυχική υγεία

Ο όρος "εμβολιασμός" χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ανοσοποίηση, και συνήθως αφορά την χορήγηση ενός αντιγόνου για τη διέγερση του ανοσοποιητικού και την ανοσοποίηση ενάντια στο παθογόνο. Ένας μεγάλος αριθμός δεδομένων δείχνει ότι η ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και η φλεγμονή έχει σημαντική επίδραση στον εγκέφαλο και στη συμπεριφορά μας. Όμως ας δούμε κάποια από τα στοιχεία που έχουμε ήδη σχετικά με τις διεργασίες της φλεγμονής, της κατάθλιψης και του άγχους:

• Πλέον αρκετές μελέτες δείχνουν πως η φλεγμονή εμπλέκεται στην παθογένεση πολλών νοσημάτων, όπως η κατάθλιψη. Η φλεγμονή είναι ένα στοιχείο κλειδί για την αντίδραση του ανοσοποιητικού μας.
• Σε συγκεκριμένες μορφές κατάθλιψης έχει γίνει ανίχνευση υψηλών επίπεδων της κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, και άλλων φλεγμονωδών ουσιών στο αίμα και στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Κάποιες μελέτες δείχνουν ότι οι ασθενείς με κατάθλιψη έχουν 45% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίζουν αύξηση στα επίπεδα της CRP.
• Μια ακόμη μελέτη που έγινε σε ασθενείς με κατάθλιψη οι οποίοι ανταποκρίνονταν στην θεραπεία με τα αντικαταθλιπτικά, έδειξε μείωση της φλεγμονώδους κυτοκίνης TNF-α. Αν και υπάρχουν αυτά τα ευρήματα, είναι ανάγκη να γίνουν περισσότερες μελέτες για την κατανόηση της δράσης αυτών των κυτοκινών.
• Επίσης, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η συστημική φλεγμονή παίζει σημαντικό ρόλο στις διαταραχές άγχους. Γενικά, οι ασθενείς με διαταραχή γενικευμένου άγχους έχουν υψηλά επίπεδα της CRP στο αίμα συγκριτικά με τους υγιείς ανθρώπους. Ωστόσο, είναι ανάγκη να γίνουν περισσότερες μελέτες για να αποδειχθεί αν οι κυτοκίνες παίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της διαταραχής.
• Οι άνθρωποι που έχουν κάνει εμβόλιο κατά του covid έχουν 14% λιγότερες πιθανότητες να εμφανίζουν άγχος και 18% λιγότερες πιθανότητες να εμφανίζουν κατάθλιψη. Φαίενται λοιπόν πως κάποια εμβόλια μπορεί να έχουν προληπτική δράση για τις ψυχικές διαταραχές.
• Μια άλλη ενδιαφέρουσα υπόθεση για τους μικροοργανισμούς, είναι ότι όσο η κοινωνία εξελίσσεται και οι άνθρωποι απομακρύνονται από την φύση, τόσο περισσότερο χάνουν την επαφή με παθογόνους μικροοργανισμούς, που έχουν εξελιχθεί μαζί με τους ανθρώπους, και έτσι έχουν χάσει κάποιους ρυθμιστές του ανοσοποιητικού τους συστήματος. Ένα από αυτά τα μικρόβια είναι το μυκοβακτηρίδιο. Αυτό το βακτηριακό στέλεχος, το Mycobacterium vaccae, μπορεί να μειώνει τη φλεγμονώδη αντίδραση στο σώμα και στον εγκέφαλο, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει την αντίσταση στο στρες. Έτσι, πολλά στελέχη του μυκοβακτηριδίου θα μπορούσαν να αποτελούν θεραπεία για τις διαταραχές άγχους, όπως το μετατραυματικό στρες.

Θεωρητικώς λοιπόν αν κάποιο σχετικό εμβόλιο για τις φλεγμονώδεις διεργασίες ή κάποιους μικροοργανισμούς γινόταν πριν από την έκθεση σε κάποιο ψυχοπιεστικό παράγοντα, τότε η τεχνητή αυτή ανοσοποίηση θα μπορούσε να αλλάξει το ανοσοποιητικό σύστημα με τέτοιο τρόπο ώστε να προλαμβάνει την φλεγμονή, η οποία συνδέεται με την κατάθλιψη ή το άγχος. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να αποτραπεί κάθε αρνητική επίδραση των ψυχοπιεστικών παραγόντων.

Θα μπορούσε ένα εμβόλιο να εκπαιδεύει το ανοσοποιητικό να περιορίζει την αντίδραση στο στρες;

Το χρόνιο στρες είναι γνωστό ότι συμβάλλει στην παθογένεση πολλών ψυχικών διαταραχών, αλλά η ιδέα ότι η φλεγμονώδης αντίδραση ενάντια στους παθογόνους μικροοργανισμούς μπορεί να έχει παρόμοια αποτελέσματα, είναι αμφιλεγόμενη. Όπως αναφέραμε και παραπάνω, θα έπρεπε πρώτα να γίνει ο εντοπισμός του τύπου των βακτηρίων που οδηγούν σε παρόμοια αντίδραση σε ψυχολογικούς παράγοντες. Σχετικό βέβαια είναι και το γεγονός ότι ορισμένες θεωρίες συνδέουν την κατάθλιψη και άλλες ψυχικές διαταραχές, με την χλωρίδα (μικροοργανισμούς) του γαστρεντερικού συστήματος.

Η ευαισθησία και η αντοχή στο στρες είναι κάτι που χρήζει ολιστικής αντιμετώπισης. Οι καινοτόμες έρευνες περιλαμβάνουν αρκετές φυσιολογικές διαδικασίες,  το ενδοκρινικό (ορμονικό) σύστημα, τα θερμορυθμιστικά συστήματα, το ανοσοποιητικό σύστημα και το μικροβίωμα.

Η Ψυχοθεραπεία είναι το πραγματικό "εμβόλιο" κατά του άγχους και της κατάθλιψης

Αν και τα παραπάνω είναι καινοτόμες και πειραματικές ιδέες, το σίγουρο είναι πως με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας μπορεί κανείς να δημιουργήσει ψυχολογικά "αντισώματα" τόσο για την κατάθλιψη όσο και για το άγχος (μιλώντας πάντα μεταφορικά!).

Δηλαδή ένας άνθρωπος μπορεί να ενισχύσει τις ψυχολογικές του άμυνες και να εκπαιδευτεί, έτσι ώστε να αντιμετωπίζει πολύ καλύτερα το στρες, το άγχος και τα όσα ψυχοπιεστικά γεγονότα μπορεί να τον σπρώξουν προς την κατάθλιψη. Καθώς και να απελευθερωθεί από τις αρνητικές πεποιθήσεις που κουβαλά για τον εαυτό του και ψυχικά τραύματα της ενήλικης ζωής ή παιδικής ηλικίας.