Το Tρίγωνο του Δράματος (Κάρπμαν)

Το Tρίγωνο του Δράματος

Το Τρίγωνο του Δράματος το περιέγραψε πρώτη φορά ο Κάρπμαν το 1960. Είναι ένα μοντέλο για τις δυσλειτουργικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και απεικονίζει ένα παιχνίδι δύναμης που περιλαμβάνει τρεις ρόλους: το Θύμα, το Σωτήρα και το Θύτη. Κάθε ρόλος αντιπροσωπεύει μια κοινή και αναποτελεσματική αντίδραση στις διαφωνίες.

Το ταξίδι γύρω από το τρίγωνο μπορεί να γίνει με τον εαυτό σας ή με κάποιον άλλο, όπως ο σύζυγος σας, το παιδί σας, οι συνεργάτες σας. Οι περισσότεροι από εμάς είμαστε νευρολογικά προγραμματισμένοι να παίζουμε αυτούς τους τρεις ρόλους , και συνειδητά ή ασυνείδητα επιλέγουμε ένα ρόλο ανάλογα με κάθε κατάσταση.

Ποιοι είναι οι τρεις ρόλοι του Τριγώνου του Δράματος;

1. Το Θύμα

Τα θύματα συνήθως νιώθουν παγιδευμένα, αβοήθητα και απελπισμένα. Πιστεύουν ότι βρίσκονται στο έλεος της ζωής. Δεν είναι πρόθυμα να αναλάβουν την ευθύνη για τις δυσάρεστες καταστάσεις που μπορεί να προκύπτουν και δεν πιστεύουν ότι έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τη ζωή τους.

Τα θύματα θεωρούν τον εαυτό τους ανίκανο ή αδύναμο και κατηγορούν τους θύτες για αυτό (μπορεί να είναι άλλοι άνθρωποι ή μια συγκεκριμένη κατάσταση). Ψάχνουν πάντα να βρουν έναν σωτήρα για να λύσει το πρόβλημά τους. Αν τα θύματα συνεχίζουν να μένουν σε αυτή την κατάσταση, αυτό τους εμποδίζει από το να πάρουν αποφάσεις, να λύσουν τα προβλήματά τους, να αλλάξουν την τρέχουσα κατάσταση ή να νιώσουν οποιαδήποτε ικανοποίηση.

2. Ο Σωτήρας

Οι σωτήρες συνεχώς παρεμβαίνουν για λογαριασμό των θυμάτων και προσπαθούν να σώσουν τα θύματα από οτιδήποτε κακό. Νιώθουν ενοχές όταν δεν μπορούν να βοηθήσουν τα θύματα. Οι σωτήρες μπορεί να έχουν καλές προθέσεις και να αγωνίζονται για να βοηθούν τους άλλους ανθρώπους όταν το κρίνουν αναγκαίο. Δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι με αυτό τον τρόπο απλά προσφέρουν μια σύντομη λύση στα θύματα, με αποτέλεσμα να μένουν εξαρτημένα και να παραμελούν τις δικές τους ανάγκες. Αυτό εξηγεί γιατί οι σωτήρες συχνά νιώθουν πίεση, κούραση και μπορεί να μην έχουν χρόνο να κάνουν τις δικές τους δουλειές, καθώς είναι συνεχώς απασχολημένοι με το να βοηθούν τα θύματα.

3. Ο Θύτης

Οι θύτες είναι σαν τους επικριτικούς γονείς που είναι αυστηροί και θέτουν συνεχώς όρια. Τείνουν να πιστεύουν ότι πρέπει να επικρατήσουν, να κερδίσουν με οποιοδήποτε κόστος.

Οι θύτες κατηγορούν τα θύματα και κριτικάρουν τη συμπεριφορά των σωτήρων , χωρίς να παρέχουν την κατάλληλη καθοδήγηση, βοήθεια ή λύση στο πρόβλημα. Είναι επικριτικοί και μπορούν εύκολα να βρίσκουν τα λάθη, και να ελέγχουν. Κρατούν τα θύματα καταπιεσμένα και μερικές φορές μπορεί να τα εκφοβίζουν.

Είστε το Θύμα, ο Θύτης ή ο Σωτήρας;

Από τη στιγμή που γνωρίζετε τους ρόλους στο Τρίγωνο του Δράματος, ποιος είναι ο δικός σας ρόλος; Αυτό που είναι σημαντικό να κατανοήσετε είναι ότι οι ρόλοι μπορεί να αλλάζουν ανάλογα με την κατάσταση και αν εσείς αλλάξετε ρόλο αυτό σημαίνει ότι αλλάζουν ρόλο και οι άλλοι.

Πώς μπορεί να μας βοηθήσει το Τρίγωνο του Δράματος στο να δημιουργήσουμε υγιείς σχέσεις;

Το Τρίγωνο του Δράματος δείχνει πως οι άνθρωποι μπορεί να έχουν δυσλειτουργικούς ρόλους όταν προκύπτουν διαφωνίες. Η συμπεριφορά πηγάζει από την ανάγκη να είναι «σωστή» ή «εγκεκριμένη» στο μυαλό μας ή στο μυαλό των άλλων. Όλοι αυτοί οι ρόλοι ρουφούν πολλή ενέργεια. Μας εμποδίζουν να αναλάβουμε την ευθύνη για τα φυσιολογικά/ασυνείδητα συναισθήματα και έτσι να δημιουργήσουμε μια καλύτερη ζωή για τον εαυτό μας. Μια ζωή χωρίς εξαρτήσεις.

Το τρίγωνο του δράματος μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις πτυχές της ζωής μας, στη δουλειά, στο σπίτι, στο σχολείο, στις κοινωνικές  εκδηλώσεις και σε παγκόσμια κλίμακα. Περιλαμβάνει τρεις ρόλους, του Θύματος, του Σωτήρα και του Θύτη. Κάποιες φορές ένα άτομο μπορεί να παίζει δύο από αυτούς τους ρόλους ή όλους, ανάλογα με τη δυναμική της σχέσης.

Το θύμα είναι το άτομο που συνήθως λυπάται τον εαυτό του και έχει την τάση να βρίσκει δικαιολογίες πριν βρει μια λύση. Επίσης, λυγίζει στις απαιτήσεις του θύτη και του σωτήρα.

Ο θύτης είναι ένα άτομο που δημιουργεί αυστηρά όρια. Συνήθως ενοχοποιεί, κατηγορεί και κρίνει το θύμα και το σωτήρα ή και τους δύο. Αυτό το άτομο σπάνια αποδέχεται ότι έχει κάνει λάθος. Προσπαθεί να αξιοποιήσει όλες τις καταστάσεις προς όφελός του.

Ο σωτήρας, συνήθως νιώθει ενοχές αν δεν βοηθήσει το θύμα. Μπορεί επίσης,  υποσυνείδητα,  να νιώθει την ανάγκη για επιβράβευση ή την αναγνώριση ότι κάνει το σωστό.

Παραδείγματα του Τριγώνου του Δράματος

Παρακάτω αναλύουμε δύο παραδείγματα του Τριγώνου του Δράματος με τους ρόλους του.

Στη μια κατάσταση, η Μαρία, που είναι σύζυγος και μητέρα, μιλάει δυνατά ώστε να διασφαλίσει ότι όλα τα μέλη της οικογένειας, περιλαμβανομένου του συζύγου της, την ακούνε. Επισημαίνει συνεχώς τα λάθη που κάνουν τα παιδιά και ο σύζυγός της ή υποβιβάζει κάθε προσπάθεια που κάνουν με τις δουλειές του σπιτιού, με τις εργασίες για το σχολείο, τα επαγγελματικά ή τα κοινωνικά επιτεύγματα. Πολλές φορές ο σύζυγός της ο Γιώργος ανταποδίδει τα σχόλια και λέει, "Τι συμβαίνει μαζί σου; Δεν μπορείς να δεις τίποτε θετικό;" και φυσικά λέει στα παιδιά ,"Κάνετε πολύ καλή δουλειά. Μην ακούτε τη μαμά σας."

Η Μαρία στο παραπάνω παράδειγμα είναι ο θύτης. Ο Γιώργος είναι ο θύτης της Μαρίας, αλλά μόνο σε αντίποινα για λογαριασμό των παιδιών, για τα οποία είναι ο σωτήρας. Τα παιδιά και ο Γιώργος μπορεί να μπαίνουν στο ρόλο του θύματος σε ένα τέτοιο περιβάλλον.

Στο δεύτερο παράδειγμα, ο  Γιάννης, ο σωτήρας και ο θύτης, έχει έναν γιο το Χρήστο, τον οποίο συνήθως κριτικάρει. Ταυτόχρονα τον βοηθά ώστε να βεβαιωθεί ότι θα τα πάει καλά στο σχολείο, στα νέα του χόμπι. Έτσι, αποδυναμώνει το γιο του. Ο Χρήστος πιστεύει τους ισχυρισμούς του πατέρα του για αυτόν και συχνά αποφεύγει να προσπαθήσει πάρα πολύ ή να πάρει ρίσκα εκτός και αν έχει τη βοήθεια κάποιου.

Αυτή η κατάσταση εξηγεί το ρόλο του πατέρα που είναι σωτήρας και θύτης. Από τη μια πλευρά αναλαμβάνει ευθύνες για το παιδί του ενώ κατηγορεί τη «βλακεία» του. Ο Χρήστος έχει το ρόλο του θύματος, καθώς πιστεύει το μπαμπά του και συμπεριφέρεται παθητικά.

Πώς μπορεί να σπάσει το Τρίγωνο του Δράματος;

Οι γονείς και τα παιδιά μπορούν να σπάσουν αυτό το τρίγωνο. Μπορούν να κάνουν  πέντε βήματα που θα τους βοηθήσουν σε αυτή τη διαδικασία.

1. Αποδοχή και προθυμία

Μπορείτε να ξαναγράψετε το ρόλο σας στις σχέσεις. Ένας τρόπος για να το κάνετε αυτό είναι να επαναλαμβάνετε τις παρακάτω φράσεις δυνατά μέχρι η διαδικασία να γίνει δεύτερη φύση σας.

• Είμαι ανοιχτός να μάθω όλους τους ρόλους.
• Θέλω να μάθω πότε είμαι ευάλωτος στο να συμμετέχω στο τρίγωνο.
• Πιστεύω ότι ο ρόλος μου βλάπτει τις σχέσεις και την υγεία μου συνολικά.
• Δεσμεύομαι να φέρω την αλλαγή στην οικογένειά μου.

2. Αναγνώριση των μοτίβων

Καλό είναι να θυμηθείτε τις προηγούμενες αλληλεπιδράσεις σας. Τα συναισθήματα σας περιλαμβάνουν την οργή, τη μοναξιά, το θυμό, την θλίψη, τη σύγχυση, την αδυναμία, την ανασφάλεια ή το φόβο; Με ποιους τρόπους συνέβαλλαν στο τρίγωνο του δράματος; Ποιος ήταν ο δικός σας ρόλος και ποιος ο ρόλος των άλλων; Αποσύρθηκε κανείς από το ρόλο του; Αφιερώστε λίγο χρόνο σε αυτό το κομμάτι της διαδικασίας. Όταν μπορείτε να αναγνωρίσετε τη συμβολή σας στο τρίγωνο του δράματος αυτό μπορεί να είναι επώδυνο και άβολο. Ωστόσο, από αυτή την οπτική μπορείτε να αλλάξετε το ρόλο σας στο μέλλον.

3. Δημιουργία ορίων

Τα όρια είναι πολύ σημαντικά για την ψυχική και την σωματική μας υγεία. Όταν έρχεστε αντιμέτωποι με μια διαφωνία, φυσιολογικά να έχετε την τάση να αντιδράτε στην πρώτη σκέψη που περνά από το μυαλό σας. Ωστόσο, σκεφτείτε ότι τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα είναι πιο ωφέλιμα από την ικανοποίηση που προσφέρει η άμεση λύση.

Επιπλέον, ο χρόνος που δίνετε για την επίλυση των διαφωνιών είναι ουσιαστικός για την τήρηση των υγιών ορίων.

4. Συνειδητή απόσυρση

Η συνειδητή απόσυρση, μπορεί να σας προσφέρει το ρόλο του παρατηρητή ή να σημαίνει την οριστική απομάκρυνση από την κατάσταση.

5. Νέος ρόλος

Το να ξαναγράψετε το ρόλο σας είναι κομμάτι αυτής της δυναμικής διαδικασίας. Είναι μια εναλλακτική επιλογή για το Τρίγωνο του Δράματος και δείχνει πως μπορείτε να αλλάξετε για να δημιουργήσετε καλύτερες σχέσεις.

Από θύμα σε δημιουργός

Μπορείτε να αλλάξετε τις σκέψεις σας από το, " Δεν μπορώ να το κάνω αυτό στον εαυτό μου", στο "Πιστεύω ότι είμαι ικανός να αναλάβω την ευθύνη της δικής μου εμπειρίας". Καταγράψτε ξεκάθαρα τους στόχους σας. Σκεφτείτε τις δυνάμεις σας.

Από θύτης σε διεκδικητικός αμφισβητίας

Ξεκινήστε με το να ακούτε τη γνώμη των άλλων χωρίς να τους κατηγορείτε. Εξασκηθείτε στη διαπραγμάτευση ώστε να επιτυγχάνετε τις καλύτερες δυνατές λύσεις. Καλό είναι να κάνετε εποικοδομητική κριτική και να επιτρέπετε στους άλλους να κάνουν το ίδιο για εσάς. Επίσης, μπορείτε είναι να παραμένετε πιστοί στα όριά σας στις περιπτώσεις που οι καταστάσεις δεν ευθυγραμμίζονται με τους στόχους σας.

Από σωτήρας σε καθοδηγητής

Το πρώτο βήμα για να μεταβείτε από το ρόλο του σωτήρα στο ρόλο του καθοδηγητή είναι να γνωρίζετε ότι μπορείτε να δώσετε την ευκαιρία σε ένα άτομο να παραμείνει θύμα ή να του δώσετε τα απαραίτητα εργαλεία για να βοηθήσει τον εαυτό του. Οι σωτήρες έχουν την τάση να βάζουν τις δικές τους ανάγκες μετά τις ανάγκες όλων των άλλων. Η μεταμόρφωση από σωτήρα σε καθοδηγητή σημαίνει ότι γνωρίζετε ότι οι άνθρωποι μπορούν να φροντίζουν μόνοι τον εαυτό τους και ο δικός σας ρόλος είναι η ενθάρρυνση και η υποστήριξη και όχι η δημιουργία μιας σχέσης εξάρτησης.

Η ειρωνεία είναι, πως αν μετακινηθείτε από οποιονδήποτε από αυτούς τους ρόλους, οι άλλοι μπορεί να σας βλέπουν ως θύτη. Μπορεί να γίνεστε οι κακοί όταν βγαίνετε έξω από το τρίγωνο του δράματος. Οι άλλοι μπορεί να λένε, "Τι εννοείς όταν λες πώς δεν θες τη βοήθειά μου;" ή "Δεν θέλεις να με φροντίζεις;"

Από τη στιγμή που έχετε κατανοήσει το τρίγωνο του δράματος, ίσως να αναγνωρίζετε τον ρόλο το δικό σας ή των άλλων μελών της οικογένειας σε αυτό.