F45.3: Σωματόμορφη Δυσλειτουργία Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος

Σωματόμορφη δυσλειτουργία αυτόνομου νευρικού συστήματος F45.3

Πολλές φορές εμφανίζονται συμπτώματα, που αφενός ταλαιπωρούν τους ανθρώπους και αφετέρου δεν ανευρίσκεται καμία οργανική αιτία μετά από πολλες εξετάσεις. Αναφερόμαστε σε τέτοια συμπτώματα ως ψυχοσωματικά, αλλά στο ταξινομικό σύστημα ICD-10 αναφέρονται ως Σωματόμορφη δυσλειτουργία του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος (F45.3).

Τι είναι η σωματόμορφη δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος;

Η σωματόμορφη δυσλειτουργία είναι μια δυσλειτουργία που εκδηλώνεται με τη μορφή σωματικών συμπτωμάτων, με άλλα λόγια, με τη μορφή ψυχοσωματικών συμπτωμάτων που μιμούνται σωματικά συμπτώματα οργανικών ασθενειών, διαφόρων οργάνων. Ανήκει στις σωματόμορφες διαταραχές.

Η σωματόμορφη δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτηρια χαρακτηρίζεται από ανεξήγητα ιατρικώς συμπτώματα που αφορούν τουλάχιστον τρία από τα παρακάτω συστήματα: το καρδιαγγειακό, γαστρεντερικό, αναπνευστικό ή ουρογεννητικό. Βέβαια παρατηρείται το φαινόμενο να χρησιμοποιείται ο όρος σε συνταγογραφήσεις, ακόμα και αν ο ασθενής παρουσιάζει συμπτώματα από λιγότερα συστήματα, υπονοώντας ότι ο ασθενής εμφανίζει ψυχοσωματικά συμπτώματα.

Οι ασθενείς αυτοί συνήθως επισκέπτονται πολλούς ειδικούς, χωρίς αποτέλεσμα. Κυριολεκτικά «κάνουν κύκλους» επειδή οι εξετάσεις δεν αποκαλύπτουν κάποια οργανική παθολογία, η οποία συχνά ερμηνεύεται λανθασμένα από τους ασθενείς ως έλλειψη διάγνωσης. Μετά από πολλαπλές επισκέψεις και εξετάσεις, κάποιος γιατρός θα πει ότι οι αιτίες είναι ψυχολογικές, και πως καλύτερα θα πρέπει να επισκεφτούν ένα ψυχίατρο.

Ποια είναι τα συμπτώματα της σωματόμορφης δυσλειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος;

Τα συμπτώματα αυτής της διαταραχής (Somatoform autonomic dysfunction) ποικίλουν και εκδηλώνονται με διαταραχές σχεδόν σε όλα τα συστήματα στο σώμα. Τα παράπονα των ασθενών είναι ασαφή.

• Εάν έχετε μεγάλο αριθμό γαστρεντερολογικών ενοχλήσεων (πόνος σε διάφορα σημεία της κοιλιάς, ναυτία, καούρα, ρέψιμο, φούσκωμα στην κοιλιά, νεύρωση στομάχου).
• Εάν έχετε ασυνήθιστες αισθήσεις με τη μορφή καψίματος, μυρμηγκιάσματος σε διάφορα μέρη της κοιλιάς ή της στοματικής κοιλότητας (ειδικά στη γλώσσα).
• Εάν, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων και της κλινικής εξέτασης, δεν είναι δυνατό να εντοπιστεί μια «σοβαρή» ασθένεια και η θεραπεία είναι αναποτελεσματική.
• Εάν δεν έχετε δει αποτέλεσμα από την παραδοσιακή γαστρεντερολογική θεραπεία.
• Εάν τα παράπονά σας δεν περιορίζονται στο γαστρεντερικό και νιώθετε περιοδικά ταχυπαλμία, αίσθημα έλλειψης αέρα και αυξημένη εφίδρωση.
• Εάν έχετε μειωμένη απόδοση και νιώθετε συνεχή κόπωση.
• Εάν οι αγχώδεις σκέψεις για την υγεία σας δεν σας επιτρέπουν να χαλαρώσετε, οι γιατροί σας συμβουλεύουν να αποσπάσετε την προσοχή σας και να μην σκέφτεστε την ασθένεια.

Σε μια τέτοια κατάσταση, υπάρχει κάθε λόγος να τεθεί η διάγνωση της «σωματόμορφης δυσλειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος». Αυτή η διαταραχή ανιχνεύεται στο 10% των ασθενών με συμπτώματα του γαστρεντερικού.

Το συνεχές αίσθημα αδυναμίας και η αίσθηση ότι κάποιος είναι άρρωστος, είναι χαρακτηριστικά της σωματόμορφης δυσλειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Όλα αυτά επηρεάζουν τη συναισθηματική κατάσταση των ασθενών. Οι συστάσεις όπως το να «αποσπούν την προσοχή» ή «να μην εστιάζουν στην ασθένεια» είναι εντελώς άνευ σημασίας, καθώς μια αλλαγή στη συναισθηματική κατάσταση είναι αντανάκλαση της ανισορροπίας στο αυτόνομο νευρικό σύστημα. Η διέξοδος από τον κύκλο των προβλημάτων είναι μια σωστά καθιερωμένη διάγνωση και θεραπεία που στοχεύει στην αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος.

Τι είναι το αυτόνομο νευρικό σύστημα;

Όπως δηλώνει και ο όρος, το «αυτόνομο νευρικό σύστημα» είναι αυτόνομο, δηλαδή ανεξάρτητο, και δεν εξαρτάται άμεσα από την κεντρική (συνειδητή) νευρική δραστηριότητα του εγκεφαλου. Η λειτουργία του είναι να ρυθμίζει τη λειτουργία των εσωτερικών οργάνων και σε επίπεδο ολόκληρου του οργανισμού, να βοηθά το σώμα να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες.

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα διαχωρίζεται στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα και στο παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα.

Η δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος επηρεάζει τη λειτουργία διαφόρων οργάνων και συστημάτων στο σώμα, προκαλώντας διάφορα "ψυχοσωματικά" συμπτώματα.

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα σε κατάσταση ηρεμίας

Σε κατάσταση ασφάλειας και χαμηλού στρες, το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα λειτουργούν μαζί με συμπληρωματικό τρόπο για να εξασφαλίζουν την αρμονική λειτουργία του σώματος. Για παράδειγμα, στην καρδιά το συμπαθητικό νευρικό σύστημα λειτουργεί ως επιταχυντής (αυξάνει το ρυθμό της καρδιάς όταν είναι ανάγκη) και το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα λειτουργεί σαν φρένο (μειώνει το ρυθμό της καρδιάς). Παρομοίως, στις περισσότερες περιπτώσεις το συμπαθητικό νευρικό σύστημα ενεργοποιεί τα κύτταρα του ανοσοποιητικού όταν είναι ανάγκη και το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα καταστέλλει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού.

Γενικά, σε καταστάσεις ηρεμίας με χαμηλά επίπεδα άγχους, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα έχει καταβολική δράση, προκαλεί την απελευθέρωση ενέργειας, και συνδέεται με τη διέγερση, ενώ το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα έχει αναβολική δράση, αυξάνει την αποθήκευση ενέργειας και συνδέεται με την ξεκούραση και την αποκατάσταση.

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα σε κατάσταση έντονου στρες

Σε καταστάσεις στρες ή σε αντίδραση σε σημάδια κινδύνου, το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα μετατοπίζονται σε κατάσταση άμυνας.

Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα σε αντίδραση σε μια απειλή ή σε ένα κίνδυνο (σωματικό, ψυχολογικό ή και τα δύο) ενεργοποιείται και αυξάνει το ρυθμό της καρδιάς ώστε το σώμα να είναι προετοιμασμένο να αμυνθεί.

Η λειτουργία του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος μειώνεται. Ως αποτέλεσμα αυξάνεται ο ρυθμός της καρδιάς. Η ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος έχει σχέση με την μικρότερη αντίσταση στον πόνο στο στομάχι (αυτό μας κάνει πιο ευαίσθητους στον πόνο), πράγμα που αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης υπεραλγησίας (αντιδράσεις πόνου σε ερεθίσματα που δεν προκαλούν πόνο). Για αυτό και ο πόνος στην κοιλιά είναι ένα τόσο κοινό σύμπτωμα του στρες.

Πώς γίνεται η διάγνωση της νόσου;

Η διάγνωση περιλαμβάνει τα εξής βήματα:

• αποσαφήνιση των παραπόνων των ασθενών με τη χρήση των ερωτηματολογίων για την ύπαρξη συμπτωμάτων.
• αξιολόγηση των συμπτωμάτων συγκριτικά με τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων.
• συστάσεις για περαιτέρω έλεγχο (εάν είναι απαραίτητος).
• αξιολόγηση της κατάστασης του αυτόνομου νευρικού συστήματος με βάση την κλινική εξέταση για τις ενοχλήσεις από άλλα όργανα και συστήματα (καρδιαγγειακό, ουροποιητικό, αναπνευστικό σύστημα) και συμπλήρωση ερωτηματολογίου για τον εντοπισμό αλλαγών στο αυτόνομο νευρικό σύστημα.
• διεξαγωγή ψυχοδιαγνωστικών εξετάσεων και την εφαρμογή ψυχοδιαγνωστικών τεχνικών.
• εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την παρουσία ή την απουσία διάγνωσης της «σωματόμορφης δυσλειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος»