Γιατί πιστεύουμε στα ζώδια

Γιατί πιστεύουμε στα ζώδια

Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που διαβάζουν το ωροσκόπιο τους και πιστεύουν τις προβλέψεις. Όμως, γιατί πιστεύουμε στα ζώδια;

Το φαινόμενο Μπάρνουμ (ή αλλιώς το φαινόμενο Φόρερ), είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο που εξηγεί γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν σε γενικευμένες περιγραφές της προσωπικότητας σαν να ήταν ακριβής περιγραφή της μοναδικής τους προσωπικότητας. Ουσιαστικά, το φαινόμενο Μπάρνουμ αφορά την τάση μας να πιστεύουμε ότι οι πληροφορίες που διαβάζουμε για την προσωπικότητά μας αφορούν εμάς, ανεξάρτητα από τις γενικότητες που αναφέρουν.

Το φαινόμενο είναι σημαντικό γιατί εξηγεί τους υποκείμενους μηχανισμούς των συμπεριφορών μας ώστε να αποδεχτούμε παραφυσικές πεποιθήσεις και πρακτικές όπως τα ωροσκόπια, η μαντεία και τα τεστ προσωπικότητας.

Ιστορία φαινομένου Μπάρνουμ

Το όνομα Μπάρνουμ προέρχεται από τον Αμερικάνο σόουμαν Μπάρνουμ, ο οποίος έζησε τον 19^ο αιώνα και έγινε διάσημος από το σόου του. Πολλοί γνωρίζουν το όνομα Μπάρνουμ από τη διάσημη ταινία The Greatest Showman. Στην οποία ο πρωταγωνιστής Μπάρνουμ προσπαθούσε να πείσει τους ανθρώπους ότι τους καταλαβαίνει καλύτερα από ότι καταλαβαίνουν οι ίδιοι τον εαυτό τους.

Επιστημονικά στοιχεία για το φαινόμενο Μπάρνουμ

Το φαινόμενο Μπάρνουμ, ανακαλύφθηκε από τον ψυχολόγο Μπέρτραμ Φόρερ το 1948 , όταν διεξήγαγε ένα πείραμα. Στη μελέτη του, ο Φόρερ έδωσε στους μαθητές του ένα τεστ προσωπικότητας και τους είπε ότι θα αξιολογήσει το καθένα ξεχωριστά. Ωστόσο, ο Φόρερ έδωσε τις ίδιες απαντήσεις σε όλους, με γενικευμένες δηλώσεις χωρίς να το ξέρουν. Χρησιμοποίησε προτάσεις όπως:

• Είσαι επικριτικός με τον εαυτό σου.
• Η ασφάλεια είναι ένας από τους κύριους στόχους σου στη ζωή.
• Κάποιες φορές αμφιβάλλεις για το αν έχεις πάρει τη σωστή απόφαση.

Όταν οι μαθητές του πήραν τις απαντήσεις, βαθμολόγησαν την ακρίβειά τους σε μια κλίμακα από το 0 (κακή) ως το 5 (τέλεια). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ακρίβεια κυμαίνονταν από 4,3-5. Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι όλοι οι μαθητές του Φόρερ πίστευαν ότι οι περιγραφές αφορούσαν την μοναδική τους προσωπικότητα. Ο Φόρερ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτή η τάση επιβεβαιώνει την αρχή της Πολυάννας.

Αρχές του φαινομένου Μπάρνουμ

Λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτό το φαινόμενο εκμεταλλεύεται την ευπιστία μας , κάτι που έχει σημαντικό αντίκτυπο όταν παίρνουμε αποφάσεις για τη ζωή μας, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις αρχές αυτού του φαινομένου.

Προτίμηση για συμπάθεια

Πρώτα από όλα, ως ανθρώπινα όντα, έχουμε την προδιάθεση να πιστεύουμε σε θετικές δηλώσεις για τον εαυτό μας. Τις εκλαμβάνουμε ως ακριβείς προβλέψεις εάν αυτές οι δηλώσεις περιλαμβάνουν αναφορά για ένα επιθυμητό μελλοντικό γεγονός. Αυτό συμβαίνει επειδή οι θετικοί χαρακτηρισμοί που αποδίδουμε στον εαυτό μας τροφοδοτούν το εγώ μας.  Σε όλους μας αρέσουν οι θετικοί χαρακτηρισμοί, τους δεχόμαστε αυτόματα σαν να είναι αλήθεια.

Παρακάτω υπάρχουν δύο περιγραφές προσωπικότητας. Ποια θα επιλέγατε για να ταιριάζει καλύτερα στην προσωπικότητά σας;

1. Είσαι πολύ κακός ακροατής, και δεν παίρνεις στα σοβαρά τους άλλους ανθρώπους.
2. Είσαι ένας ανεξάρτητος στοχαστής που του αρέσει να σκέφτεται έξω από το κουτί όταν λύνει τα προβλήματα.

Πιστεύω ότι όλοι θα επιλέγαμε την δεύτερη περιγραφή, ένας ανεξάρτητος στοχαστής. Αυτό συμβαίνει επειδή οι περισσότεροι προτιμούμε να έχουμε την δεύτερη προσωπικότητα. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η λογική μας όταν διαβάζουμε το ωροσκόπιο και κάνουμε τεστ προσωπικότητας.

Γιατί προτιμάμε να έχουμε επιθυμητά χαρακτηριστικά και πώς αυτό μας βοηθά; Πιστεύοντας ότι έχουμε αυτά τα θετικά χαρακτηριστικά,  νιώθουμε ότι θα είμαστε αποδεκτοί στην κοινωνία αν έχουμε αυτά τα στοιχεία. Αυτό είναι ένα έμφυτο ένστικτο που μας βοήθησε να προσαρμοστούμε στη διαρκώς μεταβαλλόμενη ζωή από την αρχή της ανθρωπότητας.

Προτίμηση για πληροφορίες που ταιριάζουν με τις προσδοκίες μας

Δεύτερον , έχουμε την τάση να δεχόμαστε πληροφορίες που μπορούμε να τις συνδέσουμε με τον εαυτό μας και τις εμπειρίες της καθημερινότητας. Με άλλα λόγια, πιστεύουμε τις πληροφορίες που ταιριάζουν με τις προσδοκίες μας και  αγνοούμε τα υπόλοιπα. Με αυτό τον τρόπο, λαμβάνουμε τις γενικές περιγραφές ως μοναδικές και ταιριαστές με τις δικές μας εμπειρίες.

Για παράδειγμα, το ωροσκόπιο μπορεί να λέει: Σήμερα είναι μια μέρα παραγωγική και στην οποία μπορείτε να επιτύχετε πολλά στη δουλειά σας. Δεν είναι υπέροχο; Αυτό ακριβώς ήθελα να ακούσω και να έχω κίνητρο για να επιτύχω όσα θέλω….Αυτός είναι ένας τρόπος που εξηγεί γιατί συνδέουμε μια πληροφορία με κάτι που πιστεύουμε ότι είναι αλήθεια.

Αρχή Πολυάννα

Ένα άλλο ψυχολογικό φαινόμενο που εξηγεί το φαινόμενο Μπάρνουμ είναι η αρχή Πολυάννα (προκατάληψη προς το θετικό). Αυτή η αρχή δείχνει την τάση να θυμόμαστε τα ευχάριστα γεγονότα ακριβέστερα από τα αρνητικά. Αυτό βγάζει νόημα , σωστά; Γιατί να θέλει να θυμάται κάποιος πράγματα που τον κάνουν να νιώθει άσχημα ή δυσάρεστα; Βασικά, αγαπάμε να θυμόμαστε τις ευχάριστες αναμνήσεις. Αυτό συμβαίνει με το φαινόμενο Μπάρνουμ, προτιμάμε τις θετικές περιγραφές για τον εαυτό μας. Αυτό εξηγεί το γιατί ο Φόρερ (1948) πίστευε ότι αυτές οι δύο προκαταλήψεις εξηγούν η μία την παρουσία της άλλη στη λήψη αποφάσεων.

Δηλώσεις στο φαινόμενο Μπάρνουμ

Αυτές οι δηλώσεις είναι ασαφείς και περιεκτικές , αλλά με κάποιο τρόπο μπορεί να μοιάζουν εξατομικευμένες για κάθε άτομο που τις διαβάζει. Επίσης, αυτές οι δηλώσεις είναι αποδεκτές επειδή όσα λένε είναι εφαρμόσιμα στην πλειοψηφία. Με άλλα λόγια, αν και πιστεύουμε ότι μπορεί να είναι ειδικές για εμάς, αν αναλύσουμε αυτά που πραγματικά λένε μπορούν να ταιριάξουν στον καθένα.

Όσοι γράφουν τα ωροσκόπια χρησιμοποιούν τέτοιες δηλώσεις.

• Έχετε πολλές ικανότητες που δεν τις έχετε εκμεταλλευτεί ακόμη.
• Κάτι που περιμένετε μπορεί να συμβεί σύντομα, και θα νιώσετε περισσότερη αυτοπεποίθηση.
• Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι γύρω σας που περιμένουν να ανοίξετε τα μάτια σας και να τους δείτε.
• Είστε πολύ αυστηροί με τον εαυτό σας.
• Είστε πολύ καλοί στο να ξεπερνάτε τις αδυναμίες σας.
• Η δικαιοσύνη είναι βασική αξία για εσάς.

Παραδείγματα του φαινομένου Μπάρνουμ

Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους το φαινόμενο Μπάρνουμ επηρεάζει τις ζωές μας. Από τον τρόπο που επιλέγουμε να χρησιμοποιούμε τα social media, μέχρι τα βιβλία που θέλουμε να διαβάζουμε και να μαθαίνουμε.

Το φαινόμενο Μπάρνουμ στην Αστρολογία

Τα ωροσκόπια υπάρχουν εδώ και τουλάχιστον 2000 χρόνια. Από τότε, αγαπάμε να διαβάζουμε τα ζώδια και να κάνουμε ερμηνείες. Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που πιστεύουν στη μαντεία, σε αυτούς που διαβάζουν την τύχη από το χέρι. Το φαινόμενο Μπάρνουμ, είναι ένας από τους κύριους λόγους πίσω από την αποδοχή της ψευδοεπιστήμης. Μπορούμε να πούμε πως όσοι γράφουν τα ωροσκόπια έχουν κατανοήσει την ανθρώπινη ψυχολογία και εφαρμόζουν τις αρχές του φαινομένου Μπάρνουμ στις ερμηνείες.

Πώς θα αποφύγετε το φαινόμενο Μπάρνουμ;

Αν και το φαινόμενο Μπάρνουμ μπορεί να μοιάζει αθώο, στην πραγματικότητα έχει μια σκοτεινή πλευρά καθώς επηρεάζει τη λογική και τη λήψη αποφάσεων.

Η επίγνωση και ο σκεπτικισμός είναι πολύτιμα εργαλεία κατά του φαινομένου Μπάρνουμ.

Όταν γνωρίζετε την παρουσία αυτών των προκαταλήψεων στη ζωή σας, αυτό είναι το πρώτο βήμα για να ελαχιστοποιήσετε το ρόλο τους στη λήψη αποφάσεων. Όταν το κάνετε αυτό μπορεί να είστε πιο σκεπτικοί. Θα σας βοηθήσει να αποφύγετε τις παγίδες και να παίρνετε σωστές αποφάσεις.

Φυσικά, είναι σημαντικό να είστε σε εγρήγορση και να ψάχνετε για στοιχεία κάθε φορά που αναγνωρίζετε τις δηλώσεις του φαινομένου Μπάρνουμ.