Αλτρουισμός

Αλτρουισμός

Σε ένα κόσμο που κυριαρχούν οι συγκρούσεις, μικρές και μεγάλες, ο αλτρουισμός μοιάζει να είναι πιο σημαντικός από ποτέ. Η γρήγορη εξέλιξη της θετικής ψυχολογίας έχει ενισχύσει το ενδιαφέρον για τις ανθρώπινες συμπεριφορές.

Τι είναι ο αλτρουισμός;

Ο όρος "αλτρουισμός" προκύπτει από την λατινική λέξη “alter” ("άλλος"). Η ιδέα του αλτρουισμού έκανε την εμφάνισή της στις κοινωνικές επιστήμες από το Γάλλο φιλόσοφο και κοινωνιολόγο August Comte στα μέσα του 19^ου αιώνα, ως το αντίθετο του εγωισμού.

Από τότε η ιδέα έχει παραμείνει στην διεθνή ορολογία των κοινωνικών επιστημών. Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την ιδέα, οι άνθρωποι έχουν δύο διακριτά κίνητρα στη ζωή: τον εγωισμό και τον αλτρουισμό. Αν και ο Comte πίστευε ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά έχει ως σκοπό την αυτοεξυπηρέτηση, ανέφερε την μη εγωιστική επιθυμία που έχουν πολλοί άνθρωποι να βοηθούν τους άλλους.

Συμπόνια και φροντίδα για τους άλλους

Όσο μεγαλώνουμε και ωριμάζουμε, τόσο καλύτερα μπορούμε να κατανοήσουμε τις εμπειρίες των άλλων ανθρώπων. Όσο πιο συμπονετικός είναι ένας άνθρωπος, τόσο πιο αλτρουιστής μπορεί να είναι.

Η ενσυναίσθηση επιτρέπει στους ανθρώπους να εκτιμούν τον κόσμο μέσα από την ματιά ενός άλλου ατόμου. Επίσης, οι άνθρωποι με ενσυναίσθηση αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των άλλων, τη θλίψη, το θυμό, τη χαρά, με αποτέλεσμα να μπορούν να κατανοούν καλύτερα μια κατάσταση.

Όταν οι άνθρωποι κατανοούν την οπτική άλλων ανθρώπων, πέρα από τη δική τους, η ενσυναίσθηση μπορεί επίσης να τονίσει το γεγονός ότι τα άτομα έχουν προσωπικές ανησυχίες που μπορεί να επηρεάζονται από την συμπεριφορά των άλλων. Αυτό μπορεί να οδηγεί τους ανθρώπους να σκέφτονται πως συμπεριφέρονται ηθικά. Επειδή οι ηθικές ανησυχίες δείχνουν το ενδιαφέρον για την ευημερία των άλλων, αυτό μπορεί να οδηγεί στον αλτρουισμό.

Αν και η ενσυναίσθηση είναι καθοριστική για τον αλτρουισμό, η επιρροή της είναι έμμεση. Η ενσυναίσθηση προάγει τον αλτρουισμό, κυρίως επειδή προκαλεί ηθικές ανησυχίες. Οι ηθικές ανησυχίες προάγουν τον αλτρουισμό, και αυτό συμβαίνει επειδή προκαλούν ενδιαφέρον για την ευημερία των άλλων.

Η αγάπη είναι το παράδειγμα της φροντίδας για την ευημερία των άλλων. Η αγάπη είναι πιο εμφανής όταν οι άνθρωποι δείχνουν ότι ενδιαφέρονται πραγματικά για τη θετική ευημερία των άλλων. Μια μητέρα δεν φροντίζει το παιδί της επειδή το συμπονά, αλλά επειδή το αγαπά άνευ όρων. Με αυτή τη λογική, η αγάπη και η φροντίδα είναι σχεδόν συνώνυμες και τελικά οδηγούν σε αλτρουιστικές συμπεριφορές.

Στις στενές σχέσεις, οι άνθρωποι δείχνουν συμπόνια για να παρέχουν φροντίδα μόνο όταν λείπει η αγάπη. Όταν υπάρχει αγάπη, δεν είναι αναγκαίες αυτές οι εναλλακτικές.

Σκόπιμη φροντίδα

Η φροντίδα για τους άλλους σημαίνει ότι ελπίζουμε τα πράγματα να πάνε καλά για αυτούς. Όμως, εκτός από να νοιάζεται απλά κάποιος για τους άλλους είναι ανάγκη να κάνει πράγματα για να βοηθήσει. Πέρα από την αλτρουιστική σκέψη, το έμπρακτο ενδιαφέρον για τους άλλους έχει μεγάλη σημασία. Όμως,  κάποιοι αλτρουιστές πιστεύουν ότι η βοήθεια που προσφέρουν είναι για το δικό τους συμφέρον. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι αλτρουιστές δεν δείχνουν ενδιαφέρον για την ευημερία των άλλων. Απλά σημαίνει ότι δεν είναι μονάχα αυτό που τους ενδιαφέρει.

Για να πούμε πιο απλά τα πράγματα, αν ένας αλτρουιστής μπορεί να ωφεληθεί από τη βελτίωση της ευημερίας των άλλων, χωρίς να υπάρχει προσωπικό κόστος, τότε είναι προς το συμφέρον του αλτρουιστή να βοηθά. Το πιο σημαντικό στοιχείο είναι τα οφέλη και το κόστος για έναν αλτρουιστή. Καθώς οι αλλαγές στην ευημερία των ανθρώπων για τους οποίους έχει ενδιαφέρον, μπορεί να τον επηρεάζουν. Όσο περισσότερο οι άνθρωποι δείχνουν ενδιαφέρον για τους άλλους, τόσο λιγότερη επιβράβευση χρειάζονται για να συνεχίζουν να βοηθούν.

Όταν κάποιος έχει την επιθυμία να βελτιώνει την ευημερία των άλλων σημαίνει ότι ο αλτρουιστής παίρνει ευχαρίστηση από τη βελτίωση της ευημερίας των άλλων και θα νιώθει δυσαρεστημένος από την απουσία αυτών των βελτιώσεων. Αλλά ο αλτρουισμός από μόνος του δεν αποτελεί κίνητρο για βοήθεια, αν για παράδειγμα, μια τέτοια βοήθεια μοιάζει περιττή, ανεπαρκής ή αντιπαραγωγική για την βελτίωση της ευημερίας των άλλων. Επίσης, ότι είναι ικανοποιητικό για έναν αλτρουιστή μπορεί να μην είναι ικανοποιητικό για έναν άλλο, έτσι για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να επιδιώκει να αποφύγει τη στενοχώρια των αγαπημένων του αποφασίζοντας να μην γίνει δωρητής οργάνων.

Προκλήσεις που αφορούν τον αλτρουισμό

Ο αλτρουισμός δεν μπορεί να γίνει πραγματικότητα αν δεν υπάρχει κίνητρο, σκοπός και ευκαιρία. Ο αλτρουισμός μπορεί να ανθίσει αν υπάρχουν ισχυρά κίνητρα, όπως για παράδειγμα μια ομάδα. Από την άλλη πλευρά ο ατομικισμός και ο υλισμός δεν αφήνουν πολύ χώρο για αλτρουιστικές ανησυχίες. Όταν οι κοινωνίες προβάλλουν  την ατομική έκφραση και ανάπτυξη ως υποχρέωση, τότε δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι νέοι σε αυτές τις κοινωνίες βλέπουν τον αλτρουισμό ως απειλή για την αυτονομία και την ευεξία τους.

Αν οι κοινωνίες εξιδανικεύουν τον πλούτο και το κοινωνικό στάτους, κάθε μορφή αλτρουισμού μπορεί να αντιμετωπίζεται με καχυποψία, αν όχι με χλευασμό, πράγμα που στη συνέχεια υπονομεύει τον ειλικρινή αλτρουισμό.

Ανεξάρτητα με το περιβάλλον, ο αλτρουισμός είναι πολύ ωφέλιμος για την κοινωνία και συχνά συνυπάρχει με την γενναιότητα. Εκεί που τα βάσανα των άλλων είναι μεγάλα, οι αλτρουιστές πρέπει να είναι σε θέση αντιμετωπίσουν τις προσωπικές τους ανησυχίες. Ο αλτρουισμός πρέπει να συνυπάρχει με την ανθεκτικότητα και φυσικά χρειάζεται πίστη και αποφασιστικότητα.

Ο αλτρουισμός πάντα περιλαμβάνει την ικανότητα αξιολόγησης της ευημερίας των άλλων. Οι υπερβολικές απαιτήσεις κάνουν τα πράγματα δύσκολα και περιορίζουν τις ευκαιρίες για αλτρουισμό.

Οι άνθρωποι που είναι αλτρουιστές νιώθουν θετικά συναισθήματα συμπόνιας ή γενναιοδωρίας όταν προσφέρουν την βοήθειά τους στους άλλους.

Επίσης, το συναίσθημα της ευγνωμοσύνης είναι πανίσχυρο. Όσο πιο έντονη είναι η εμπειρία του αλτρουισμού, τόσο μεγαλύτερη είναι η επίδρασή του. Ο αλτρουισμός έχει πολλαπλά συναισθηματικά οφέλη και ενισχύει την ευεξία.

Καλλιέργεια αλτρουισμού

Είναι σημαντικό να καλλιεργούμε τον αλτρουισμό στους νέους. Ουσιαστικά, η ανατροφή των ανθρώπων είναι ο καλύτερος τρόπος για να καλλιεργηθεί ο αλτρουισμός τους. Αντίθετα, οι άνθρωποι που δεν μεγαλώνουν με αυτές τις αξίες, δεν νιώθουν ευαισθησία για τις ανάγκες των άλλων.

Ο αλτρουισμός μπορεί να υπονομεύεται εσκεμμένα. Αυτό συμβαίνει όταν οι άνθρωποι μαθαίνουν  να βλάπτουν τους άλλους εσκεμμένα.

Η καλλιέργεια φαινομενικά ασυμβίβαστων πεποιθήσεων μπορεί να υπονομεύει τον αλτρουισμό. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει να δίνουμε προσοχή σε αυτά που λέμε. Ο αλτρουισμός είναι αναγκαίος, και  πρέπει να είναι κάτι προσδοκώμενο. Οι άνθρωποι νιώθουν όμορφα όταν γίνονται μάρτυρες αλτρουιστικών πράξεων και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είναι πιο αλτρουιστές οι ίδιοι. Αν ο στόχος της κοινωνίας είναι ο αλτρουισμός, τότε πρέπει να προβάλλουμε περισσότερα αλτρουιστικά πρότυπα, στη δημόσια ζωή, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στη ζωή μας. Επίσης, πρέπει να επιβραβεύουμε τον αλτρουισμό.

Η καλλιέργεια του αλτρουισμού είναι δυνατή  όταν οι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν τα ευγενικά τους συναισθήματα. Η ενσυναίσθηση και ο αλτρουισμός είναι βαθιές συναισθηματικές εμπειρίες. Η αυτονομία και η αμοιβαία υποστήριξη, βοηθά στο να χτίσουμε μια αλτρουιστική κοινωνία.

Αν και υπάρχουν συγκεκριμένες καταστάσεις στις οποίες υπάρχει μια αποθάρρυνση του αλτρουισμού, οι περισσότεροι άνθρωποι επιδοκιμάζουν τον αλτρουισμό. Ωστόσο, είναι ανάγκη να πούμε, ότι τέτοια αλτρουιστικά συναισθήματα κρύβουν πιθανά εμπόδια για την αλτρουιστική δράση. Πρώτα από όλα, πρέπει να πούμε ότι ο αλτρουισμός είναι μια αρχή και καλό είναι να αποφεύγουμε να δρούμε αλτρουιστικά μόνο σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Δεύτερον, οι αλτρουιστικές πράξεις μερικές φορές περιλαμβάνουν κάποια προσωπική θυσία, ακόμη και αν μια πράξη είναι εγγενώς ικανοποιητική. Η προαγωγή του αλτρουισμού στην κοινωνία ενισχύει τη δέσμευση των ανθρώπων στις αλτρουιστικές πράξεις.