Τι είναι το GABA; (νευροδιαβιβαστής)

GABA - Νευροδιαβιβαστής

Το GABA (γ-αμινοβουτυρικό οξύ) είναι ο κύριος ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής του κεντρικού νευρικού συστήματος και ένας από τους πιο άφθονους νευροδιαβιβαστές στα θηλαστικά (όπως η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη). Πρώτη φορά περιγράφηκε στις αρχές του 1900, ενώ ο ρόλος του έγινε ξεκάθαρος το 1950. Κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο δεκαετιών έγιναν πολλές μελέτες για το μηχανισμό δράσης του και την ανασταλτική του δραστηριότητα. Πλέον, γνωρίζουμε ότι το GABA υπάρχει στις περισσότερες περιοχές του εγκεφάλου και συμμετέχει στο 40% των ανασταλτικών συνάψεων.

GABA (γ-αμινοβουτυρικό οξύ)

Στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), κάποια αμινοξέα είναι νευροδιαβιβαστές και έχουν ρόλο κλειδί στην επικοινωνία των νευρικών κυττάρων, όπως το γλουταμικό και η γλυκίνη.  Το γ-αμινοβουτυρικό οξύ (GABA), παρά την χημική δομή του, δεν αποτελεί αμινοξύ, γιατί δεν αποτελεί δομική μονάδα των πρωτεϊνών.

Αυτοί οι νευροδιαβιβαστές είναι αποθηκευμένοι σε κυστίδια μέσα στον προσυναπτικό νευρώνα και στη συνέχεια μπορεί να απελευθερωθούν στο συναπτικό χάσμα, μεταξύ των νευρώνων. Αυτοί οι νευροδιαβιβαστές έχουν διεγερτική ή ανασταλτική δράση μέσω της σύνδεσης σε συγκεκριμένους υποδοχείς. Μια δυσλειτουργία σε αυτό το σύστημα επικοινωνίας των νευροδιαβιβαστών μπορεί να έχει σχέση με διαφορετικές νευρολογικές και ψυχιατρικές διαταραχές.

GABA και διαταραχές στον ύπνο

Το γ-αμινοβουτυρικό οξύ παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του ύπνου και εδώ και πολλές δεκαετίες οι βενζοδιαζεπίνες αποτελούν την θεραπεία για την αϋπνία. Ωστόσο, έχουν αρκετές παρενέργειες όπως η εξάρτηση, οι ψευδαισθήσεις και ο αποπροσανατολισμός. Διαφορετικές αλλαγές στο μονοπάτι θαλάμου-φλοιού έχουν σχέση με τις διαταραχές στον ύπνο, ένα κοινό σύμπτωμα σε διαφορετικές νευρολογικές παθολογίες.

GABA και διαταραχές άγχους

Οι υποδοχείς του GABA έχουν εξαιρετική σημασία για την θεραπεία των διαταραχών του άγχους, εξαιτίας της θεραπευτικής χρήσης των βενζοδιαζεπινών για αυτές τις καταστάσεις. Οι απεικονίσεις από την τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων σε ασθενείς με κρίσεις πανικού δείχνουν μια αλλαγή στις θέσεις σύνδεσης των βενζοδιαζεπινών σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου. Κάποιες μελέτες έχουν δείξει πολυμορφισμό σε κάποια γονίδια σε ανθρώπους με διαταραχές άγχους.

GABA και σχιζοφρένεια

Υπάρχουν πολυάριθμες υποθέσεις για την παθοφυσιολογία της σχιζοφρένειας , μια από αυτές είναι η μεταβολή της νευροδιαβίβασης μέσω του GABA. Έχει γίνει ανίχνευση αλλαγών στην έκφραση των γονιδίων που έχουν σχέση με διαφορετικές υπομονάδες που σχηματίζουν τους υποδοχείς του GABA. Ωστόσο, δεν είναι ειδικοί για το GABA, καθώς υπάρχουν επίσης αλλαγές  έκφραση των γονιδίων και άλλων νευροδιαβιβαστών. Άλλα στοιχεία που υποστηρίζουν αυτή την υπόθεση για το GABA στη σχιζοφρένεια, είναι ότι η θεραπεία με αντιεπιληπτικά φάρμακα έχει θετικά αποτελέσματα στους ασθενείς με σχιζοφρένεια. Η χρήση των βενζοδιαζεπινών σε συνδυασμό με τα αντιεπιληπτικά φάρμακα μειώνει τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας και του άγχους. Από την άλλη πλευρά το βαλπροϊκό οξύ μαζί με τα νευροληπτικά ελέγχουν αποτελεσματικά την ευερεθιστότητα και τις βίαιες συμπεριφορές.

GABA και κατάθλιψη

Τα τελευταία χρόνια αρκετές μελέτες έχουν δείξει τη σύνδεση ανάμεσα στο GABA και την κατάθλιψη. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί μια μείωση του νευροδιαβιβαστή στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό στους ασθενείς με κατάθλιψη. Η φασματοσκοπία μαγνητικού συντονισμού σε ασθενείς με κατάθλιψη δείχνει μια μείωση στα επίπεδα του GABA, κυρίως στον ινιακό φλοιό και σε κάποιες περιοχές του προμετωπιαίου φλοιού. Οι μελέτες έχουν δείξει αλλαγές στα γονίδια που κωδικοποιούν τους υποδοχείς του GABA.

Γιατί είναι σημαντικό το GABA;

Τα υγιή επίπεδα του GABA έχουν σχέση με την θετική διάθεση, το λιγότερο στρες, την ένταση και την κατάθλιψη. Αντίθετα, όταν υπάρχει μείωση στα επίπεδα αυτού του νευροδιαβιβαστή τότε είναι περισσότερες οι πιθανότητες κάποιος να νιώθει νευρικότητα, να έχει εναλλαγές στη διάθεση και συναισθηματική αστάθεια. Τα ανθυγιεινά επίπεδα του GABA προκαλούν προβλήματα όπως η υπερβολική ανησυχία και οι δυσκολίες στον αυτοέλεγχο.

Η διατήρηση των επιπέδων του GABA σε φυσιολογικά επίπεδα είναι πολύ σημαντική για την αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών.

Πώς μπορώ να αυξήσω φυσικά τα επίπεδα του GABA;

Μπορεί να αποτελεί έκπληξη, αλλά υπάρχουν κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωή που συμβάλλουν στην αύξηση των επιπέδων του GABA.

1. Τακτική άσκηση

Υπάρχει λόγος για τον οποίο η άσκηση αποτελεί την κύρια επιλογή για την βελτίωση της ψυχικής και της σωματικής μας υγείας. Μόνο 30 λεπτά άσκησης,  τέσσερις φορές την εβδομάδα όπως το περπάτημα, το τρέξιμο, το ποδήλατο, η πεζοπορία είναι αρκετά για την υγεία του καρδιαγγειακού μας και την αύξηση του GABA.

Για μερικούς ανθρώπους, αυτό μπορεί να μην είναι κάτι σπουδαίο, αλλά για άλλους, μπορεί να είναι μια πρόκληση. Το κλειδί είναι να έχετε ρεαλιστικούς στόχους.

Η άσκηση συμβάλλει στην διαχείριση του βάρους, μας δίνει ενέργεια και βελτιώνει τον ύπνο. Με την άσκηση νιώθουμε πιο δυνατοί, σωματικά και ψυχικά, πράγμα που μειώνει την ένταση.

2. Διαλογισμός και ενσυνειδητότητα

Αν και στο Δυτικό κόσμο οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό το διαλογισμό και την ενσυνειδητότητα, υπάρχουν πολλά οφέλη από αυτές τις πρακτικές. Αυτές οι τεχνικές όχι μόνο αυξάνουν τα επίπεδα του GABA, αλλά βελτιώνουν τη συγκέντρωση, την παραγωγικότητα και την ικανότητα διαχείρισης των ψυχοπιεστικών καταστάσεων.

Αν είναι δυνατό, βρείτε ένα ήσυχο μέρος για να κάθεστε 5-10 λεπτά την ημέρα, με κλειστά μάτια και να παίρνετε βαθιές εισπνοές και εκπνοές. Μείνετε συγκεντρωμένοι στην αναπνοή σας και αφήστε τις σκέψεις σας ελεύθερες. Αν το μυαλό περιπλανιέται σε σκέψεις, απλά ηρεμήστε και συγκεντρωθείτε ξανά στην αναπνοή σας.

Η ενσυνειδητότητα και ο διαλογισμός είναι αποτελεσματικές τεχνικές όχι μόνο για την ανακούφιση του στρες, της ανησυχίας και της κατάθλιψης αλλά επίσης έχει εξαιρετικά αποτελέσματα για ανθρώπους που αναρρώνουν από άλλες νόσους.

3. Γιόγκα

Η τακτική εξάσκηση στη γιόγκα είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για την ισορροπία στο σώμα και στο μυαλό. Στην πραγματικότητα, η γιόγκα συνδυάζει την άσκηση και το διαλογισμό και έτσι αυξάνει τα επίπεδα του GABA. Οι ασκήσεις δεν είναι ανάγκη να είναι πολύπλοκες, υπάρχουν πολλές μορφές γιόγκα για αρχάριους που μπορείτε να κάνετε μόνοι σας στο σπίτι.

4. Περιορισμός του αλκοόλ

Ένας από τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι νιώθουν καλά όταν καταναλώνουν αλκοόλ είναι λόγω της αύξησης του GABA. Όμως αυτό δεν αποτελεί μια φυσική και υγιή λύση, και τελικά οδηγεί σε έλλειψη του GABA. Δυστυχώς, το αλκοόλ μπορεί να γίνει μια συνήθεια. Ένα άτομο που καταναλώνει τακτικά αλκοόλ, γρήγορα αποκτά αντοχή. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να καταναλώνει μεγαλύτερες ποσότητες για να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Αν αυτή η κατάσταση δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα, μπορεί να οδηγεί σε εθισμό και εξαρτήσεις.

5. Αποφυγή έτοιμων φαγητών

Προφανώς, κάποιες φορές είναι πολύ πιο εύκολο να καταφεύγετε στα έτοιμα φαγητά όταν είστε στη δουλειά ή στο σπίτι. Ωστόσο, αυτές οι τροφές έχουν μικρή θρεπτική αξία και τελικά σας κάνουν να νιώθετε κουρασμένοι, αδύναμοι και επηρεάζουν αρνητικά τη διάθεσή σας.

Ένας από τους λόγους που συμβαίνει αυτό είναι επειδή τα έτοιμα φαγητά προκαλούν μια απότομη αύξηση στα επίπεδα της γλυκόζης. Η ζάχαρη που υπάρχει στα αναψυκτικά, στα γλυκά, ή σε άλλες επεξεργασμένες τροφές αυξάνουν τα επίπεδα της ενέργειας προσωρινά, αλλά τελικά σας κάνουν να νιώθετε χειρότερα καθώς το σώμα τα επεξεργάζεται γρήγορα.

Για αυτό είναι πολύ σημαντικό να καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε GABA, όπως τα φρέσκα λαχανικά (μπρόκολο, σπανάκι), τα φρούτα (μπανάνες και berries)  οι ξηροί καρποί (αμύγδαλα, καρύδια), του γιαούρτι, οι φακές,  το καστανό ρύζι, τα ψάρια, οι γαρίδες και οι άπαχες πρωτεΐνες.