Αντικαταθλιπτικά και σεξουαλικές διαταραχές

Αντικαταθλιπτικά και σεξουαλικές διαταραχές

Οι πιθανές σεξουαλικές παρενέργειες είναι κάτι που απασχολεί όσους χρειάζεται να πάρουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Αυτές συνήθως αφορούν την πτώση της libido, τη δυσκολία στη διέγερση ή/και στον οργασμό. Ωστόσο, δεν εμφανίζονται σε όλους τους ανθρώπους που παίρνουν αντικαταθλιπτικά, ούτε προκαλούν σεξουαλικές διαταραχές όλα τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.

Αντικαταθλιπτικά και σεξουαλική δυσλειτουργία

Η σεξουαλική δυσλειτουργία μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στην ποιότητα ζωής των ασθενών, στις προσωπικές τους σχέσεις, στην αυτοεκτίμησή τους, ιδίως στα πιο νεαρά άτομα ή σε όσους έχουν μια ενεργή σεξουαλική ζωή ανεξαρτήτως ηλικίας. Μπορεί κάποιοι ασθενείς λόγω των παρενεργειών να αποφασίσουν τη διακοπή της θεραπείας, με αποτέλεσμα τον κίνδυνο υποτροπής της κατάθλιψης.

Οι παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών στη σεξουαλική ζωή επηρεάζουν αμφότερους άνδρες και γυναίκες, και μπορεί να προκαλούν διαφορετικές μορφές δυσλειτουργίας, όπως η μειωμένη λίμπιντο, η δυσκολία στη διατήρηση της διέγερσης, στον οργασμό ή στην εκσπερμάτιση και η στυτική δυσλειτουργία. Κάποιοι άνθρωποι που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά επίσης αναφέρουν πριαπισμό, επώδυνη εκσπερμάτιση και γαλακτόρροια στις γυναίκες.

Παρά την συχνότητα των σεξουαλικών διαταραχών, οι άνθρωποι που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά σπάνια μιλούν για τα θέματα στη σεξουαλική τους ζωή. Στην πραγματικότητα, το 80% των γυναικών με κάποια σεξουαλική διαταραχή δεν συζητά ποτέ για όσα βιώνει.

Η σεξουαλικότητα είναι πολύπλοκη και περιλαμβάνει μια σειρά από ψυχολογικές και φυσιολογικές διαδικασίες. Οι νευροδιαβιβαστές όπως η σεροτονίνη, η νορεπινεφρίνη, η ντοπαμίνη, η ακετυλοχολίνη, το γ-αμινοβουτυρικό οξύ, η ωκυτοκίνη παίζουν σημαντικό ρόλο στη σεξουαλική ζωή. Πιο συγκεκριμένα, η σεξουαλική διέγερση έχει άμεση σχέση με το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, ειδικά την ακετυλοχολίνη, ενώ το συμπαθητικό νευρικό σύστημα έχει μεγαλύτερο ρόλο στον οργασμό και στην εκσπερμάτιση.

Αντικαταθλιπτικά και σεξουαλικές παρενέργειες

Όπως όλα τα φάρμακα, έτσι και τα αντικαταθλιπτικά έχουν ορισμένες παρενέργειες. Αν και αυτές διαφέρουν από άτομο σε άτομο, τα θέματα στην σεξουαλική ζωή είναι μια σχετικά κοινή παρενέργεια των αντικαταθλιπτικών. Οι παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών στη σεξουαλική ζωή μπορεί να διαφέρουν για τον κάθε άνθρωπο. Κάποιοι βιώνουν αρνητικές επιδράσεις ενώ άλλοι παρατηρούν μια θετική επίδραση στην σεξουαλική τους απόδοση.

Οι παρενέργειες είναι πιο συχνές για τους ανθρώπους που λαμβάνουν επιλεκτικούς αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs), τους επιλεκτικούς αναστολείς της σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης (SNRIs) και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά. Στη συντριπτική πλειοψηφία, αν εμφανιστούν κάποιες παρενέργειες, αυτές είναι παροδικές ή σταματάνε με τη λήψη του φαρμάκου. Όμως σε ένα ποσοστό 4% περίπου, μπορεί να εμφανιστούν παρενέργειες οι οποίες θα παραμείνουν και μετά τη διακοπή του φαρμάκου, το λεγόμενο σύνδρομο PSSD (Post-SSRI/SNRI Sexual Dysfunction).

Από την άλλη πλευρά, οι παρενέργειες στη σεξουαλική ζωή είναι λιγότερο συχνές με τους αναστολείς της επαναπρόσληψης της νορεπινεφρίνης και της ντοπαμίνης (NDRIs) και τους αναστολείς της επαναπρόσληψης της νορεπινεφρίνης (NRIs).

Στους άνδρες, οι πιο συχνές σεξουαλικές παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών περιλαμβάνουν την μειωμένη λίμπιντο, τη δυσκολία στην σεξουαλική διέγερση, την καθυστέρηση στον οργασμό , την στυτική δυσλειτουργία και την καθυστέρηση στην εκσπερμάτιση. Άλλες πιθανές παρενέργειες περιλαμβάνουν την επώδυνη εκσπερμάτιση, τον πριαπισμό.

Όμως αν ένα άτομο έχει κατάθλιψη και παρουσιάζει προβλήματα στη σεξουαλική του ζωή, αυτό μπορεί να μην είναι πάντα αποτέλεσμα της φαρμακευτικής αγωγής. Το 35-50% των ανθρώπων με κατάθλιψη που δεν λαμβάνουν θεραπεία βιώνουν κάποια σεξουαλική δυσλειτουργία πριν την θεραπεία.

Ποια αντικαταθλιπτικά προκαλούν σεξουαλικές διαταραχές;

Δεν προκαλούν όλα τα αντικαταθλιπτικά σεξουαλικές παρενέργειες. Στην πραγματικότητα, ο κίνδυνος των παρενεργειών στη σεξουαλική ζωή μπορεί να διαφέρει για τις διάφορες κατηγορίες αντικαταθλιπτικών. Όμως, ποια αντικαταθλιπτικά είναι πιθανό να προκαλούν σεξουαλικές διαταραχές;

1. Επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs)

Τα SSRI αντικαταθλιπτικά αποτελούν θεραπεία πρώτης γραμμής για την κατάθλιψη και άλλες ψυχιατρικές διαταραχές, αλλά σαν κατηγορία αντικαταθλιπτικών μπορεί να προκαλεί σεξουαλικές διαταραχές. Τα πιο γνωστά αντικαταθλιπτικά αυτής της κατηγορίας είναι  το Ladose (φλουοξετίνη), το Zoloft (σερτραλίνη) και το Cipralex (εσιταλοπράμη). Οι παρενέργειες αυτών των αντικαταθλιπτικών μπορεί να επηρεάζουν τους άνδρες και τις γυναίκες, καθώς έχουν άμεση επίδραση στα επίπεδα της σεροτονίνης.

2. Επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης (SNRIs)

Τα συγκεκριμένα αντικαταθλιπτικά μπορεί και αυτά να προκαλέσουν σεξουαλικές διαταραχές. Σύμφωνα με τα στοιχεία το 50-60% των ανθρώπων που λαμβάνουν αυτά τα αντικαταθλιπτικά έχουν παρενέργειες στην σεξουαλική τους ζωή.

Τα πιο γνωστά αντικαταθλιπτικά αυτής της κατηγορίας περιλαμβάνουν το Cymbalta (ντουλοξετίνη) και το Efexor (βενλαφαξίνη).

3. Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCAs)

Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά είναι λιγότερο πιθανό να προκαλούν σεξουαλικές διαταραχές. Περίπου το 30% των ανθρώπων που λαμβάνει τα συγκεκριμένα αντικαταθλιπτικά εμφανίζει σεξουαλικές διαταραχές.

Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά είναι παλιότερης γενιάς αντικαταθλιπτικά και έχουν διαφορετικές παρενέργειες, όπως η ζαλάδα, η δυσκοιλιότητα και η ξηροστομία. Άλλες παρενέργειες περιλαμβάνουν την θολή όραση, τη σύγχυση, την κατακράτηση ούρων, την ταχυκαρδία, την ορθοστατική υπόταση, την αύξηση του βάρους. Τα πιο γνωστά τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά περιλαμβάνουν την ιμιπραμίνη, τη νορτριπτυλίνη, την δεσιπραμίνη.

4. Άλλα αντικαταθλιπτικά

Άλλοι τύποι αντικαταθλιπτικών που μπορεί να προκαλούν σεξουαλικές διαταραχές περιλαμβάνουν:

Τους αναστολείς της μονοαμινικής οξειδάσης (MAOIs): οι παρενέργειες στην σεξουαλική ζωή από αυτά τα αντικαταθλιπτικά είναι κάτι συχνό, περίπου το 40% των ασθενών που λαμβάνουν τα συγκεκριμένα φάρμακα εμφανίζουν σεξουαλικές διαταραχές. Στην Ελλάδα οι ΜΑΟΙ δεν χρησιμοποιούνται.

Τους αναστολείς της επαναπρόσληψης της νορεπινεφρίνης-ντοπαμίνης (NDRIs): περιλαμβάνουν φάρμακα όπως η βουπροπιόνη (Wellbutrin) και είναι λιγότερο πιθανό να προκαλούν παρενέργειες στη σεξουαλική ζωή.  Μόνο το 10-25% των ασθενών που λαμβάνει τα συγκεκριμένα αντικαταθλιπτικά έχουν σεξουαλικές διαταραχές. Υπάρχουν βέβαια και κάποια στοιχεία που δείχνουν ότι η βουπροπιόνη μπορεί μάλιστα να βελτιώσει τη σεξουαλική επιθυμία.

Τους αναστολείς της επαναπρόσληψης της νορεπινεφρίνης (NRIs): η ρεβοξετίνη είναι ένα αντικαταθλιπτικό που σπάνια προκαλεί σεξουαλικές διαταραχές, μόνο το 5-10% των ασθενών αναφέρει κάποιο θέμα.

Πως μπορώ να αντιμετωπίσω τις σεξουαλικές διαταραχές που προκαλούν τα αντικαταθλιπτικά;

Αν κάποιος έχει παρενέργειες από τα αντικαταθλιπτικά είναι σημαντικό να μιλήσει με τον ψυχίατρο του. Ανάλογα με τα συμπτώματα, το ιστορικό σας και την σοβαρότητα των παρενεργειών, ο γιατρός σας μπορεί να σας προτείνει:

• Να περιμένετε να δείτε αν τα συμπτώματα θα βελτιωθούν. Σε κάποιες περιπτώσεις, καλό είναι να περνούν μία ή δύο εβδομάδες για να δείτε αν η σεξουαλική διαταραχή συνεχίζει, χωρίς να χρειαστεί να κάνετε κάποιες αλλαγές στα φάρμακα.
• Να αλλάξετε αντικαταθλιπτικό φάρμακο. Κάθε αντικαταθλιπτικό επηρεάζει σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία διαφορετικά τη σεξουαλική ζωή. Για παράδειγμα, οι SSRIs και οι SNRIs είναι πιο πιθανό να προκαλούν σεξουαλικές διαταραχές. Επίσης, τεράστια σημασία έχει το πως ταιριάζει το φάρμακο στην ιδιαίτερη βιοχημική ιδιοσυγκρασία ενός συγκεκριμένου ασθενούς.
• Να μειώσετε τη δόση του φαρμάκου. Η δοσολογία των αντικαταθλιπτικών προσαρμόζεται στη σοβαρότητα των συμπτωμάτων της κατάθλιψης. Μπορεί να είναι αναγκαία η αύξηση ή η μείωση της δόσης. Κάποιες φορές, η μείωση της δόσης είναι αρκετή για τον περιορισμό των παρενεργειών στη σεξουαλική ζωή, ενώ ταυτόχρονα έχει θεραπευτικά οφέλη.
• Να διακόψετε για λίγο τα αντικαταθλιπτικά. Αν λαμβάνετε ένα αντικαταθλιπτικό μακράς δράσης που παραμένει στον οργανισμό για αρκετές ημέρες, τότε ίσως να μπορείτε να κάνετε μια σύντομη διακοπή. Με αυτό τον τρόπο μπορείτε να αποφύγετε τις σεξουαλικές διαταραχές. Φυσικά, αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την καθοδήγηση του ψυχιάτρου σας ώστε να αποφύγετε τα συμπτώματα στέρησης ή την υποτροπή.
• Να αλλάξετε την ώρα που παίρνετε τα αντικαταθλιπτικά. Μερικές φορές οι παρενέργειες στη σεξουαλική ζωή και άλλες παρενέργειες συμβαίνουν συγκεκριμένες ώρες μέσα στην ημέρα, όπως λίγο μετά τη λήψη του αντικαταθλιπτικού. Για αυτό αν παρατηρείτε κάποιες παρενέργειες συγκεκριμένες στιγμές στη διάρκεια της ημέρας ή της νύχτας μπορείτε να αλλάξετε την ώρα λήψης του φαρμάκου ώστε να μην παρεμβαίνει στη σεξουαλική σας ζωή.

Άλλες πιθανές λύσεις

Φυσικά, οι σεξουαλικές διαταραχές δεν είναι μόνο αποτέλεσμα των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων. Η κατάθλιψη πολύ συχνά πλήτει τη σεξουαλική λειτουργία και διάθεση, ή μπορεί να υπάρχουν άλλοι ψυχολογικοί παράγοντες που επηρεάζουν την σεξουαλική απόδοση. Μπορεί να χρειάζεται ψυχοθεραπεία για να αντιμετωπίσετε τέτοια ζητήματα, ή μπορεί να χρειαστούν άλλες φαρμακευτικές λύσεις, όπως το Viagra και το Cialis για να αντιμετωπιστεί η στυτική δυσλειτουργία.

Ακόμη, μπορείτε να πάρετε κάποιο άλλο φάρμακο σε συνδυασμό με τα αντικαταθλιπτικά σας. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, ο ψυχίατρος μπορεί να σας προτείνει και κάποιο άλλο ψυχοφάρμακα μαζί με τα αντικαταθλιπτικά. Τα φάρμακα όπως η βουπροπιόνη (Wellbutrin) και η βουσπιρόνη (Bespar) συχνά χορηγούνται σε ασθενείς μαζί με τα αντικαταθλιπτικά για την αντιμετώπιση των σεξουαλικών διαταραχών.