Σύνθετο τραύμα (complex PTSD)

Σύνθετο τραύμα

Σχεδόν όλοι μας μπορούμε να θυμηθούμε κάποια άσχημα γεγονότα από την παιδική ηλικία ή την εφηβεία. Δυστυχώς ένα ψυχικό τραύμα αφήνει σημάδια, αποτελεί μια ανοιχτή ψυχολογική πληγή που επηρεάζει την προσωπικότητα, τις πεποιθήσεις μας και την άποψη μας για τον εαυτό και τον κόσμο γύρω μας. Οι τραυματικές εμπειρίες αφήνουν ανεξίτηλα σημάδια στην ψυχή μας.

Οι άνθρωποι που βιώνουν κάποιο ψυχικό τραύμα δεν υποφέρουν μόνο από θέματα ψυχικής υγείας (όπως η κατάθλιψη και το άγχος), αλλά μπορεί να εμφανίζουν σημαντικές αλλαγές στον εγκέφαλό τους. Ιδίως τα ψυχολογικά τραύματα της παιδικής ηλικίας μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την ανάπτυξη και την λειτουργία του εγκεφάλου. Τι είναι όμως το σύνθετο τραύμα;

Τι είναι το σύνθετο τραύμα (complex PTSD);

Το σύνθετο τραύμα (complex PTSD) παρατηρείται όταν κάποιος εκτίθεται σε πολλαπλά, παρατεταμένα, επαναλαμβανόμενα ή αθροιστικά τραυματικά γεγονότα σε ένα πλαίσιο στο οποίο το άτομο έχει ελάχιστο ή καθόλου έλεγχο.

Σε αντίθεση με το απλό τραύμα και την διαταραχή μετατραυματικού στρες, που τυπικά συνδέεται με ένα μόνο τραυματικό γεγονός, το σύνθετο τραύμα είναι το αποτέλεσμα συνεχόμενων, χρόνιων τραυμάτων. Όπως για παράδειγμα, η χρόνια κακοποίηση ή η παραμέληση στην παιδική ηλικία.

Αν ένα σύνθετο τραύμα συμβαίνει στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας επηρεάζει την ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού. Συνήθως συμβαίνει σε αναπτυξιακά ευαίσθητες στιγμές της ζωής ενός παιδιού, ειδικά στην πρώιμη παιδική ηλικία ή στην εφηβεία. Μπορεί να περιλαμβάνει ψυχολογική βία, παραμέληση, συναισθηματική, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση. Συχνά αυτό συμβαίνει μέσα στο σύστημα φροντίδας του παιδιού.

Σε δύσκολες καταστάσεις, ο μηχανισμός της επιβίωσης αναλαμβάνει δράση. Χωρίς επαρκή υποστήριξη, μια εμπειρία στην παιδική ηλικία μπορεί να είναι (και να μείνει) τραυματική, και μπλοκάρει την φυσιολογική ανάπτυξη. Όλη η ενέργεια διοχετεύεται στην επιβίωση και όχι στην ανάπτυξη. Αντιθέτως η απειλή κυριαρχεί. Το νευρικό σύστημα παραμένει σε εγρήγορση.

Ποια είναι τα συμπτώματα του σύνθετου τραύματος;

• Επιθετικότητα ή δυσπιστία προς τους ανθρώπους
• Προβλήματα με τον έλεγχο των συναισθημάτων
• Ενοχές, ντροπή, αυτοκριτική
• Θλίψη, απελπισία
• Αποσύνδεση
• Αποπροσωποποίηση
• Αναζήτηση ενός σωτήρα
• Αναστάτωση και ανησυχία
• Εφιάλτες και αϋπνία
• Εγρήγορση και επαγρύπνηση
• Αίσθημα παλμών
• Αβοηθητότητα
• Αναδρομές
• Απομάκρυνση από τους ανθρώπους
• Αποσύνδεση ή συναισθηματικό μούδιασμα
• Ανασφάλεια
• Βαθιά αίσθηση μοναξιάς
• Κόπωση
• Δυσκολία συγκέντρωσης
• Μυϊκή ένταση

Ο κάθε άνθρωπος αντιδρά στα τραυματικά γεγονότα με διαφορετικό τρόπο. Κάθε άτομο είναι μοναδικό όπως και η ικανότητα διαχείρισης του φόβου και του στρες από ένα τραυματικό γεγονός. Για αυτό τον λόγο δεν εμφανίζουν όλοι οι άνθρωποι στρες μετά από ένα τραυματικό γεγονός (όπως το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου). Επίσης, ο τρόπος βοήθειας και υποστήριξης που λαμβάνει ένα άτομο από τους φίλους, την οικογένεια και τους ειδικούς επηρεάζει την εμφάνιση του σύνθετου τραύματος ή την σοβαρότητα των συμπτωμάτων αυτού. Διάφορα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μπορεί να προστατεύουν από την εμφάνιση ενός σύνθετου τραύματος, όπως η ψυχική ανθεκτικότητα, η οποία μπορεί να καλλιεργηθεί.

Ποιες είναι οι επιδράσεις του σύνθετου τραύματος;

Το σύνθετο τραύμα περιγράφει τα αποτελέσματα ενός συνεχούς, επαναλαμβανόμενου, χρόνιου τραύματος. Σε αντίθεση με τη διαταραχή μετατραυματικού στρες, το σύνθετο τραύμα πάντα περιλαμβάνει ένα άτομο που έχει πληγωθεί από κάποιον άλλο. Αυτό το τραύμα είναι επαναλαμβανόμενο και συχνά περιλαμβάνει την προδοσία και την έλλειψη ασφάλειας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία περίπου το 70% των ενηλίκων έχει βιώσει κάποιο τραύμα στη διάρκεια της ζωής του. Επιπλέον, το 90% των παιδιών-θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης, το 33% των παιδιών που εκτίθενται σε βίαια περιστατικά και το 77% των παιδιών που βιώνουν βίαιες καταστάσεις στο σχολείο εμφανίζουν διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Ο κάθε άνθρωπος χρειάζεται ασφάλεια. Ασφαλείς ανθρώπους, ασφαλή μέρη και ασφαλή πράγματα στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας ώστε να μπορέσει ο εγκέφαλός του να αναπτυχθεί σωστά. Πολλοί ενήλικες που έχουν βιώσει κάποιο σύνθετο τραύμα, χάνουν αυτή την αίσθηση της ασφάλειας, δεν έχουν τον έλεγχο του εαυτού τους ή του περιβάλλοντος σε κρίσιμες στιγμές στις οποίες αναπτύσσεται ο εγκέφαλος.

Αυτές οι ελλείψεις στα πρώιμα χρόνιας της ζωής τους εμποδίζουν την ανάπτυξή τους, στερώντας τους την ευκαιρία να δημιουργήσουν τη ζωή που τους άξιζε, και τελικά τους απογυμνώνει από την αίσθηση της αξίας και του εαυτού. Χωρίς την ικανότητα να κατανοήσουν τι συνέβη, τα μικρά παιδιά μεγαλώνουν και γίνονται ενήλικες που ζουν στην ίδια κατάσταση επαγρύπνησης, ακόμη και αφού έχουν ξεφύγει από τον κίνδυνο.

Οι ενήλικες που έχουν βιώσει ένα σύνθετο τραύμα εμφανίζουν συμπτώματα όπως η αμνησία, η αποξένωση, η δυσπιστία, ο χρόνιος πόνος, οι αναδρομές, οι εφιάλτες, το άγχος, η αποσύνδεση, η σοβαρή κατάθλιψη, τα αυτοάνοσα νοσήματα.

Θεραπεία σύνθετου τραύματος

Το σύνθετο τραύμα συνήθως θεραπεύεται με ένα συνδυασμό θεραπειών όπως η ψυχοθεραπεία, η φαρμακευτική αγωγή και η αυτοφροντίδα. Η θεραπεία για το σύνθετο τραύμα επικεντρώνεται στην επεξεργασία του τραύματος από τον θεραπευόμενο, την επίλυση των θεμάτων προσκόλλησης, όπως επίσης και την εκμάθηση νέων δεξιοτήτων και μηχανισμών για την διαχείριση των συμπτωμάτων. Μπορεί να περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία, στην οποία το άτομο αναγνωρίζει και αλλάζει τα μοτίβα σκέψης του. Επίσης, το EMDR (eye movement desensitization and reprocessing)  βοηθά στην επεξεργασία του τραύματος και την επίλυση των τραυματικών αναμνήσεων. Τα τραύματα της παιδικής ηλικίας συνήθως προκαλούν προβλήματα στην προσκόλληση.

Μερικοί άνθρωποι μπορεί να χρειάζονται φαρμακευτική αγωγή για να διαχειριστούν τα συμπτώματα του σύνθετου τραύματος, όπως η κατάθλιψη και το άγχος. Η αυτοφροντίδα είναι επίσης ένα σημαντικό κομμάτι της θεραπείας του σύνθετου τραύματος και μπορεί να περιλαμβάνει πράγματα όπως η άσκηση, ο διαλογισμός, ο χρόνος στη φύση, η επαφή με αγαπημένα πρόσωπα.

Είναι σημαντικό να πούμε ότι η επούλωση από ένα σύνθετο τραύμα είναι μια μακροχρόνια διαδικασία, και χρειάζεται αρκετός χρόνος για να αναρρώσει κάποιος πλήρως. Φυσικά, για να γίνει αυτό πρέπει το άτομο να ζητήσει υποστήριξη και βοήθεια το συντομότερο δυνατό. Καθώς όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μένει το τραύμα ανεπίλυτο, τόσο πιο δύσκολο είναι να το ξεπεράσει κάποιος.