Μέθοδος Montessori

Μέθοδος Montessori

Το σχολείο είναι ένα μέρος που προετοιμάζει τα παιδιά για την ενήλικη ζωή. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις το σχολείο δεν προετοιμάζει τους μαθητές να πάρουν αποφάσεις με βάση τα δικά τους κριτήρια. Η μέθοδος  Montessori προετοιμάζει τα παιδιά να νιώθουν ευτυχία με τις δικές τους αποφάσεις. Αυτό το σχολικό μοντέλο προσφέρει πολλά στους μαθητές.

Η μέθοδος Montessori είναι μια εκπαιδευτική προσέγγιση που δίνει έμφαση στην ανεξαρτησία, στην ελευθερία εντός ορίων, και σέβεται την ψυχολογική, την σωματική και κοινωνική ανάπτυξη κάθε παιδιού. Η μέθοδος αυτή είναι δημιούργημα της Ιταλίδας γιατρού και παιδαγωγού Μαρίας Μοντεσσόρι.

Σύμφωνα με τη μέθοδο Montessori  όλα τα παιδιά είναι μοναδικά, έχουν όλα τεράστιες δυνατότητες, θέλουν να μάθουν και να είναι απασχολημένα. Ο δάσκαλος είναι ανάγκη να καθοδηγεί κάθε παιδί μέσα από τη διαδικασία της μάθησης. Αυτό συμβαίνει με τη χρήση υλικών που ταιριάζουν στις ανάγκες του και στο ρυθμό του.

Πώς ξεκίνησε η μέθοδος Montessori;

Η Μαρία Μοντεσσόρι, ήταν η πρώτη γυναίκα που αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ρώμης, και άρχισε να ενδιαφέρεται για την εκπαίδευση ως γιατρός που θεράπευε παιδιά με ειδικές ανάγκες. Μετά την επιστροφή στο Πανεπιστήμιο για περαιτέρω σπουδές, άρχισε να δουλεύει με φυσιολογικά παιδιά το 1907 όταν την κάλεσαν να οργανώσει τα σχολεία στην περιοχή San Lorenzo, της Ιταλίας. Αργότερα, ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο δίνοντας διαλέξεις για τις ανακαλύψεις της και ιδρύοντας σχολεία. Έχει γράψει περίπου δεκαπέντε τόμους και πολυάριθμα άρθρα για την εκπαίδευση. Τη δουλειά της επηρέασε το έργο των Piaget, Erikson και πολλών άλλων ειδικών στην ανάπτυξη του παιδιού.

Η μέθοδος Montessori έκανε την εμφάνισή της στην Αμερική το 1912, με ένα από τα πρώτα σχολεία να ιδρύονται από τον Alexander Graham Bell στο σπίτι του. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία υπάρχουν 4000 σχολεία Montessori στις Ηνωμένες Πολιτείες και 7000 παγκοσμίως. Η Μαρία Μοντεσσόρι πέθανε το 1952.

Εκπαίδευση Montessori και Παραδοσιακή Εκπαίδευση

Φυσικά, υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στη μέθοdo Montessori και στην παραδοσιακή εκπαίδευση.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της μεθόδου Montessori;

1. Έμφαση στις γνωστικές ικανότητες και στην κοινωνική ανάπτυξη.
2. Ο ρόλος του δασκάλου είναι διακριτικός: το παιδί συμμετέχει ενεργά στη μάθηση.
3. Το περιβάλλον και η μέθοδος ενθαρρύνουν την εσωτερική αυτοπειθαρχία.
4. Η ατομική και ομαδική διδασκαλία προσαρμόζεται στο μαθησιακό στυλ κάθε μαθητή.
5. Μικτές ηλικιακές ομάδες.
6. Τα παιδιά μαθαίνουν να διδάσκουν , να συνεργάζονται και να βοηθούν το ένα το άλλο.
7. Τα παιδιά επιλέγουν τι θα κάνουν ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητές του.
8. Τα παιδιά διατυπώνουν έννοιες από αυτοδιδακτικό υλικό.
9. Τα παιδιά ασχολούνται με μια συγκεκριμένη εργασία για όσο χρόνο θέλουν.
10. Το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό μάθησης για να κατακτά μια γνώση.
11. Το παιδί εντοπίζει τα λάθη του μέσω της ανατροφοδότησης από το υλικό.
12. Η μάθηση ενισχύεται εσωτερικά μέσω της επανάληψης της δραστηριότητας του ίδιου του παιδιού, από εσωτερικά συναισθήματα επιτυχίας.
13. Πολυαισθητηριακά υλικά για την ανάπτυξη της φυσικής εξερεύνησης.
14. Οργανωμένο πρόγραμμα μαθησιακής φροντίδας του εαυτού και φροντίδας του περιβάλλοντος (γυάλισμα παπουτσιών, πλύσιμο του νεροχύτη).
15. Το παιδί μπορεί να κάνει τις εργασίες του όπου νιώθει άνετα, να κάνει κινήσει και να μιλά όταν θέλει (χωρίς να ενοχλεί τους άλλους). Η ομαδική εργασία είναι εθελοντική και διαπραγματεύσιμη.
16. Οργανωμένα προγράμματα για γονείς ώστε να κατανοήσουν τη μέθοδο Montessori.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής εκπαίδευσης; 

1. Έμφαση στη γνώση και στην κοινωνική ανάπτυξη.
2. Ο ρόλος του δασκάλου είναι κυρίαρχος, ενεργός. Το παιδί είναι παθητικός συμμετέχων.
3. Ο δάσκαλος επιβάλει την εξωτερική πειθαρχία.
4. Η ατομική και η ομαδική διδασκαλία είναι σύμφωνη με το στυλ διδασκαλίας των δασκάλων.
5. Οι τάξεις περιλαμβάνουν παιδιά της ίδιας ηλικίας.

Φυσικά στην παραδοσιακή εκπαίδευση:

6. Η διδασκαλία περιλαμβάνει μόνο τους δασκάλους και η συμμετοχή των παιδιών είναι ελάχιστη.
7. Το πρόγραμμα σπουδών είναι δομημένο με ελάχιστη προσοχή στα ενδιαφέροντα του παιδιού.
8. Το παιδί έχει την καθοδήγηση από το δάσκαλο.
9. Ο ρυθμός διδασκαλίας  αφορά όλη την τάξη ή τον δάσκαλο.
10. Τα λάθη τα διορθώνουν οι δάσκαλοι.

Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην παραδοσιακή μάθηση:

11. Η μάθηση ενισχύεται εξωτερικά από ανταμοιβές, αποθάρρυνση.
12. Η χρήση αισθητηριακών υλικών είναι ελάχιστη.
13. Δεν δίνει κανείς προσοχή στη συντήρηση και στη διατήρηση της τάξη.

Ποιες είναι οι βασικές αρχές της μεθόδου Montessori;

1. Ελεύθερη επιλογή

Η μάθηση και η ευεξία είναι πολύ βελτιωμένες όταν τα παιδιά έχουν την αίσθηση του ελέγχου στις ζωές τους. Αν και τα προγράμματα Montessori επιβάλλουν καθορισμένα όρια σε αυτή την ελευθερία, τα παιδιά είναι ελεύθερα να πάρουν πάρα πολλές αποφάσεις συγκριτικά με τα παιδιά στα παραδοσιακά σχολεία. Για παράδειγμα σε τι θέλουν να δουλέψουν, πόσο θέλουν να δουλέψουν , με ποιον θέλουν να δουλέψουν.

2. Οργανωμένο περιβάλλον

Οι μελέτες της ψυχολογίας δείχνουν ότι η τάξη σε ένα περιβάλλον είναι πολύ βοηθητική για την μάθηση και την ανάπτυξη. Στις τάξεις Montessori υπάρχει οργάνωση, τόσο φυσικά (από άποψη διάταξης) και εννοιολογικά (από άποψη πως προχωρά η χρήση των υλικών).

3. Ενδιαφέρον

Οι μελέτες δείχνουν πως όταν οι άνθρωποι μαθαίνουν κάτι με στόχο να τα πάνε καλά σε ένα τεστ, η μάθηση είναι επιφανειακή και δεν έχει διάρκεια. Τα παιδιά (αλλά και οι ενήλικες) μαθαίνουν καλύτερα όταν έχουν ενδιαφέρον για αυτά που μαθαίνουν.

4. Ομαδική μάθηση

Τα παιδιά στις τάξεις Montessori μαθαίνουν από μιμητικά μοντέλα, μέσα από τους συμμαθητές τους σε κλίμα αλληλοβοήθειας. Στις τάξεις υπάρχουν παιδιά διαφορετικών ηλικιών, τα μικρότερα παιδιά μαθαίνουν από τα μεγαλύτερα μέσα από ερωτήσεις και ενώ τα παρατηρούν σε ότι κάνουν. Έτσι, τα μεγαλύτερα παιδιά που διδάσκουν στα μικρότερα παιδιά επαναλαμβάνουν και παγιώνουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους. Και φυσικά, αποκτούν κοινωνικές δεξιότητες.

5. Κίνηση

Ο εγκέφαλος μας εξελίχθηκε σε ένα κόσμο στον οποίο κινούμαστε και κάνουμε πράγματα, όχι σε ένα κόσμο που καθόμαστε σε ένα θρανίο. Η κίνηση και η γνώση είναι στενά συνυφασμένες. Η εκπαίδευση, περιλαμβάνει την κίνηση για την ενίσχυση της μάθησης.

6. Βιωματική μάθηση

Αντί τα παιδιά να μαθαίνουν από τους δασκάλους και να γράφουν όσα τους λένε, στη μέθοδο Montessori τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από αυτά που κάνουν. Τα παιδιά κάνουν πράγματα, αντί μόνο να ακούνε και να γράφουν, η μάθηση είναι αποτέλεσμα των πράξεων τους. Για παράδειγμα, τα παιδιά βγαίνουν από την τάξη και ψάχνουν στον έξω κόσμο για τα ενδιαφέροντά τους.

Σημειώνεται πως και το messy play ευθυγραμμίζεται με τις αρχές της εκπαίδευσης Montessori ενθαρρύνοντας τα παιδιά να συμμετέχουν ενεργά στη μάθηση μέσω εμπειριών πλούσιες σε αισθήσεις που υποστηρίζουν τη συνολική τους ανάπτυξη. Το messy play, αφορά την ανοιχτή εξερεύνηση υλικών, και επιτρέπει στα παιδιά να ενεργοποιήσουν τις αισθήσεις τους και να μάθουν βιωματικά. Και οι δύο προσεγγίσεις αναγνωρίζουν τη σημασία να δίνεται στα παιδιά οι ευκαιρία να εξερευνήσουν, να πειραματιστούν και να μάθουν μέσω της άμεσης αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον τους.

7. Καθοδήγηση από τους δασκάλους

Οι δάσκαλοι παρέχουν σαφή όρια, αλλά αφήνουν τα παιδιά ελεύθερα μέσα σε αυτά τα όρια. Ανταποκρίνονται με ευαισθησία στις ανάγκες των παιδιών διατηρώντας παράλληλα υψηλές προσδοκίες. Αυτή η προσέγγιση είναι μια μέση λύση ανάμεσα σε μια παραδοσιακή, απολυταρχική στάση ("Θα το κάνεις επειδή το λέω εγώ") και σε μια υπερβολικά ανεκτική προσέγγιση άλλων σχολείων.

Ποιοι είναι οι βασικοί τομείς μάθησης στη Μοντεσσοριανή αγωγή;

Η Μαρία Μοντεσσόρι ανακάλυψε ότι εκτός από το γεγονός ότι ένα παιδί μαθαίνει από τις εμπειρίες του, μπορεί να μαθαίνει καλύτερα από τα άλλα παιδιά. Για αυτό και οι τάξεις είναι μικτές ηλικιακά, όπου τα μικρά παιδιά μιμούνται τα μεγαλύτερα παιδιά και τα μεγαλύτερα παιδιά ενισχύουν τις ηγετικές τους ικανότητες καθώς μοιράζονται τις γνώσεις τους με τα μικρότερα παιδιά. Φυσικά, κάθε τάξη είναι ένα περιβάλλον γεμάτο ερεθίσματα.

Κάθε τάξη περιλαμβάνει πέντε τομείς μάθησης.

1. Πρακτική ζωή

Αυτές οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν τη φροντίδα του εαυτού, τη φροντίδα του περιβάλλοντος και μαθήματα γενναιοδωρίας και ευγένειας. Αυτές οι ασκήσεις περιλαμβάνουν δραστηριότητες όπως το ράψιμο των κουμπιών, το καθάρισμα των καρότων, το σερβίρισμα, το γυάλισμα του καθρέφτη και πολλές άλλες δραστηριότητες που κάνουμε στη ζωή , φυσικά προσαρμοσμένες στο μέγεθος ενός παιδιού. Βέβαια, αυτές οι δραστηριότητες ενθαρρύνουν τις καλές εργασιακές συνήθειες, αυξάνουν την συγκέντρωση, την ανεξαρτησία και το συντονισμό των κινήσεων. Όλες αυτές οι δραστηριότητες προετοιμάζουν το παιδί για τη ζωή έξω από την τάξη.

2. Αισθήσεις

Μέσω των πέντε αισθήσεων και των αισθητηριακών υλικών τα παιδιά ακονίζουν τις δεξιότητες της μάθησης, όπως το διάβασμα, το γράψιμο και τα μαθηματικά. Για παράδειγμα, το πιάσιμο των μικρών πόμολων στον εξοπλισμό επιτρέπει στο παιδί να ανακτά τον έλεγχο στους μικρούς μύες των δαχτύλων που θα χρησιμοποιήσει για να γράψει. Η χρήση των αισθήσεων και η εξερεύνηση διαφορετικών υλικών με διαφορετικό σχήμα, χρώμα, υφή και μυρωδιά, αναπτύσσουν τη νοημοσύνη.

3. Γλώσσα

Η γλώσσα διερευνάται φωνητικά σε μια τάξη Montessori. Τα παιδιά μαθαίνουν την αλφαβήτα μέσα από ήχους και αντικείμενα. Αφού τα παιδιά μάθουν μερικούς ήχους, στη συνέχεια κάνουν συνδυασμό ασκήσεων.

4. Μαθηματικά

Φυσικά, στη  μέθοδο Montessori γίνεται χρήση υλικών για να υπάρχει μια απλή και ξεκάθαρη κατανόηση των μαθηματικών εννοιών. Τα παιδιά χρησιμοποιούν παιχνίδια αριθμών, πίνακες αριθμών. Κάθε άσκηση βασίζεται σε μια άλλη που καθοδηγεί σταδιακά την μαθηματική σκέψη του παιδιού.

5. Πολιτισμός

Αυτός ο τομέας περιλαμβάνει την γεωγραφία, την  ιστορία, τη φύση και τις επιστήμες. Βέβαια, σε κάθε τάξη υπάρχει πολύ γεωγραφικό υλικό στην τάξη που διδάσκει στα παιδιά την θέση τους στον κόσμο. Η ιστορία βοηθά ένα παιδί να μάθει για τη διαδικασία της αλλαγής. Η εναλλαγή των εποχών, ο καιρός και το ημερολόγιο βοηθούν το παιδί να καθιερώσει ένα κύκλο του χρόνου. Φυσικά, ενθαρρύνεται η επαφή των παιδιών με τη φύση. Όταν πλησιάζουν τα γενέθλια ενός παιδιού τότε στην τάξη υπάρχει ένα ειδικό μάθημα. Μια αναπαράσταση του ήλιου που τα παιδιά βάζουν στο πάτωμα και το παιδί που έχει γενέθλια κρατά την υδρόγειο και τριγυρνά στην τάξη.

Γιατί είναι σημαντικές οι πρακτικές ασκήσεις;

Μια από τις απολαύσεις του να βλέπεις ένα παιδί να μεγαλώνει είναι το "σοκ" να βλέπεις ότι δεν υπάρχει τίποτε δεδομένο. Τα πιο συνηθισμένα πράγματα που κάνουμε χωρίς σκέψης και προσπάθεια, είναι για ένα παιδί θαυμάσιες, νέες ανακαλύψεις και συναρπαστικές, χαρούμενες προκλήσεις. Αυτά περιλαμβάνουν την καθημερινή ρουτίνα όπως η προετοιμασία του φαγητού, το ντύσιμο, η καθαριότητα, και πολλά ακόμη που για κάθε παιδί είναι καινούργιες, ίσως τρομακτικές και συναρπαστικές εργασίες.

Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της μεθόδου Montessori είναι ότι εκμεταλλεύεται το κίνητρο του παιδιού να μάθει πράγματα από πολύ μικρή ηλικία. Τα μαθήματα πρακτικής ζωής στα προγράμματα Montessori δίνουν στα παιδιά μια ακολουθία για αυτές τις δραστηριότητες της καθημερινότητας. Η μέθοδος Montessori, ενθαρρύνει τα παιδιά να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους. Η πρακτική ζωή στη μέθοδο Montessori είναι μια σκόπιμη δραστηριότητα, που αναπτύσσει τις κινήσεις και το συντονισμό, την ανεξαρτησία. Φυσικά, συμβάλλει στη συγκέντρωση και στην αίσθηση της ευθύνης. Οι ασκήσεις που αφορούν την πρακτική ζωή καλύπτουν δύο κύριες πτυχές της ανάπτυξης, την αυτοφροντίδα και την φροντίδα του περιβάλλοντος.

Ποιες είναι αυτές οι πρακτικές ασκήσεις;

Αυτές οι πρακτικές δραστηριότητες αφορούν όλες τις ηλικίες, ακόμη και τα βρέφη, και αλλάζουν ανάλογα με το τι μπορεί να κάνει το παιδί σε κάθε στάδιο ανάπτυξης. Οι δραστηριότητες μπορεί να περιλαμβάνουν απλά πράγματα όπως το πλύσιμο των χεριών και να γίνονται πιο πολύπλοκες όπως το ψήσιμο ενός γλυκού ή η ανάπτυξη ενός επιχειρηματικού πλάνου στο δημοτικό ή στο γυμνάσιο.

Γιατί αυτές οι πρακτικές δραστηριότητες είναι αναγκαίες;

Αυτές οι δραστηριότητες βοηθούν το παιδί να μάθει πολύπλοκες κινήσεις, να γίνει ανεξάρτητο ώστε να ικανοποιεί τις επιθυμίες και τις ανάγκες του. Όταν κάποιος μαθαίνει αυτές τις δεξιότητες νωρίς στη ζωή του, τότε μπορεί να πιστεύει στον εαυτό του και να έχει αυτοπειθαρχία. Αυτές οι αρετές είναι αναγκαίες για την επιτυχία στη ζωή.

Βέβαια, όσοι δεν είναι γνωρίζουν πράγματα για τη μέθοδο Montessori ίσως να μην μπορούν να καταλάβουν γιατί ένα παιδί πρέπει να μάθει να πλένει τα πιάτα από το να μάθει κάτι πιο ακαδημαϊκό όπως οι μαθηματικές έννοιες. Οι πρακτικές δραστηριότητες μαθαίνουν σε ένα παιδί πράγματα που έχει ανάγκη και αυτό έχει από μια πλευρά ακαδημαϊκή έννοια, καθώς το παιδί αναπτύσσει θεμελιώδεις εκτελεστικές και συναισθηματικές δεξιότητες. Για να μπορέσει κάποιος να διαβάσει, να γράψει, να κάνει μαθηματικά είναι ανάγκη να έχει την ικανότητα να συγκεντρωθεί, να ακολουθεί λογικά βήματα, να κάνει έξυπνες επιλογές, να βλέπει μια εργασία από την αρχή μέχρι το τέλος, να επιμένει όταν κάνει λάθη και να τα διορθώνει, και όλες αυτές οι δεξιότητες είναι αναγκαίες για τη μάθηση.

Ποιες είναι οι πρακτικές δραστηριότητες της μεθόδου Montessori;

Φροντίδα του εαυτού

Αυτές οι δραστηριότητες βοηθούν το παιδί να γίνει ανεξάρτητο. Οι δραστηριότητες σε αυτό τον τομέα μπορεί να περιλαμβάνουν το πλύσιμο των χεριών, το ντύσιμο. Ένα παιδί 18 μηνών μπορεί να μαθαίνει να βγάζει το παντελόνι του, και ένα παιδί του δημοτικού να μαθαίνει να ετοιμάζει το γεύμα του.

Φροντίδα του περιβάλλοντος

Η διατήρηση μιας καθαρής και οργανωμένης τάξης είναι πολύ σημαντική για τη μέθοδο Montessori. Τα παιδιά μέσα από τις πρακτικές δραστηριότητες μαθαίνουν πως να φροντίζουν το χώρο γύρω τους. Να καθαρίζουν, να τακτοποιούν, και να εκτιμούν το περιβάλλον. Αυτές οι δραστηριότητες ίσως να περιλαμβάνουν το στρώσιμο του τραπεζιού, το καθάρισμα των πιάτων, το πότισμα και τη φροντίδα των φυτών.

Για παράδειγμα , στη μέθοδο Montessori το πλύσιμο των τραπεζιών είναι μια δραστηριότητα, στην οποία το παιδί πρέπει να ξέρει:

1. που να πάει για να συγκεντρώσει τα ήδη καθαρισμού
2. να πάρει την κανάτα με το νερό και να την γεμίσει
3. στη συνέχεια να τρίψει μεθοδικά το τραπέζι

Ένα άλλο παράδειγμα, τα νήπια αγαπούν να μαθαίνουν πως να φτιάχνουν μια ανθοδέσμη στην  τάξη. Αυτή δεν είναι μόνο μια όμορφη δραστηριότητα, καθώς τα παιδιά κάνουν επιλογές για να είναι πιο όμορφο το αποτέλεσμα, αλλά επίσης μαθαίνουν και μια αλληλουχία εργασιών (να μαζεύουν τα λουλούδια, να τα χωρίζουν, να γεμίζουν το βάζο με νερό).

Υπάρχουν πολλά επίπεδα σε αυτές τις δραστηριότητες. Μπορεί να μοιάζουν απλές, αλλά κρύβουν πολλά κάτω από την επιφάνεια.

Αυτές οι δραστηριότητες είναι πολύπλοκες για τα παιδιά, περιλαμβάνουν πολλά βήματα και αυτό ενισχύει την ικανότητα επίλυσης των προβλημάτων. Υπάρχουν πολλές λεπτές ενσωματώσεις σε αυτές τις εργασίες. Το πλύσιμο το τραπεζιού έχει έναν άμεσο σκοπό επειδή το παιδί μαθαίνει να καθαρίζει μόνο του, αλλά υπάρχει και ένας έμμεσος σκοπός στη μέθοδο Montessori.

Για να κάνει αυτές τις πρακτικές δραστηριότητες, το παιδί αναπτύσσει την συγκέντρωση, την οργάνωση, την ανεξαρτησία, νιώθει περήφανο όταν ολοκληρώνει μια εργασία, μαθαίνει να σέβεται το περιβάλλον του και το χώρο γύρω του, και βελτιώνει τις λεπτές κινητικές δεξιότητες. Έτσι θα είναι έτοιμο για πιο λεπτές εργασίες όπως η ανάγνωση, η γραφή και τα μαθηματικά.