Πως μεταφέρεται ένα ψυχολογικό τραύμα από γενιά σε γενιά

Μεταβίβαση ψυχολογικού τραύματος από γενιά σε γενιά

Γνωρίζουμε ότι οι εμπειρίες των γονιών μας είναι αυτές που τους κάνουν αυτό που είναι, και φυσικά επηρεάζουν και εμάς. Ωστόσο, υπάρχουν βιολογικοί και ψυχολογικοί παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό. Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως διαγενεακό τραύμα.

Χωρίς την κατάλληλη θεραπεία, το διαγενεακό τραύμα μπορεί να συνεχίζει να επηρεάζει τους ανθρώπους καθώς περνά από γενιά σε γενιά, από τους γονείς στα παιδιά για αρκετές γενιές. Πώς μπορεί να μεταφέρεται ένα ψυχολογικό τραύμα από γενιά σε γενιά; 

Τι είναι το διαγενεακό τραύμα;

Το διαγενεακό τραύμα συμβαίνει όταν οι εμπειρίες των γονέων επηρεάζουν την ανάπτυξη των παιδιών τους, και μερικές φορές ακόμη και των εγγονιών τους. Επίσης, είναι γνωστό ότι μπορεί να εμφανιστεί βιολογικά, κοινωνικά, διανοητικά ή συναισθηματικά.

Δεν είναι απολύτως κατανοητό πως το διαγενεακό τραύμα προκαλεί αυτές τις επιδράσεις. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι αλλάζει όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς μεγαλώνουν τα παιδιά τους, αλλά πως συγκεκριμένα γονίδια εκφράζονται στις μελλοντικές γενιές.

Η επιγενετική μελετά τις αλλαγές στα χαρακτηριστικά που περνούν από γενιά σε γενιά. Οι αλλαγές αυτές δεν είναι αποτέλεσμα αλλαγών στο DNA.

Είναι απολύτως λογικό οι γονείς να μεταφέρουν τις εμπειρίες τους στα παιδιά τους. Η βιολογική ανάγκη για την επιβίωση και την προστασία των παιδιών είναι ισχυρή, και το διαγενεακό τραύμα έχει ως αποτέλεσμα ένα είδος εξελικτικής λογικής.

Ποιους ανθρώπους επηρεάζει το διαγενεακό τραύμα;

Ένα άτομο δεν είναι ανάγκη να έχει βιώσει άμεσα μια τραυματική εμπειρία ώστε να επηρεαστούν οι επόμενες γενιές. Το διαγενεακό τραύμα μπορεί να συμβεί στους απογόνους των δούλων, στους πρόσφυγες, και στα παιδιά των επιζώντων του Ολοκαυτώματος.

Οποιοσδήποτε έχει σχέση με κάποιον που έχει ζήσει μια τραυματική εμπειρία μπορεί να εμφανίζει συμπτώματα. Είτε ανήκει στην ίδια γενιά, στην άμεση οικογένεια ή στις επόμενες γενιές. Και αν οι μελλοντικές γενιές δεν το γνωρίζουν αυτό, και δεν επεξεργαστούν το τραύμα για να επουλωθούν, τότε ο κύκλος συνεχίζεται χωρίς τέλος.

Το διαγενεακό και το ιστορικό τραύμα διαφέρουν;

Το ιστορικό τραύμα δεν είναι το ίδιο με το διαγενεακό τραύμα, αν και έχουν κάποια σχέση. Τα ιστορικά τραύματα  προκύπτουν από τη συλλογική εμπειρία μιας κοινότητας ή μιας γενιάς. Όπως,  η γενοκτονία, η οικονομική κρίση ή ο πόλεμος.

Συχνά έχει σχέση με το συλλογικό τραύμα, η πληγείσα κοινότητα μπορεί να εσωτερικεύσει το τραύμα ως μέρος της ταυτότητας της ομάδας. Η αναγνώριση του βάθους και της σοβαρότητας του τραυματικού γεγονότος κάνει δυνατή την αναζήτηση θεραπείας. Ωστόσο υπάρχει ο κίνδυνος να μην μπορεί ένα άτομο να διαχωρίσει το παρελθόν από την παρούσα εμπειρία του.

Σε πολλές περιπτώσεις, το διαγενεακό και το ιστορικό τραύμα έχουν σχέση μεταξύ τους. Για παράδειγμα, η τουρκική κυβέρνηση  δεν έχει αναγνωρίσει την γενοκτονία των Αρμενίων στις αρχές του 20^ου αιώνα. Σαν αποτέλεσμα, οι μελέτες δείχνουν ότι οι Αρμένιοι προτιμούν να ζητούν φροντίδα από Αρμένιους ψυχολόγους.

Στην κορυφή της ψυχικής υγείας είναι η δημιουργία μας σχέσης ασφάλειας και εμπιστοσύνης με τον ψυχοθεραπευτή.

Ποιες είναι οι αιτίες που προκαλούν διαγενεακό τραύμα;

Το διαγενεακό τραύμα ξεκινά όταν ένας γονιός (ή οι μελλοντικοί γονείς) έχουν βιώσει κάποια τραυματική εμπειρία. Αν ένας γονέας έχει βιώσει μια απίστευτα έντονη εμπειρία, όπως μια γενοκτονία, η αναγκαστική μετανάστευση, το άγχος του μπορεί να περνά στα παιδιά τους.

Πως μεταφέρεται ένα ψυχολογικό τραύμα από γενιά σε γενιά;

Τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν συγκεκριμένες αιτίες που οδηγούν στη μεταφορά του ψυχολογικού τραύματος από γενιά σε γενιά. Ανά τους αιώνες, είναι δύσκολο να εντοπίσουμε τι υπάρχει πίσω από κάθε τραύμα, και αυτό ισχύει και στο διαγενεακό τραύμα.

Ποιες είναι οι πιο αποδεκτές εξηγήσεις για το πώς ένα τραύμα περνά από γενιά σε γενιά;

1. Επιγενετικές αλλαγές

Οι μελέτες δείχνουν ότι η κορτιζόλη (η ορμόνη του στρες) είναι λιγότερο αντιδραστική στα παιδιά των μαμάδων που έχουν βιώσει κάποια τραύμα στην παιδική τους ηλικίας. Και για τα βρέφη κακοποιημένων μαμάδων , τα επίπεδα της κορτιζόλης είναι ασυνήθιστα χαμηλά, ένα κοινό σύμπτωμα του μετατραυματικού στρες.

2. Μεταβίβαση του ψυχολογικού τραύματος

Το διαγενεακό τραύμα δεν συμβαίνει απλά σε βιολογικό επίπεδο, στην πραγματικότητα, είναι ξεκάθαρο ότι το φαινόμενο αυτό είναι πολυδιάστατο.

Αυτό ουσιαστικά δείχνει την επίδραση της ψυχολογικής μεταβίβασης. Βασικά, αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς με ανεπίλυτα τραύματα αλληλεπιδρούν με τα παιδιά τους.

Η μεταβίβαση του τραύματος μπορεί να συμβεί μέσω των γονιών και του περιβάλλοντος. Οι γονείς που έχουν  βιώσει ένα τραύμα μπορεί να έχουν θέματα προσκόλλησης και ασφάλειας, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να δημιουργήσουν υγιείς σχέσεις με τα παιδιά τους. Επιπλέον, οι γονείς μπορεί να μην μπορούν να ελέγξουν τα δικά τους συναισθήματα και τις συμπεριφορές, πράγμα που οδηγεί σε τιμωρητικές πρακτικές που τραυματίζουν  περαιτέρω τα παιδιά.

Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως η παραμέληση, η φτώχεια και η έλλειψη ασφάλειας, συμβάλλουν στη μεταβίβαση του τραύματος. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα μη ασφαλές και ασταθές περιβάλλον μπορεί να νιώθουν χρόνιο στρες, πράγμα που έχει μακροχρόνιες επιδράσεις στην ψυχική και στην σωματική υγεία.

Η θεωρία της προσκόλλησης δείχνει ότι οι πρώιμες εμπειρίες προσκόλλησης και ασφάλειας έχουν βαθύ αντίκτυπο στην ανάπτυξη και την ικανότητα του παιδιού να αντιμετωπίζει το άγχος και το τραύμα. Τα παιδιά που νιώθουν αποσύνδεση από τους φροντιστές τους μπορεί να έχουν θέματα με τον έλεγχο των συναισθημάτων και τη δημιουργία υγιών σχέσεων στο μέλλον.

Αντί οι γονείς να μιλούν απλά για τις αναμνήσεις τους, συνεχίζουν να ενισχύουν  το τραύμα μέσα από ιστορίες, συμπεριφορές και την στάση τους. Αντί να προχωράνε μπροστά, το να μην ξεχνούν έχει γίνει "οικογενειακή αποστολή" και υποχρέωση. Αυτό προκαλεί στις νεότερες γενιές συμπτώματα μετατραυματικού στρες.

Παραδείγματα διαγενεακού τραύματος

Κάποιες καταστάσεις που οδηγούν σε διαγενεακό τραύμα περιλαμβάνουν:

• Βίαια εγκλήματα, όπως η παρενόχληση, η σεξουαλική κακοποίηση
• Πόλεμος ή τρομοκρατικές επιθέσεις
• Κατοχή ή γενοκτονία
• Οικονομική αστάθεια, κατάθλιψη, φτώχεια
• Φυσικές καταστροφές όπως σεισμοί, τσουνάμι
• Δουλεία
• Ενδοοικογενειακή βία ή παιδική κακοποίηση

Ποια είναι τα συμπτώματα του διαγενεακού τραύματος;

Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι το διαγενεακό τραύμα είναι ένας μοναδικός τύπος μετατραυματικού στρες. Στην πραγματικότητα, τα μέλη της οικογένειας που έχουν βιώσει ένα τραυματικό γεγονός συχνά εμφανίζουν συμπτώματα μετατραυματικού στρες, πράγμα που επηρεάζει τον τρόπο συμπεριφοράς τους ως φροντιστές.

Για τη διάγνωση της διαταραχής μετατραυματικού στρες, ένα άτομο πρέπει να είναι μάρτυρας ή να έχει βιώσει άμεσα ένα τραύμα. Στις περιπτώσεις τους διαγενεακού τραύματος, τα συμπτώματα είναι αποτέλεσμα γενετικών και κοινωνικών παραγόντων, και μπορεί να εμφανιστούν σε όλες τις ηλικίες από τα νήπια μέχρι τους έφηβους και τους ενήλικες.

Τα συμπτώματα και οι επιδράσεις του διαγενεακού τραύματος περιλαμβάνουν:

• Έλλειψη εμπιστοσύνης
• Θυμό, απογοήτευση ή ευερεθιστότητα
• Ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Διαταραχές άγχους και κατάθλιψη
• Αδικαιολόγητο φόβο
• Κατάχρηση ουσιών
• Αποσύνδεση και μούδιασμα
• Υπερεπαγρύπνηση
• Άγχος αποχωρισμού
• Αδικαιολόγητες συμπεριφορές και αταξίες
• Κοινωνική απομόνωση

Τερματισμός του κύκλου του διαγενεακού τραύματος

Όσο σκληρά και αν προσπαθούν οι γονείς να προστατεύσουν τα παιδιά τους από επώδυνες ή επικίνδυνες εμπειρίες, αυτό που συμβαίνει τελικά είναι εκτός ελέγχου. Αυτό που μπορούν να κάνουν οι γονείς είναι να μάθουν να αναγνωρίζουν την διαφορά ανάμεσα στην πραγματική απειλή.

Είναι σημαντικό να συνειδητοποιούν ότι οι εμπειρίες του παρελθόντος έχουν διαμορφώσει αυτό που είναι, και σαν αποτέλεσμα, τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν με τα παιδιά τους, είτε τους αρέσει είτε όχι.

Για αυτό είναι πολύ σημαντικό να δουλέψουν με τον εαυτό τους.  Όταν ψάχνουν βαθιά μέσα τους μπορούν να δουν το πως οι εμπειρίες τους επηρεάζουν τον τρόπο διαπαιδαγώγησης.

Το να επιβιώνει κάποιος από ένα τραύμα αυτό δεν τον κάνει κακό γονιό. Επίσης, δεν σημαίνει ότι είναι αναγκασμένος να περάσει το τραύμα του στα παιδιά του.

Μερικές φορές, το καλύτερο πράγμα που μπορούν να κάνουν οι γονείς για τα παιδιά τους είναι να τους δείξουν πως έχουν ξεπεράσει τις δυσκολίες. Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία βοηθά στον τερματισμό του κύκλου του διαγενεακού τραύματος.

Θεραπεία για το διαγενεακό τραύμα

Η θεραπεία για το διαγενεακό τραύμα μπορεί να είναι πολύπλοκη. Είναι μια διαταραχή που οδηγεί σε βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις.

Συχνά, η θεραπεία περιλαμβάνει ολόκληρη την οικογένεια και ενισχύει τα συναισθήματα ασφάλειας. Για να συμβεί αυτό είναι ανάγκη να αναγνωρίζουν οι άνθρωποι τις πεποιθήσεις που οδηγούν σε αυτά τα συναισθήματα φόβου.

Οι θεραπείες για το διαγενεακό τραύμα περιλαμβάνουν:

• Ψυχοθεραπεία
• EMDR
• Απευαισθητοποίηση