Neurofeedback

Neurofeedback

Η νευροανάδραση (Neurofeedback ή EEG biofeedback) , είναι μια μέθοδος εγκεφαλικής εκγύμνασης με σκοπό τη βελτίωση της λειτουργίας του εγκεφάλου. Μπορεί να περιλαμβάνει ή όχι τη χρήση άμεσων ερεθισμάτων ή εργασιών ώστε να λειτουργεί ο εγκέφαλος με νέους τρόπους.

Η νευροανάδραση υπάρχει ως μέθοδος εδώ και δεκαετίες. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι και οικογένειες υποφέρουν από πολλές ψυχικές και νευρολογικές παθήσεις, και έχουν δει θετικά αποτελέσματα από αυτή την πανίσχυρη, αποτελεσματική και αποδεδειγμένη παρέμβαση.

Όπως άλλες μορφές βιοανάδρασης, η NFT (Neurofeedback Training) χρησιμοποιεί συσκευές παρακολούθησης που παρέχουν πληροφορίες κάθε στιγμή σε ένα άτομο σχετικά με την κατάσταση της φυσιολογικής του λειτουργίας. Αυτό που διαχωρίζει την NFT από άλλες μορφές βιοανάδρασης είναι ότι αφορά το κεντρικό νευρικό σύστημα και τον εγκέφαλο.

Η NFT έχει τα θεμέλιά της στη βασική και εφαρμοσμένη νευροεπιστήμη καθώς και στην κλινική πρακτική που βασίζεται σε δεδομένα.

Τι είναι η θεραπεία νευροανάδρασης;

Η νευροανάδραση είναι μια μη επεμβατική θεραπεία που βοηθά τον εγκέφαλο να αναπτύξει πιο υγιείς τρόπους δραστηριότητας. Ο στόχος της θεραπείας δεν είναι μόνο να αλλάξει τον τρόπο σκέψης και τα συναισθήματα ενός ατόμου, αλλά επίσης να αλλάξει τον εγκέφαλο σε βιολογικό επίπεδο ώστε να λειτουργεί καλύτερα.

Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι με την κατάλληλη υποστήριξη, ο εγκέφαλος έχει τη δυνατότητα να αλλάζει. Μια ικανότητα γνωστή ως νευροπλαστικότητα. Η νευροανάδραση ενισχύει και επιταχύνει τη διαδικασία της νευροπλαστικότητας.

Οι λέξεις μόνες τους δεν είναι αρκετές κάποιες φορές. Όταν απλά λέμε σε έναν άνθρωπο να ηρεμήσει ή να συγκεντρωθεί , αυτό δεν λύνει τα υποκείμενα θέματα όπως για παράδειγμα το άγχος. Από την άλλη πλευρά, η νευροανάδραση μας επιτρέπει να μιλάμε στον εγκέφαλο με τη δική του γλώσσα, τα εγκεφαλικά κύματα.

Τι είναι τα εγκεφαλικά κύματα;

Τα κύτταρα του εγκεφάλου επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω νευροδιαβιβαστών, με τελικό αποτέλεσμα την αλλαγή στο ηλεκτρικό φορτίο των μεμβρανών των νευρικών κυττάρων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ηλεκτρικών κυμμάτων, που είναι γνωστά ως εγκεφαλικά κύματα. Κάθε εγκεφαλικό κύμα έχει δύο ιδιότητες:

• Την συχνότητα, που δείχνει πόσο γρήγορα ταξιδεύει το κύμα.
• Το πλάτος, που δείχνει πόσο ψηλώνει το κύμα όταν ανεβαίνει και όταν κατεβαίνει.

Γενικά, τα ταχύτερα εγκεφαλικά κύματα έχουν σχέση με την συγκέντρωση, την σκέψη και την επίγνωση, ενώ τα πιο αργά εγκεφαλικά κύματα έχουν σχέση με την ηρεμία, το διαλογισμό και τον βαθύ ύπνο.

Στις ψυχικές διαταραχές, τα μοτίβα των εγκεφαλικών κυμάτων συνήθως διαταράσσονται, και αυτό οδηγεί σε ανθυγιεινή βιολογική δραστηριότητα και συμπεριφορά. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι με διαταραχές άγχους συχνά έχουν γρήγορα εγκεφαλικά κύματα. Με αποτέλεσμα να νιώθουν συνεχώς στα άκρα, υπερδιέγερση και πανικό. Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ μπορεί να έχουν τόσο αργά εγκεφαλικά κύματα, με αποτέλεσμα να ονειροπολούν και να μην μπορούν να συγκεντρωθούν.

Ο στόχος της νευροανάδρασης είναι να ρυθμίσει αυτά τα απορυθμισμένα μοτίβα των εγκεφαλικών κυμάτων.

Πώς λειτουργεί η νευροανάδραση(Neurofeedback)  ;

Η θεραπεία νευροανάδρασης μπορεί να περιλαμβάνει αισθητήρες που τοποθετούνται στο τριχωτό της κεφαλής για να μετρούν την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου. Επίσης, μπορεί να γίνει χρήση και άλλων μεθόδων παρακολούθησης της εγκεφαλικής δραστηριότητας , όπως η fMRI.

Μετά από αυτό οι νευρικές πληροφορίες (δεδομένα)  περνούν σε έναν υπολογιστή για επεξεργασία, και τα δεδομένα επιστρέφουν πίσω στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος τότε μαθαίνει να κάνει αλλαγές μόνος του με βάση τα δεδομένα σε πραγματικό χρόνο. Στις συνεδρίες νευροανάδρασης, οι αλλαγές στον εγκέφαλο μπορεί να επιτευχθούν είτε μέσω της ομιλίας, ή μέσω ερεθισμάτων που παρουσιάζονται στον εγκέφαλο με τη μορφή οπτικού, ακουστικού, ηλεκτρικού ή μαγνητικού υλικού.

Αυτές οι αλλαγές μπορεί να επηρεάζουν θετικά την καθημερινότητα ενός ανθρώπου. Και φυσικά,  να βελτιώνουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις συμπεριφορές και την απόδοση.

Η νευροανάδραση μπορεί να περιλαμβάνει παιχνίδια, δραστηριότητες ή εργασίες που διδάσκουν στον εγκέφαλο ευελιξία και προσαρμοστικότητα μέσω της ρύθμισης της προσοχής, της συγκέντρωσης, της μνήμης, της επεξεργασίας των πληροφοριών, της συναισθηματικής ρύθμισης, των τραυμάτων, της διάθεσης και του ύπνου.

Ποια είναι τα βήματα  της νευροανάδρασης;

Μια τυπική συνεδρία νευροανάδρασης περιλαμβάνει τα εξής βασικά βήματα:

1. Καθορισμός στόχων της θεραπείας. Οι στόχοι είναι ανάλογοι με την κατάσταση του ασθενή και το σύστημα νευροανάδρασης. Για παράδειγμα, ο στόχος στη θεραπεία του άγχους είναι να ρυθμιστούν τα ταχύτερα κύματα στον εγκέφαλο, έτσι ώστε ο ασθενής να νιώθει πιο ήρεμος και χαλαρός μετά από μια συνεδρία.
2. Δραστηριότητα του εγκεφάλου. Αυτό το στάδιο περιλαμβάνει την τοποθέτηση ηλεκτροδίων στο τριχωτό της κεφαλής του ασθενή ώστε να  μετρά σε πραγματικό χρόνο τα εγκεφαλικά κύματα (π.χ. ηλεκτροεγκεφαλογράφημα –EEG). Μετά τη μέτρηση, ο ασθενής μπορεί να παρακολουθεί μια ταινία, να παίζει  βιντεοπαιχνίδια, ή να ακούει μουσική κατά την νευροανάδραση.
3. Εκπαίδευση του εγκεφάλου με θετική ανατροφοδότηση. Φυσικά, μέσω του EEG μπορεί να γίνει η ανίχνευση της δραστηριότητα των εγκεφαλικών κυμάτων του ασθενή. Και αν αυτά έχουν φτάσει στο στόχο της θεραπείας. Όταν αυτό συμβεί ακολουθεί η επιβράβευση του εγκεφάλου με μια θετική ανατροφοδότηση. Για έναν ασθενή με άγχος, η επιβράβευση μπορεί να είναι καλύτερο σκορ στο βιντεοπαιχνίδια, ή ένα ευχάριστο τραγούδι, όταν ο εγκέφαλος παράγει περισσότερα κύματα άλφα και λιγότερα κύματα βήτα.
4. Επανάληψη της διαδικασίας. Το EEG συνεχίζει να παρακολουθεί τα εγκεφαλικά κύματα του ασθενή και προσφέρει θετική ανατροφοδότηση όταν ο στόχος επιτυγχάνεται. Αυτή η διαδικασία δίνει στον εγκέφαλο χιλιάδες ευκαιρίες για αυτοδιόρθωση και επιβράβευση σε μια συνεδρία.

Η εκπαίδευση του εγκεφάλου με θετική ανατροφοδότηση βασίζεται στις αρχές της θεωρίας της μάθησης, ή την συντελεστική εξαρτημένη μάθηση, και είναι παρόμοια με το πως εκπαιδεύονται οι σκύλοι για να κάθονται όταν επιβραβεύονται με μια λιχουδιά. Ο εγκέφαλός μας, όπως και στα ζώα, ψάχνει συνεχώς την επιβράβευση.

Σε ποιες καταστάσεις βοηθά η νευροανάδραση;

Επειδή τα εγκεφαλικά κύματα εμπλέκονται σε όλες τις λειτουργίες του εγκεφάλου, αυτή η θεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ένα εύρος καταστάσεων.

• Ψυχικές και ψυχιατρικές διαταραχές: περιλαμβάνουν τις διαταραχές άγχους και διάθεσης, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, τις κρίσεις πανικού , το μετατραυματικό στρες. Η νευροανάδραση βοηθά τους ασθενείς να νιώθουν ήρεμοι, χαρούμενοι και ασφαλείς. Για παράδειγμα, η θεραπεία για τις διαταραχές άγχους μπορεί να περιλαμβάνει τη μείωση των γρήγορων κυμάτων βήτα (που έχουν σχέση με το άγχος) και αύξηση των κυμάτων άλφα (που έχουν σχέση με την  ηρεμία).
• Καθυστέρηση της ανάπτυξης και διαταραχές στη συμπεριφορά: άνθρωποι με ΔΕΠΥ, PANS/PANDAS. Σε πολλές αναπτυξιακές διαταραχές, ο εγκέφαλος δεν αναπτύσσει κατάλληλα τα νευρικά μονοπάτια επικοινωνίας. Στα παιδιά με αυτισμό, η νευροανάδραση μπορεί να αλλάξει σημαντικά τα μονοπάτια του εγκεφάλου και να βελτιώσει την συμπεριφορά.
• Νευρολογικές διαταραχές και τραύματα στον εγκέφαλο: περιλαμβάνουν ανθρώπους με εγκεφαλικό, νόσο Πάρκινσον, εμβοές. Σε αυτές τις καταστάσεις, η νευροανάδραση προσφέρει ελπίδα για την επούλωση, ειδικά όταν σε συνδυασμό με άλλες προσεγγίσεις.
• Απόδοση: περιλαμβάνει αθλητές, μαθητές που θέλουν να διακριθούν. Η νευροανάδραση είναι σαν μια άσκηση για τον εγκέφαλο και μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους που δεν έχουν κάποια νευροψυχιατρική διαταραχή απλά θέλουν να έχουν βέλτιστη απόδοση.

Σε ποιες περιπτώσεις βοηθά η νευροανάδραση; 

Τα εγκεφαλικά κύματα έχουν σχέση με τις γνωστικές λειτουργίες. Για παράδειγμα τα κύματα βήτα έχουν σχέση με τη συγκέντρωση, τα κύματα θήτα έχουν σχέση με το άγχος.

Η νευροανάδραση είναι αποτελεσματική για πολλές ψυχικές διαταραχές που περιλαμβάνουν:

• ΔΕΠΥ και μαθησιακές δυσκολίες: πολλές μελέτες δείχνουν ότι η νευροανάδραση έχει καλά αποτελέσματα στην ΔΕΠΥ και σε άλλες μαθησιακές δυσκολίες. Σε κάποια πρωτόκολλα, συμβαίνει μείωση  στα κύματα θήτα και αύξηση στα κύματα βήτα. Μετά από μονάχα δύο συνεδρίες νευροανάδρασης , παρατηρούνται αλλαγές στην αναλογία θήτα/βήτα κυμάτων, πράγμα που δείχνει ότι η νευροπλαστικότητα έχει ήδη ξεκινήσει.
• Κατάχρηση ουσιών: το αλκοόλ και άλλες ουσίες μπορεί να είναι ένας τρόπος για την αντιμετώπιση της ανησυχίας και του άγχους. Η χρόνια χρήση έχει συγκεκριμένες επιδράσεις στο σύστημα επιβράβευσης του εγκεφάλου. Η νευροανάδραση μπορεί να εφαρμοστεί για την θεραπεία αυτών των καταστάσεων. Η αύξηση των κυμάτων θήτα προάγει την χαλάρωση, μειώνει το στρες, αποτρέπει την υποτροπή, διατηρεί την αποχή και αυξάνει τα συναισθήματα ευεξίας.
• Άγχος και τραύματα: αν και η νευροανάδραση δεν είναι η μοναδική θεραπεία για το άγχος ή την επεξεργασία των τραυματικών εμπειριών. Η χρήση της αυξάνεται συνεχώς και συμπληρώνει την ψυχοθεραπεία. Ένα μέρος της παθοφυσιολογίας αυτών των καταστάσεων είναι η υπερδιέγερση, η οποία υπάρχει στα εγκεφαλικά κύματα στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα.

Πόσο διαρκεί η θεραπεία νευροανάδρασης;

Όπως συμβαίνει και με τις περισσότερες θεραπείες, τα αποτελέσματα της νευροανάδρασης διαφέρουν για τον κάθε άνθρωπο. Συχνά, απαιτούνται 20-40 συνεδρίες ή περισσότερες, ανάλογα με την ηλικία του ασθενή και την σοβαρότητα της κατάστασης.

Ποιους ωφελεί η θεραπεία νευροανάδρασης;

Η θεραπεία νευροανάδρασης έχει καλά αποτελέσματα στην θεραπεία διαταραχών όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας , το άγχος, η κατάθλιψη, οι διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού και οι μαθησιακές δυσκολίες.

Το πιο μεγάλο πλεονέκτημα της νευροανάδρασης είναι πως είναι μια μη επεμβατική μέθοδος και οδηγεί σε διαρκή αποτελέσματα σε αντίθεση με τα αποτελέσματα της φαρμακευτικής αγωγής.

Ποια είναι τα οφέλη της νευροανάδρασης;

Τα οφέλη της νευροανάδρασης συνήθως περιλαμβάνουν την βελτίωση στην προσοχή και στη συγκέντρωση, την αύξηση της ενέργειας, την καλύτερη ποιότητα του ύπνου, την βελτίωση της διάθεσης, την μείωση του άγχους, όπως επίσης και την μείωση στα σωματικά συμπτώματα που έχουν σχέση με το στρες όπως οι πονοκέφαλοι.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι της θεραπείας νευροανάδρασης;

Η νευροανάδραση ενσωματώνει την κλινική τεχνογνωσία με τις καλύτερες διαθέσιμες τεχνικές για να αντιμετωπίσει συμπεριφορικές και γνωστικές λειτουργίες. Η νευροανάδραση δεν είναι παρεμβατική, δεν περιλαμβάνει κάποια χειρουργική επέμβαση ή φαρμακευτική αγωγή, δεν προκαλεί πόνο και έχει μακροχρόνια αποτελέσματα.

Φυσικά, κάθε μέθοδος έχει πιθανά ρίσκα και οφέλη. Τυπικά, τα οφέλη της νευροανατροφοδότησης υπερισχύουν των κινδύνων, αν και κατά περίσταση, μπορεί να προκαλεί μη σοβαρές ανεπιθύμητες παρενέργειες. Ωστόσο είναι μια μέθοδος με χαμηλό ρίσκο όπως η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση, οι τεχνικές αναπνοών, ο διαλογισμός, η γιόγκα και το μασάζ.

Η νευροανάδραση μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να οδηγεί σε ανεπιθύμητες παρενέργειες που προσωρινά εντείνουν τα συμπτώματα που τυπικά σχετίζονται με την χαλάρωση και την ηρεμία του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως η κόπωση, οι πονοκέφαλοι, το άγχος, η δυσκολία στη συγκέντρωση. Αυτές οι αντιδράσεις, αν συμβούν, είναι προσωρινές και τυπικά διαρκούν 24-48 ώρες. Από τη στιγμή που ο ασθενής νιώθει πιο ήρεμος, τα συμπτώματα υποχωρούν.

Είναι αποτελεσματική η νευροανάδραση;

Η απάντηση είναι πολύ πιο πολύπλοκη από ένα απλό ναι ή όχι. Τα αποτελέσματα εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες. Για παράδειγμα, μερικοί άνθρωποι δεν βλέπουν αποτελέσματα από την νευροανάδραση επειδή δεν χρησιμοποιούν το κατάλληλο σύστημα για τις ανάγκες τους.

Υπάρχουν πολυάριθμες μελέτες που υποστηρίζουν ότι η νευροανάδραση όχι μόνο έκανε τους ασθενείς να νιώθουν καλύτερα μετά την θεραπεία, αλλά η fMRI έδειξε ότι η θεραπεία πραγματικά άλλαξε την εγκεφαλική λειτουργία και τη δομή του εγκεφάλου.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι είναι μια πολλά υποσχόμενη τεχνική για διαταραχές όπως ο αυτισμός, η αϋπνία, το άγχος, η κατάθλιψη, ο χρόνιος πόνος. Επιπλέον, η νευροανάδραση έχει καλά αποτελέσματα στις μαθησιακές δυσκολίες , στην επιληψία, στην ινομυαλγία, στη νόσο Πάρκινσον, στις ημικρανίες.