Προσδοκίες και απογοήτευση

Προσδοκίες και απογοήτευση

Όλοι μας έχουμε χιλιάδες προσδοκίες στη ζωή μας. Θέλουμε να μας συμπεριφέρονται με όμορφο τρόπο, περιμένουμε δώρα από την οικογένεια και τους φίλους μας στις γιορτές και στα γενέθλια, περιμένουμε από το σύντροφό μας να μας αγαπά χωρίς όρους. Προσδοκούμε από τον εαυτό μας να είμαστε τέλειοι ή δυνατοί. Όμως όλες αυτές οι προσδοκίες μπορεί να είναι λάθος. Μπορεί να πιστεύουμε ότι οι προσδοκίες είναι ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να ζούμε τη ζωή μας. Στην περίπτωση όμως που δεν ικανοποιούνται αυτές οι προσδοκίες νιώθουμε θυμό και απογοήτευση. Υπάρχει μια στενή σύνδεση ανάμεσα στις προσδοκίες και στην απογοήτευση.

Τι είναι η απογοήτευση;

Η απογοήτευση είναι ένα συναίσθημα πικρίας όταν κάτι ή κάποιος δεν είναι τόσο καλό όσο ελπίζαμε ή προσδοκούσαμε. Όταν νιώθουμε στενοχωρημένοι επειδή οι ελπίδες και οι προσδοκίες μας δεν ικανοποιήθηκαν, τότε νιώθουμε θλίψη και απογοήτευση.

Ίσως να γνωρίζετε ήδη τα έξι βασικά συναισθήματα, την χαρά, το θυμό, την λύπη, το φόβο, την έκπληξη και την αηδία.

Το 1980, ο Ρόμπερτ Πλούτσικ, παρουσίασε τον "Τροχό των Συναισθημάτων", ο οποίος περιλαμβάνει δύο ακόμη συναισθήματα.

Τα συναισθήματα του τροχού των συναισθημάτων περιλαμβάνουν:

• Τη χαρά
• Την εμπιστοσύνη
• Το φόβο
• Την έκπληξη
• Τη λύπη
• Την αηδία
• Το θυμό
• Την προσδοκία

Ο τροχός των συναισθημάτων ορίζει πως τα ανθρώπινα συναισθήματα επεκτείνονται και γίνονται πιο πολύπλοκες εμπειρίες.

Τα αποτελέσματα είναι συναισθηματικές καταστάσεις όπως η ενόχληση, η βαρεμάρα, η επιθετικότητα, ο θαυμασμός και το δέος.

Η απογοήτευση είναι ένα τέτοιο παρακλάδι, ένα πολύπλοκο συναίσθημα που προκύπτει από τη λύπη. Είναι αυτό που νιώθουμε όταν οι προσδοκίες μας για τα επιθυμητά αποτελέσματα εξανεμίζονται.

Όλοι αναγνωρίζουμε αμέσως το αίσθημα της απογοήτευσης και του θυμού όταν κάτι που πιστεύαμε ότι αξίζαμε δεν συνέβη. Ή το πένθος που βιώνουμε όταν χάνουμε μια ευκαιρία.  Αυτή είναι η πικρή εμπειρία της απογοήτευσης.

Ποιες είναι οι αιτίες της απογοήτευσης;

Η απογοήτευση, όπως πολλά άλλα συναισθήματα, έχει εξελικτικές ρίζες. Με άλλα λόγια, έχουμε ανάγκη αυτά τα πολύπλοκα συναισθήματα για να επιβιώνουμε και να εξελισσόμαστε.

Υπάρχουν τρεις κύριες αιτίες απογοήτευσης:

1. Η πλάνη

Η μοναδική εμπειρία της απογοήτευσης συμβαίνει όταν είμαστε τόσο συγκεντρωμένοι στην επίτευξη των στόχων μας που εγκαταλείπουμε τη διαδικασία. Επεκτείνουμε υπερβολικά τον εαυτό μας και ζούμε με τη δυστυχία κάθε μέρα. Όλα αυτά αποτελούν μια βουβή υπόσχεση πως όταν φτάσουμε στον προορισμό μας, τότε όλα αυτά θα έχουν αξία.

2. Οι προσδοκίες για άλλους ανθρώπους, μέρη, πράγματα

Η δεύτερη αιτία της απογοήτευσης προκύπτει από τις προσδοκίες που έχουμε για εξωτερικούς παράγοντες. Όταν μια προσδοκία δεν είναι ρεαλιστική , δεν ταιριάζει με τις υπάρχουσες καταστάσεις, δεν μπορούμε να αποδεχτούμε όσα έχουν συμβεί.

Όταν έχουμε υψηλές προσδοκίες για μια κατάσταση ή ένα αποτέλεσμα, νιώθουμε ακόμη πιο έντονη την απογοήτευση.

3. Οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας

Η τρίτη πηγή απογοήτευσης προκύπτει από τις εμπειρίες της παιδικής μας ηλικίας. Μπορεί κάποιος να έχει βιώσει ένα τραυματικό γεγονός σχετικά με μια απώλεια ή την απογοήτευση στη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας. Για αυτό το λόγο, η ψυχή του δημιουργεί μια αρνητική αντίληψη για μια κατάσταση.

Όταν κάποιος μεγαλώνει και αντιμετωπίζει μια παρόμοια κατάσταση με την τραυματική εμπειρία της παιδικής του ηλικίας, το μυαλό αυτόματα αναβιώνει αυτή την εμπειρία απώλειας και απογοήτευσης. Αλλά αυτό δεν είναι μια αντικειμενική αξιολόγηση των περιστάσεων, είμαι μια υποκειμενική εμπειρία.

Η αποθάρρυνση που νιώθει κάποιος μπορεί γρήγορα να μετατραπεί σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Αν όμως θέλει να ζει με ικανοποίηση και ευτυχία, είναι ανάγκη να μάθει να ελέγχει τα συναισθήματά του.

Προσδοκίες και απογοήτευση στις σχέσεις

Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι οι σύντροφοί τους πρέπει να είναι ρομαντικοί και ανιδιοτελείς, συνέχεια. Όταν αυτό δεν συμβαίνει, πιστεύουν ότι οι σύντροφοί τους έχουν αποτύχει. Σε μια ώριμη σχέση, αυτό μπορεί να γίνει κύρια πηγή διαμάχης.

Οι προσδοκίες μπορεί να έχουν την εξής μορφή:

• Αν πραγματικά με αγαπά θα έπρεπε να κάνουμε σεξ κάθε βράδυ.
• Πρέπει να ξέρει τι θέλω, πριν το πω.
• Πρέπει πάντα να γνωρίζει τι θέλω για να με κάνει ευτυχισμένη.
• Αν με αγαπούσε θα μου αγόραζε (ακριβά) δώρα.

Προφανώς, οι προσδοκίες μπορεί να οδηγούν στην απογοήτευση όταν δεν εκπληρώνονται. Οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες είναι ιδανικές ή φαντασιακές εκδοχές της πραγματικής ζωής. Η απογοήτευση είναι η αντίδρασή μας στη διαφορά ανάμεσα στην φαντασία και στην πραγματικότητα. Όταν δεν μπορούμε να ικανοποιήσουμε αυτές τις προσδοκίες, νιώθουμε αποτυχημένοι. Όταν κάνουμε τα πάντα για να ικανοποιήσουμε τις προσδοκίες του συντρόφου μας και δεν τα καταφέρνουμε, σταματάμε να προσπαθούμε. Αν, από την άλλη πλευρά, έχουμε ρεαλιστικές προσδοκίες, ότι και να κάνουμε ο σύντροφός μας νιώθει έκπληξη. Το πιο σημαντικό στοιχείο είναι να γνωρίζουμε τι είναι οι ρεαλιστικές προσδοκίες. Για να γίνει αυτό, είναι ανάγκη να κατανοήσουμε τι θέλουμε και τι έχουμε ανάγκη ο ένας από τον άλλο. Έτσι, μπορούμε να μάθουμε τι μπορούμε να προσδοκούμε από τη σχέση μας.

Από πού πηγάζουν οι προσδοκίες; 

Οι προσδοκίες συχνά χτίζονται γύρω από τις ανικανοποίητες προσωπικές ανάγκες. Όσο λιγότερο ικανοί είμαστε να ικανοποιούμε τις δικές μας ανάγκες, τόσο περισσότερα περιμένουμε από τους άλλους. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει μόνοι μας να ικανοποιούμε τις ανάγκες μας ή να μην στηριζόμαστε στους άλλους. Για να είναι ρεαλιστικές οι προσδοκίες, πρέπει να βασίζονται στην πραγματικότητα. Μπορεί να σκέφτεστε, "Μπορεί η σύζυγός μου να μου αφιερώσει λίγο παραπάνω χρόνο αυτή τη στιγμή, ή είναι πολύ απασχολημένη; Γιατί έχω την ανάγκη να ακούω το σύντροφό μου να μου λέει συνέχεια ότι με αγαπάει;" Όσο περισσότερο φαντασιωνόμαστε πως πρέπει να είναι οι άλλοι για να απαλύνουμε τις προσωπικές μας ανασφάλειες, τόσο περισσότερα θα περιμένουμε από αυτούς και τόσο περισσότερο θα απογοητευόμαστε αναπόφευκτα.

Ας δούμε, ένα παράδειγμα, την προσδοκία ότι οι άλλοι πρέπει να είναι συνεπείς. Αν εμείς είμαστε  πάντα συνεπείς και δεν αργούμε στα ραντεβού μας, τότε έχουμε την τάση να περιμένουμε και από τους άλλους να κάνουν το ίδιο. Νιώθουμε θυμό όταν οι άλλοι δεν είναι συνεπείς. Νιώθουμε ότι ο θυμός προς το φίλο ή το σύντροφό μας είναι δικαιολογημένος. Αν δούμε από που προκύπτουν τα θέματα με το χρόνο, θα κατανοήσουμε ότι δεν έχουν μεγαλώσει όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο. Κάποιες οικογένειες δεν είναι τυπικές με το χρόνο, έτσι και τα παιδιά δεν μαθαίνουν να είναι συνεπή με το χρόνο. Αν δούμε πιο βαθιά μέσα μας, ίσως να κατανοήσουμε ότι το άγχος για την αργοπορία μπορεί να έχει σχέση με το φόβο της εγκατάλειψης.

Αν μάθουμε να διαχειριζόμαστε τις προσδοκίες και δείχνουμε κατανόηση και συμπόνια προς τους άλλους μόνο τότε αυτό θα έχει θετική επίδραση στις σχέσεις. Αυτό που πρέπει να ρωτήσουμε τον εαυτό μας είναι τι τελικά έχει αξία, να είμαστε σωστοί ή να είμαστε ευτυχισμένοι;

Τι μας διδάσκει η απογοήτευση;

1. Μας δείχνει ότι έχουμε πάθος για κάτι

Οι προσδοκίες είναι η κύρια αιτία της απογοήτευσης. Ακόμη και όταν οι προσδοκίες μας διαψεύδονται, αυτό σημαίνει ότι έχουμε το θάρρος να υποστηρίξουμε κάτι.

2. Είναι μια ευκαιρία για εξέλιξη

Με την σωστή νοοτροπία, μπορούμε να ωριμάσουμε μέσα από τις απογοητεύσεις. Αρκεί να δεσμευτούμε ότι θα σηκωθούμε και θα προσπαθήσουμε ξανά. Δεν έχει σημασία τι πιστεύουμε ότι αξίζουμε, αυτό που συνέβη είναι αυτό που πραγματικά αξίζαμε.

Έτσι, η απογοήτευση, είναι ο μόνος τρόπος για να προσγειωθούμε στην πραγματικότητα. Μπορούμε επίσης να πάρουμε καλύτερες αποφάσεις για να μην βιώσουμε ξανά την ίδια απογοήτευση.

3. Μας κάνει πιο δυνατούς

Η απογοήτευση που προκύπτει από τα τραύματα της παιδικής ηλικίας μπορεί να είναι εξουθενωτική. Μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να δοκιμάζουμε νέα πράγματα επειδή μπορεί να αποτύχουμε. Όμως, όταν γνωρίζουμε πως να διαχειριστούμε την απογοήτευση μπορούμε να γίνουμε πιο δυνατοί και ανθεκτικοί.

Πώς μπορώ να αντιμετωπίσω την απογοήτευση;

Τις περισσότερες φορές η απογοήτευση είναι το κενό ανάμεσα στις προσδοκίες και στο τελικό αποτέλεσμα, όσο πιο μεγάλο το κενό, τόσο μεγαλύτερη η απογοήτευση. Όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως ελπίζουμε, τότε οι ανεκπλήρωτες επιθυμίες μας κατακλύζουν, μας δημιουργούν αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα. Πολλοί από εμάς κρίνουμε αυστηρά τον εαυτό μας, λέμε ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί ή ότι τα πράγματα δεν θα πάνε καλά. Μπορεί να μείνουμε κολλημένοι στις αμφιβολίες, στην αποθάρρυνση, στην απελπισία και στην κατάθλιψη. Ποιος είναι λοιπόν ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσουμε την απογοήτευση;

1. Αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας

Η απογοήτευση είναι επώδυνη, αλλά μπορείτε να γίνετε πιο συγκεκριμένοι με τα συναισθήματά σας; Ίσως κάτω από την απογοήτευση να κρύβεται η δυσαρέσκεια. Νιώθετε πληγωμένοι από την συμπεριφορά των άλλων; Κατηγορείτε τον εαυτό σας, τους άλλους ή τις συνθήκες για όσα συνέβησαν; Όλα αυτά είναι φυσιολογικά μετά από μια απογοήτευση, αλλά μπορεί να σας κρατούν πίσω. Καλό είναι λοιπόν να ξεκαθαρίζετε γιατί νιώθετε απογοήτευση και έτσι θα καταλάβετε τις προσδοκίες σας και θα είστε προετοιμασμένοι για το επόμενο βήμα.

2. Απομακρυνόμαστε από τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες

Οι προσδοκίες σας είναι ρεαλιστικές, ευέλικτες ή βλέπετε στενόμυαλα μια κατάσταση; Σκέφτεστε με εγωιστικό τρόπο; Αναρωτηθείτε, μήπως πρέπει να προσαρμόσετε τις προσδοκίες σας την επόμενη φορά.

3. Μένουμε δεσμευμένοι στο στόχο μας

Η απογοήτευση μπορεί να μας κατακλύζει. Συνειδητοποιούμε ότι έχουμε χάσει μια μάχη. Όμως παραμένουμε ικανοί να κερδίσουμε τον πόλεμο αν δούμε τον τελικό σκοπό μας. Γιατί κυνηγάμε ένα στόχο εξαρχής; Πώς αυτός ταιριάζει στο όραμα που έχουμε για τη ζωή μας; Όταν μένουμε σε επαφή με τον εαυτό μας τότε έχουμε την υπομονή και το κουράγιο να ξεπεράσουμε την απογοήτευση και να ξεκινήσουμε από την αρχή. Χρειαζόμαστε μια καινούργια στρατηγική ή ένα νέο τρόπο προσέγγισης;

4. Αποστασιοποιούμαστε από την απογοήτευση

Μόνο όταν κάνουμε ένα βήμα πίσω, μετά την απογοήτευση και τα αρνητικά συναισθήματα, μπορούμε να δούμε τη μεγάλη εικόνα μιας κατάστασης. Με την αποστασιοποίηση μπορούμε να δούμε τι μπορούμε να μάθουμε από κάθε κατάσταση, τι μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά στο μέλλον. Ξαφνικά, συνειδητοποιούμε ότι μια δουλειά δεν ταιριάζει στον τρόπο ζωής μας ή ένα άτομο που αφήσαμε δεν ήταν το κατάλληλο για εμάς. Ο διαχωρισμός της φαντασίας από την πραγματικότητα είναι το τελευταίο βήμα

5. Εκμεταλλευόμαστε τις ευκαιρίες και αναγνωρίζουμε τις δυνατότητές μας

Είναι ανάγκη να γνωρίζουμε τις ικανότητές μας και τις δυνατότητές μας ώστε να εκμεταλλευόμαστε τις καταστάσεις προς όφελός μας. Ποιες δεξιότητες θα μας οδηγήσουν στην επιτυχία; Ποια είναι τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας; Ποια είναι η υποστήριξη που μπορούμε να έχουμε από τους άλλους; Μια κακή συνέντευξη μπορεί να μας βοηθήσει να εξελίξουμε τις δεξιότητές μας και να παρουσιάζουμε καλύτερα τον εαυτό μας στο μέλλον.

6. Αντιμετωπίζουμε με ευελιξία τους στόχους και τις προσδοκίες μας

Για να καταφέρουμε να ξεπεράσουμε μια απογοήτευση είναι ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τις προσδοκίες μας. Για να αποφύγουμε τις μελλοντικές απογοητεύσεις, μπορούμε να σκεφτούμε πως θα επιτύχουμε τους στόχους μας ρεαλιστικά, με λιγότερη ακαμψία και χωρίς να χάνουμε την ελπίδα μας. Μπορεί να έχουμε υψηλές απαιτήσεις, αλλά να κάνουμε πιο μικρά και σταθερά βήματα. Είναι σημαντικό να αποδεχόμαστε όσα έχουν συμβεί και να μείνουμε δεσμευμένοι στο στόχο μας. Οι δημιουργικοί και σοφοί άνθρωποι μαθαίνουν από τις εμπειρίες τους και δίνουν τις μάχες τους πιο δυνατοί.

Πότε πρέπει να ζητήσω βοήθεια για την απογοήτευση;

Κάποιες φορές, όλοι μας έχουμε ανάγκη λίγη βοήθεια για να ξεπεράσουμε μια απογοήτευση. Ακόμη και αν έχετε ένα εξαιρετικό υποστηρικτικό δίκτυο, μπορεί να μην είναι αρκετό. Όταν συμβαίνει αυτό καλό είναι να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ψυχολόγου ή ψυχοθεραπευτή.

Στην ψυχοθεραπεία μπορείτε να μιλήσετε ανοιχτά για τα συναισθήματά σας. Φυσικά, όλοι μας βιώνουμε απογοητεύσεις. Ωστόσο, αν παρατηρείτε οποιοδήποτε από τα παρακάτω σημάδια καλό είναι να ζητήσετε βοήθεια:

• Δεν μπορείτε να ελέγξετε τα συναισθήματά σας: έχετε συναισθηματικά ξεσπάσματα, νιώθετε μουδιασμένοι, αντιδράτε υπερβολικά σε μικροπράγματα.
• Δεν μπορείτε να συγκεντρωθείτε σε τίποτε άλλο εκτός από τα συναισθήματα της απογοήτευσης: η απογοήτευση είναι ένα καθολικό συναίσθημα και τίποτε δεν μπορεί να φέρει χαρά και ενθουσιασμό.
• Δεν είστε παραγωγικοί και δεν έχετε κίνητρο: δεν έχετε ενέργεια και κίνητρο να κάνετε σχέδια, να ολοκληρώσετε τις εργασίες σας ή να δοκιμάσετε καινούργια πράγματα.
• Αντιμετωπίζετε δυσκολίες στις προσωπικές και εργασιακές σας σχέσεις: οι άνθρωποι που αγαπάτε και οι συνεργάτες σας επηρεάζονται άμεσα από την διάθεσή σας.
• Δεν νιώθετε χαρά με δραστηριότητες που πάντα αγαπούσατε: τίποτα δεν σας δίνει χαρά και δεν βρίσκετε ενδιαφέρον στα χόμπι σας.
• Ο ύπνος σας και η όρεξη εμφανίζουν θέματα: οι δυσκολίες στον ύπνο και η έλλειψη όρεξης αποτελούν θέμα.

Βέβαια, τα σημάδια δεν είναι ίδια για όλους. Αλλά αποτελούν δείκτες για το αν έχετε ανάγκη την βοήθεια ενός ειδικού.