Προφίλ παιδιού με ΔΕΠΥ

Προφίλ παιδιού με ΔΕΠΥ

Η ΔΕΠΥ είναι μια χρόνια διαταραχή που επηρεάζει τα παιδιά και τους εφήβους. Η κατάσταση περιλαμβάνει υπερκινητικότητα, ελλειμματική προσοχή και παρορμητικότητα. Το μεγάλωμα ενός παιδιού με ΔΕΠΥ είναι πολύ διαφορετικό. Οι κανόνες, οι εργασίες για το σπίτι και το σχολείο μοιάζουν αδύνατο να γίνουν με ένα υπερκινητικό παιδί.

Αν έχει γίνει η διάγνωση της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) στο παιδί σας, τότε ίσως γνωρίζετε τον όρο εκτελεστική λειτουργία. Η εκτελεστική λειτουργία αφορά ένα σύνολο γνωσιακών δεξιοτήτων που οι άνθρωποι και αφορούν διάφορες πτυχές της ζωής στην καθημερινότητα. Αυτές οι δεξιότητες συμβάλλουν στο να λειτουργούμε κοινωνικά, συναισθηματικά, και να ολοκληρώνουμε τις ακαδημαϊκές ή επαγγελματικές μας υποχρεώσεις. Τα παιδιά σταδιακά καλλιεργούν αυτές τις δεξιότητες με την πάροδο του χρόνου.

Ωστόσο πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ αντιμετωπίζουν δυσκολίες με αυτές τις δεξιότητες. Μπορεί να παρουσιάζουν ελλείψεις σε έναν ή περισσότερους τομείς της εκτελεστικής λειτουργίας, πράγμα που μπορεί να προκαλεί δυσκολία στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και στην ακαδημαϊκή επιτυχία. Όταν οι γονείς αναγνωρίζουν σε ποιες λειτουργίες το παιδί αντιμετωπίζει πρόβλημα, μπορούν να ζητήσουν την βοήθεια από το σχολείο και ένα ψυχοθεραπευτή για να μπορέσει το παιδί να αναπτύξει αυτές τις δεξιότητες και να έχει την δυνατότητα να εξελιχθεί κοινωνικά και ακαδημαϊκά.

Ποια είναι τα σημάδια της ΔΕΠΥ στα παιδιά;

Τα παιδιά και οι νέοι ενήλικες με ΔΕΠΥ εμφανίζουν τα εξής χαρακτηριστικά:

• Εύκολη απόσπαση της προσοχής
• Αποπροσανατολισμό/αποδιοργάνωση
• Απροσεξία
• Αδυναμία να μείνει το παιδί ακίνητο για μεγάλο χρονικό διάστημα
• Ανησυχία
• Πολυλογία
• Θέματα διαχείρισης θυμού
• Έλλειψη συγκέντρωσης

Κάποιες φορές η αντιμετώπιση της συμπεριφοράς των παιδιών είναι πολύ δύσκολη, με αποτέλεσμα οι γονείς να νιώθουν απογοήτευση. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι ώστε η ζωή να γίνει πιο εύκολη. Φυσικά, καλό είναι κάποιος να γνωρίζει τις αιτίες της ΔΕΠΥ.

Ποιες είναι οι αιτίες της ΔΕΠΥ;

• Γενετικοί παράγοντες
• Ανισορροπία στους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου
• Διαταραχές που επηρεάζουν τη μεταβίβαση των ερεθισμάτων στον εγκέφαλο
• Πληθώρα αισθητηριακών ερεθισμάτων που φτάνει στον εγκέφαλο
• Άλλοι παράγοντες, όπως τα προβλήματα στην οικογένεια έχουν αρνητική επίδραση

Αλήθειες για τη ΔΕΠΥ στα παιδιά

• Το 6% των παιδιών ηλικίας 6-10 ετών υποφέρει από ΔΕΠΥ.
• Τα αγόρια επηρεάζονται περισσότερο από τα κορίτσια.
• Τα αγόρια είναι υπερκινητικά και παρορμητικά.
• Τα κορίτσια τείνουν να είναι πιο ονειροπόλα.
• Η διάγνωση γίνεται συνήθως στα πρώτα χρόνια του σχολείου.

ΔΕΠΥ και εκτελεστική λειτουργία 

Τομείς εκτελεστικής λειτουργίας

1. Ενεργοποίηση

Οι δεξιότητες ενεργοποίησης περιλαμβάνουν την διαχείριση του χρόνου, το κίνητρο και την οργάνωση. Τα παιδιά που αντιμετωπίζουν προκλήσεις σε αυτό τον τομέα έχουν δυσκολία να ξεκινήσουν μια εργασία επειδή νιώθουν δυσάρεστα και δεν ξέρουν από που να ξεκινήσουν. Για παράδειγμα, αν ζητήσετε από το παιδί σας να καθαρίσει το δωμάτιό του, ίσως να μην μπορεί να σπάσει κάθε δουλειά σε μικρότερα κομμάτια, όπως το να στρώσει το κρεβάτι του, να μαζέψει τα ρούχα του.

Ίσως να έχει πρόβλημα στο να υπολογίζει πόσο χρόνο χρειάζεται για μια εργασία, πως να βάζει προτεραιότητες και να παρακινεί τον εαυτό του να κάνει μια εργασία. Επίσης, μπορεί να καθυστερούν ή να αναβάλλουν κάποιες δραστηριότητες. Να είναι βιαστικά, να χάνουν ή να βάζουν τα πράγματά τους (τηλέφωνο, τσάντες) σε λάθος σημεία. Αυτές οι δυσκολίες προκαλούν απογοήτευση στους γονείς επειδή συνεχώς λένε στο παιδί τους να κάνει πράγματα, όπως το να καθαρίσει το δωμάτιό του, και μοιάζει ότι το παιδί τους αγνοεί σκόπιμα.

2. Συγκέντρωση

Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν ότι η συγκέντρωση είναι μια πρόκληση για τα παιδιά με ΔΕΠΥ. Δεν είναι εύκολο να μείνουν συγκεντρωμένα σε κάτι, η προσοχή τους αποσπάται συνεχώς από όσα συμβαίνουν στο περιβάλλον γύρω τους αλλά και από τις δικές τους σκέψεις. Μπορεί να μοιάζουν ότι χαζεύουν ή ονειροπολούν. Τα παιδιά με δυσκολίες σε αυτό τον τομέα, δεν αναγνωρίζουν όταν βγαίνουν εκτός τροχιάς για την επίτευξη ενός στόχου. Για παράδειγμα, μπορεί να έχουν μια λίστα με τις εργασίες που πρέπει να ολοκληρώνουν αλλά να ξεχνούν να ελέγχουν πως πηγαίνουν τα πράγματα. Μπορεί να ξεχνούν να ελέγχουν τις εργασίες τους ή να κάνουν λάθη στα τεστ στο σχολείο και να μένουν έκπληκτα όταν παίρνουν έναν κακό βαθμό.

3. Προσπάθεια

Πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ αντιμετωπίζουν δυσκολία στο να διατηρήσουν την πνευματική προσπάθεια για παρατεταμένη χρονική περίοδο. Μπορεί να μισούν το διάβασμα ή να κάνουν τις εργασίες τους επειδή αυτό χρειάζεται πνευματική προσπάθεια. Πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν θέματα με την εγρήγορση και είναι δύσκολο να ξυπνούν το πρωί.

4. Συναίσθημα

Ο έλεγχος των συναισθημάτων είναι η ικανότητα διαχείρισης των συναισθημάτων προκειμένου να ολοκληρώσουμε μια εργασία. Τα παιδιά με δυσκολία στον έλεγχο των συναισθημάτων μπορεί να αλλάζουν γρήγορα συναισθήματα και να μην μπορούν να επανέλθουν από αρνητικά συναισθήματα όπως η απογοήτευση. Όταν ένα παιδί με ΔΕΠΥ βιώνει έντονα συναισθήματα, μπορεί να νιώθει ότι το συναίσθημα το κατακλύζει απόλυτα και να μην μπορεί να συγκεντρωθεί σε οτιδήποτε άλλο. Αυτό μπορεί να οδηγεί σε ανάρμοστες συμπεριφορές στο σχολείο ή στο σπίτι, που επηρεάζουν τις κοινωνικές σχέσεις.

5. Μνήμη

Η λειτουργική μνήμη είναι η ικανότητα να διατηρούμε σημαντικές πληροφορίες ώστε να τις χρησιμοποιήσουμε αργότερα. Τα παιδιά με δυσκολίες στη μνήμη μπορεί να εγκαταλείπουν μια εργασία πριν την ολοκληρώσουν, να ξεχνούν τις οδηγίες και να ξεχνούν να παραδώσουν τις εργασίες τους. Πολλοί άνθρωποι με ΔΕΠΥ αναφέρουν ότι μπορούν εύκολα να θυμηθούν γεγονότα από το μακρινό παρελθόν, αλλά δυσκολεύονται να θυμηθούν πρόσφατες πληροφορίες όπως που έβαλαν την τσάντα τους ή τι τους ζήτησαν να κάνουν οι γονείς τους.

6. Δράση

Πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ δεν μπορούν να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους και είναι παρορμητικά, πράγμα που σημαίνει ότι πολλές φορές δεν σκέφτονται πριν αντιδράσουν σε κάτι. Αν το παιδί σας διακόπτει συχνά τους άλλους ή εκφράζει ευθέως όλα όσα έχει μέσα στο μυαλό του, αυτό μπορεί να δείχνει ότι έχει θέμα με τον έλεγχο των παρορμήσεων. Τα παιδιά που έχουν θέματα σε αυτό τον τομέα μπορεί να έχουν ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, γιατί είναι δύσκολο να σκεφτούν τις συνέπειες των πράξεων τους.

Διάγνωση της ΔΕΠΥ

Το κλειδί για την ακαδημαϊκή πρόοδο των παιδιών με ΔΕΠΥ είναι η ξεκάθαρη και συνεχής επικοινωνία ανάμεσα στους γονείς και στο σχολείο. Υπάρχει μια φόρμα για το προφίλ ενός παιδιού η οποία είναι πολύ βοηθητική και περιλαμβάνει τις εξής ερωτήσεις:

• Γιατί κάθε δάσκαλος θα είναι τυχερός αν έχει για μαθητή του το παιδί;
• Ποια είναι τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του και τα ενδιαφέροντά του;
• Ποιες στρατηγικές και παρεμβάσεις λειτούργησαν καλύτερα στο παρελθόν;

Η φόρμα αυτή είναι διαθέσιμη στους δασκάλους και φυσικά στα σχολεία, και μπορούν να την δώσουν στους γονείς.

Αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ

Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας είναι μια δια βίου κατάσταση. Για αυτό και η αντιμετώπιση της μπορεί να περιλαμβάνει διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις. Η ενημέρωση και η ψυχοεκπαίδευση των γονιών είναι πολύ σημαντικές για την ευημερία των παιδιών. Αν και υπάρχουν κάποιες φαρμακευτικές αγωγές που μπορεί να βοηθούν, η λήψη τους αποτελεί μια καθαρά ατομική απόφαση. Ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασης και των συμπτωμάτων καθορίζεται και η θεραπεία.

Παρά την κοινή πεποίθηση, για τα φάρμακα για την διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας, δεν επηρεάζουν τον χαρακτήρα του παιδιού. Επίσης, δεν προκαλούν εθισμό και δεν μεταμορφώνουν τα παιδιά σε "καλά". Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, ωστόσο, η φαρμακευτική αγωγή αποτελεί μια αναγκαία συνθήκη για την διαχείριση της υπερκινητικότητας και της παρορμητικότητας.

Ανατροφή των παιδιών με ΔΕΠΥ

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα παιδιά με ΔΕΠΥ λειτουργούν διαφορετικά σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά. Αν και μαθαίνουν τι είναι κοινωνικά αποδεκτό και τι όχι, η ΔΕΠΥ κάνει τα παιδιά πιο επιρρεπή στις παρορμητικές συμπεριφορές.

Ανάλογα με τη σοβαρότητα και τα συμπτώματα της διαταραχής στο παιδί, οι γονείς πρέπει να υιοθετήσουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Πρώτα από όλα, είναι ανάγκη να τροποποιήσουν τη δική τους συμπεριφορά για να καταφέρουν να αλλάξουν και να διαχειριστούν τη συμπεριφορά του παιδιού τους.

Όταν οι γονείς αναγνωρίζουν ποιες συμπεριφορές του παιδιού επηρεάζουν περισσότερο την συναισθηματική τους κατάσταση, μπορούν να εφαρμόζουν απλές τεχνικές όπως οι βαθιές αναπνοές για να μπορούν να ηρεμούν. Αν δεν μπορούν να ηρεμήσουν με αυτές τις τεχνικές, καλό είναι να ζητήσουν την βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή για να μάθουν στρατηγικές ώστε να μένουν ήρεμοι και θετικοί.

Τα ξεσπάσματα θυμού, η επιθετικότητα είναι συχνά προβλήματα συμπεριφοράς που αντιμετωπίζουν οι γονείς των παιδιών με ΔΕΠΥ. Για να καταφέρουν οι γονείς να αντιμετωπίζουν αυτά τα θέματα καλό είναι να εφαρμόζουν κάποιες τεχνικές χαλάρωσης. Με αυτό τον τρόπο θα παραμένουν ήρεμοι/ουδέτεροι με όσα συμβαίνουν και έτσι θα μπορεί και το παιδί να ηρεμεί πιο εύκολα μετά από τα ξεσπάσματά του.

Πέρα από τη διαχείριση της συμπεριφοράς, οι γονείς είναι καλό να υιοθετούν συγκεκριμένες συνήθειες όπως:

• Να διατηρούν μια ρουτίνα στην καθημερινότητα για το παιδί και να μένουν δεσμευμένοι σε αυτή.
• Να οργανώνουν και να απλοποιούν τη ζωή του παιδιού.
• Να αναθέτουν μικρές και εύκολες εργασίες στο παιδί.

Επίσης, είναι σημαντικό τα παιδιά με ΔΕΠΥ να έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε ηλεκτρονικές συσκευές, στην τηλεόραση, στα βιντεοπαιχνίδια, καθώς αυτά ενισχύουν τις παρορμητικές συμπεριφορές. Αντιθέτως, οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνουν τα παιδιά να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που χρειάζονται προσοχή και συγκέντρωση. Για παράδειγμα, να διαβάζουν βιβλία, να ζωγραφίζουν.

Συμβουλές για τους γονείς

Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα ασφαλές και ζεστό περιβάλλον για ένα παιδί με ΔΕΠΥ. Τα παιδιά έχουν πολλές ανάγκες, και ειδικά τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν ανάγκη την κατανόηση και την αποδοχή από τους γονείς και τους φροντιστές τους. Οι γονείς είναι ανάγκη να δείχνουν την αγάπη τους στο παιδί ώστε να είναι καλά.

Τα παιδιά, ειδικά αυτά με ΔΕΠΥ, συχνά μιμούνται τις συμπεριφορές των γονέων και των άλλων μελών της οικογένειας. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να παραμένουν ήρεμοι και χαλαροί σε δύσκολες στιγμές. Με αυτό τον τρόπο βοηθούν τα παιδιά τους και τον εαυτό τους.

Επίσης, οι γονείς καλό είναι να:

• Θέτουν κανόνες και όρια
• Αναγνωρίζουν και να κατανοούν τις δυνάμεις και τις αδυναμίες των παιδιών
• Ενισχύουν τα ταλέντα των παιδιών
• Ενθαρρύνουν τις κοινωνικές επαφές και τις φιλίες

Φυσικά, είναι ουσιαστικό οι γονείς να φροντίζουν τον εαυτό τους και τις ανάγκες τους, και να μην τον παραμελούν. Η φροντίδα ενός παιδιού είναι πάρα πολύ δύσκολη ειδικά αν οι γονείς δεν έχουν αποθέματα ενέργειας.