Πολυκρίση και κατάθλιψη (Polycrisis)

Πολυκρίση - τι είναι; (Polycrisis)

Ίσως δεν σας είναι γνωστός ο όρος «πολυκρίση» (polycrisis), αλλά είναι μία λέξη που θα αρχίσετε να ακούτε πολύ περισσότερο μέσα στο 2023. Είναι ένας όρος που προέρχεται από τη θεωρία της πολυπλοκότητας, και αναφέρεται στις πολλαπλές κρίσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο, οι οποίες μπορεί να αλληλοεπιδράσουν μεταξύ τους με αποτέλεσμα το σχηματισμό μίας πολυκρίσης.

Χωρίς αμφιβολία ζούμε σε καιρούς μεγάλης αβεβαιότητας. Ο πόλεμος στην Ουκρανία εκτόξευσε τις τιμές σε ενέργεια και τρόφιμα, ενώ είχε προηγηθεί μια διετία κρίσης με τον κορονοϊό όπου μάθαμε να ζούμε και να πεθαίνουμε με αυτό (είμαστε στον 3ο χρόνο της πανδημίας των κορονοϊού και νέες μεταλλάξεις θα συνεχίζουν να εμφανίζονται). Παράλληλα, υπάρχουν οι όλο και αυξανόμενες φυσικές καταστροφές που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή που κανείς πλέον δεν μπορεί να αγνοήσει, οι συνέπειες της οποίας θα γίνουν έντονα αντιληπτές τα επόμενα χρόνια. Παράλληλα οι ανάγκες για φαγητό, νερό και ενέργεια αυξάνονται ως αποτέλεσμα της αύξησης του πληθυσμού και της ανάπτυξης. Οι εκτιμήσεις για τους μελλοντικούς κίνδυνους αφορούν:

1. σε δυο χρόνια το κόστος ζωής,
2. σε δέκα χρόνια την κλιματική αλλαγή, με την ερημοποίηση, την απώλεια βιοποικιλότητας και την κατάρρευση οικοσυστημάτων και
3. τη μετανάστευση μεγάλης κλίμακας που θα τη συνοδεύει.

Υπό αυτές τις συνθήκες, γίνονται δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον, αναμένεται μια παγκόσμια οικονομική αστάθεια και ύφεση, ακόμα και για τις πιο αναπτυγμένες χώρες. Μην ξεχνάμε πως ήδη πριν από λίγα χρόνια άρχισαν να δημοσιεύονται πολλαπλές μελέτες σχετικά με την θρεπτική αξία της πρωτεΐνης από ακρίδες, ενώ και άλλοι έχουν μιλήσει για την ανάγκη μιας επανεκκίνησης της ανθρωπότητας, όσον αφορά την κατανάλωση των διαθέσιμων φυσικών πόρων, με ότι συνεπάγεται αυτό για την δική μας (καταναλωτική) ζωή αλλά και των παιδιών μας.

Τα σημάδια είναι ορατά παντού: οικονομική αστάθεια, οικονομικά σκάνδαλα, βαθιά κοινωνικά προβλήματα, αυξανόμενες ελλείψεις πόρων και δραματικές γεωπολιτικές εντάσεις, όλα δείχνουν έναν βαθύ κατακερματισμένο κόσμο.

Και σε όλα αυτά, ειδικότερα για την Ελλάδα, είχε προηγηθεί η οικονομική κρίση από το 2009 με τα (παρατεταμένα) μνημόνια με αποτέλεσμα η ελληνική κοινωνία να είναι ήδη επιβαρυμένη ψυχικά και εξουθενωμένη οικονομικά.

Στο therapia.gr βέβαια δεν ασχολούμαστε με κοινωνικό-πολιτικό-οικονομικές αναλύσεις, αλλά με την ψυχολογία και την ψυχοπαθολογία. Ο λόγος για αυτό το άρθρο είναι το στρες που βιώνουμε από όλα τα παραπάνω και τα αποτελέσματα αυτού.

Μιλάμε λοιπόν για μια επερχόμενη polycrisis (πολυκρίση), permacrisis (μόνιμη, παρατεταμένη κρίση) και mega threats (μέγα-απειλές). Είναι εύκολο κανείς να νιώσει πνιγμένος και σε αδιέξοδο, καθώς υπάρχουν πολλαπλές απειλές και ανοιχτά μέτωπα. Και δυστυχώς, την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια την ακολουθούν το άγχος και η κατάθλιψη.

Πολυκρίση και κατάθλιψη

Τα επίπεδα του στρες το οποίο βιώνουμε σήμερα είναι άνευ προηγουμένου. Η πολυκρίση αναμένεται να οδηγήσει όλους σε μία φοβερή ψυχική καταπόνηση, ακόμα και εκείνους που δεν έχουν αναγκαστικά κάποια ψυχιατρική διαταραχή. Κάτω από έντονα ψυχικά στρεσογόνες συνθήκες οι ορμόνες του στρες αυξάνονται (πχ κορτιζόλη) και οι άνθρωποι εμφανίζουν διάφορα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, υπέρταση, ψυχοσωματικά συμπτώματα, κα.

Ο κόσμος αλλάζει με τρομερή ταχύτητα, προς απρόβλεπτες κατευθύνσεις και είναι δύσκολο όλο αυτό να χωρέσει στο κεφάλι μας. Είναι λογικό κανείς να αναρωτιέται, από που να πιαστεί, που να στηριχτεί, καθώς αισθάνεται αδύναμος και χωρίς ελπίδα. Και εκτός από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στο σήμερα, δημιουργείται κατά ένα τρόπο και μία προ-τραυματική διαταραχή, λόγω του φόβου και του προκαταβολικού άγχους για όσα περιμένουμε να έρθουν για εμάς και τα παιδιά μας.

Το άγχος δεν επηρεάζει μόνο τη δική μας γενιά, αλλά και τις μελλοντικές γενιές. Οι επιπτώσεις του στρες επηρεάζει τα παιδιά, επηρεάζοντας την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους, βιολογικά, αλλά και ψυχολογικά: από τη μία ευαισθητοποιείται ο εγκέφαλος απέναντι στο στρες, χαμηλώνει ο ουδός αντοχής στο στρες, και επίσης "γράφεται" αυτό που είναι σημαντικό και έχει νόημα στη ζωή (πχ η επιβίωση).

Ψυχική ανθεκτικότητα και ενδυνάμωση

Πως μπορεί ένας άνθρωπος λοιπόν να αντέξει ή να οχυρωθεί ψυχικά απέναντι στα όσα συμβαίνουν γύρω μας, σε όλη αυτή την ανασφάλεια και να παραμείνει κανείς ψύχραιμος, λειτουργικός και αισιόδοξος, χωρίς να επηρεαστεί η υγεία του από την ψυχική καταπόνηση;

Οι άνθρωποι από καταβολής κόσμου για να ανταπεξέλθουν στο στρες, στο άγχος και την θλίψη, χρησιμοποιούν ουσίες, όπως το αλκοόλ, κάνναβη ή τις τελευταίες δεκαετίες ψυχοφάρμακα (ηρεμιστικά, αντικαταθλιπτικά). Άλλοι στρέφονται στην πίστη τους, στο θεό, στα ζώδια…

Σε αυτό το ιατρείο και αυτή την ιστοσελίδα υποστηρίζουμε την ολιστική προσέγγιση, σε ότι και όσο μπορεί να βοηθήσει ψυχικά και σωματικά τον άνθρωπο, έναντι σε αυτό το έντονο και χρόνιο στρες. Έτσι λοιπόν υποστηρικτικά και θεραπευτικά μέσα που μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς είναι:

• Ψυχοθεραπεία: για να μπορέσει να αντέξει κανείς και να μετατρέψει το άγχος σε κάτι παραγωγικό πρέπει κανείς να αυξήσει την ψυχική ανθεκτικότητά του, να φιλοσοφίσει τη ζωή (σκοπό ζωής, τι σημαίνει ευτυχία, επιτυχία), να φροντίσει τον εαυτό του, να δει τη ζωή με μια άλλη ματιά.
• Life coaching: το life coaching βοηθάει τους ανθρώπους να ορίσουν στόχους (επαγγελματικούς, προσωπικούς) και το δρόμο για να τους πετύχουν.
• Ομοιοπαθητική: μπορεί να υποστηρίξει σημαντικά τόσο το σώμα, όσο και το πνεύμα μας.
• Βελονισμός: ο βελονισμός όπως και η ομοιοπαθητική βοηθάει επίσης το σώμα αλλά και τον ψυχισμό.

Αν κανείς νιώθει ότι πιέζεται πολύ ψυχικά ή αν έχει ψυχοσωματικά συμπτώματα το καλύτερο είναι να απευθυνθεί σε ένα ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή, οποίος μπορεί να κρίνει αν εμφανίζεται ψυχοπαθολογία, όπως κατάθλιψη (κατάθλιψη τεστ). Όσον αφορά τις ιδίες δυνάμεις, κανείς χρειάζεται να αυτό-οργανωθεί, να έχει χρόνο για τον εαυτό του, να σκεφτεί και να φροντίσει τον εαυτό του, να σκεφτεί προσεκτικά τα «θέλω» και τις υποχρεώσεις του. Η φιλοσοφία και οι διάφορες μορφές της (όπως ο στωικισμός) μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τον άνθρωπο.

Πολυκρίση ή Πολυλύσεις;

Κάθε κρίση είναι και μία ευκαιρία. Εκτός από τις ζοφερές προβλέψεις και την απαισιόδοξη ματιά, εκείνες οι φωνές που δεν πιστεύουν στον Νοστράδαμο, ότι θα έρθει η αποκάλυψη των ζόμπι και η συντέλεια του κόσμου. Σίγουρα το μάλλον θα έχει κρίσεις, αλλά η ιδέα μιας συστημικής απειλής για την ανθρωπότητα δεν γίνεται αποδεκτή από όλους. Υπήρχουν προβλήματα, αλλά χωρίς να ενισχύει το ένα-το-άλλο (επειδή σχεδιάζουμε βελάκια στο χαρτί, δεν σημαίνει ότι το ένα ενισχύει σημαντικά το άλλο).

Το άγχος μπορεί να έχει και την καλή πλευρά του, γιατί απέναντι σε μια τέτοια μαζική απειλή μπορεί να μας βοηθήσει να βρούμε συλλογικά μία λύση. Σε τέτοιες συνθήκες οι άνθρωποι αρχίζουν να σκέφτονται συλλογικά και να οργανώνονται, ώστε να αναδυθεί ένα νέο νόημα και αξίες, για τα όσα συμβαίνουν και το πως θα αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.

Μια ευκαιρία για την ανθρωπότητα συλλογικά, αλλά και μία ευκαιρία για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά.