Το σώμα δεν ξεχνά

Το σώμα δεν ξεχνά

Τα ψυχικά τραύματα μπορεί να προκύψουν από διάφορες εμπειρίες, όπως η κακοποίηση στην παιδική ηλικία ή μια σημαντική απώλεια, και μπορεί να οδηγούν σε διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD). Τα ψυχικά τραύματα δεν επηρεάζουν τους ανθρώπους μόνο ψυχολογικά αλλά και σωματικά, καθώς προκαλούν αλλαγές στη δομή και στη λειτουργία του εγκεφάλου.  Οι τραυματικές εμπειρίες μπορεί να οδηγούν σε αλλαγές στο σύστημα αντιμετώπισης απειλών του εγκεφάλου, ειδικά στην αμυγδαλή και στον προμετωπιαίο φλοιό, που είναι πολύ σημαντικές για την επεξεργασία του φόβου και την αίσθηση της ασφάλειας. Οι τραυματικές εμπειρίες μένουν αποθηκευμένες στο σώμα, το σώμα δεν ξεχνά.

Αποθήκευση των τραυματικών εμπειριών στο σώμα

Οι τραυματικές αναμνήσεις συχνά αποθηκεύονται στο σώμα και όχι μόνο στο μυαλό. Ένα άτομο που έχει βιώσει ένα ψυχικό τραύμα μπορεί να έχει σωματικά συμπτώματα όπως ο χρόνιος πόνος, ψυχοσωματικά συμπτώματα ή ψυχολογικά θέματα όπως οι κρίσεις πανικού ή η αποσύνδεση ως εκδηλώσεις του ανεπίλυτου τραύματος. Κάποιες φορές η ψυχοθεραπεία μόνη της δεν είναι αρκετή για την επούλωση των ψυχικών τραυμάτων.

Το πνευμονογαστρικό νεύρο παίζει κύριο ρόλο στην κατανόηση και στην επούλωση ενός ψυχικού τραύματος. Αυτό το νεύρο είναι ένα στοιχείο κλειδί στο αυτόνομο νευρικό σύστημα, και επηρεάζει πολλές λειτουργίες του σώματος και τις συναισθηματικές αντιδράσεις.

Ορισμός του ψυχικού τραύματος

Ο ορισμός ενός ψυχικού τραύματος ξεφεύγει από τα τυπικά όρια. Κοινωνικοί παράγοντες και προσωπικές δυσκολίες, όπως μια απώλεια, μια προδοσία ή ακόμη και μια σημαντική αλλαγή στη ζωή, μπορεί να αποτελούν τραύματα. Μια κατάσταση που είναι τραυματική για έναν άνθρωπο δεν σημαίνει ότι είναι τραυματική για άλλους. Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και αντιμετωπίζει μοναδικές προκλήσεις.

Τύποι ψυχικών τραυμάτων

1. Οξύ τραύμα: αυτός ο τύπος αφορά ένα μόνο τραυματικό γεγονός, που προκαλεί σημαντική αναστάτωση. Για παράδειγμα μπορεί να περιλαμβάνει ένα τροχαίο ατύχημα, μια φυσική καταστροφή, ή μια βίαιη επίθεση. Το οξύ τραύμα τυπικά οδηγεί σε μια άμεση ψυχολογική αντίδραση όπως το σοκ, η σύγχυση και το άγχος.
2. Χρόνιο τραύμα: το χρόνιο τραύμα είναι αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενης και παρατεταμένης έκθεσης σε ψυχοπιεστικές καταστάσεις, ειδικά σε περιπτώσεις που ένα άτομο νιώθει παγιδευμένο ή ανίσχυρο. Μπορεί να περιλαμβάνει συνεχή κακοποίηση, παραμέληση, επιβίωση σε μια ζώνη πολέμου. Ένα χρόνιο τραύμα μπορεί να οδηγεί σε πιο σοβαρές ψυχολογικές συνέπειες από ότι ένα οξύ τραύμα, επειδή είναι πιο επίμονο από τη φύση του.
3. Σύνθετο τραύμα: το cPTSD συνήθως επηρεάζει ανθρώπους που έχουν βιώσει πολλαπλές μορφές τραυμάτων με τον καιρό, ειδικά στη διάρκεια κρίσιμων αναπτυξιακών περιόδων όπως είναι η παιδική ηλικία. Αυτός ο τύπος τραύματος συνήθως προκύπτει από ένα κακοποιητικό οικογενειακό περιβάλλον ή συστηματική βία και χαρακτηρίζεται από βαθιές διαταραχές στη ρύθμιση των συναισθημάτων, στην ταυτότητα και στις διαπροσωπικές σχέσεις.
4. Αναπτυξιακό τραύμα: αυτή η μορφή τραύματος αφορά την επίδραση μιας τραυματικής εμπειρίας κατά τη διάρκεια των ετών διαμόρφωσης ενός ατόμου. Οι αρνητικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία μπορεί να υπονομεύουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου και την συναισθηματική ανάπτυξη. Τα παιδιά που εκτίθενται σε τραυματικές καταστάσεις μπορεί να έχουν προβλήματα με την ασφαλή προσκόλληση και να αντιμετωπίζουν μακροχρόνια προβλήματα στις σχέσεις τους.

Τραύματα της παιδικής ηλικίας

Ένα πρώιμο τραύμα μπορεί να επηρεάζει σημαντικά έναν άνθρωπο. Αυτό συμβαίνει επειδή το στρες στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να προκαλεί αλλαγές σε μοριακό επίπεδο. Οι μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει μια σύνδεση ανάμεσα στα τραύματα της παιδικής ηλικίας και στην κυτταρική γήρανση, τα αυξημένα επίπεδα των ορμονών του στρες και τη φλεγμονή, το αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα και τις διαταραχές στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Η επίδραση αυτών των βιολογικών αλλαγών μπορεί να οδηγεί στην αδυναμία δημιουργίας υγιών σχέσεων, σε ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, σε κοινωνικά προβλήματα όπως η φτώχεια, σε θέματα υγείας όπως ο διαβήτης και οι παθήσεις του καρδιαγγειακού, σε ψυχιατρικές διαταραχές.

Και φυσικά, οι συνέπειες ενός τραύματος μπορεί να επηρεάζουν και τις επόμενες γενιές.

Από εξελικτικής άποψης η αντίδραση στο στρες είναι κάτι καλό. Αν μας κυνηγά ένα άγριο ζώο, το σώμα απελευθερώνει αδρεναλίνη και κορτιζόλη για να μας βοηθήσει να ξεφύγουμε. Η αρτηριακή πίεση και οι παλμοί της καρδιάς αυξάνονται. Η γλυκόζη ρέει στην κυκλοφορία του αίματος. Η ενέργεια πηγαίνει στους μύες και στον εγκέφαλο, και απομακρύνεται από διαδικασίες όπως η πέψη, η ανάπτυξη και η αναπαραγωγή. Από τη στιγμή που ο κίνδυνος περάσει, το σώμα επανέρχεται σε φυσιολογική κατάσταση.

Αλλά αυτό δεν συμβαίνει αν το σώμα είναι συνεχώς σε κατάσταση στρες. Αυτό συμβαίνει σε κάποια παιδιά που βιώνουν την κακοποίηση ή την παραμέληση, είναι μάρτυρες ενδοοικογενειακής βίας, έχουν χάσει έναν γονέα ή βιώνουν τις επιπτώσεις μια ψυχικής νόσου. Οι αρνητικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία, μπορεί να προκαλούν τοξικό στρες, με αποτέλεσμα ο μηχανισμός του στρες να είναι συνέχεια ενεργός, το σώμα και το μυαλό να μην ηρεμούν, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται πολλά προβλήματα.

Συμπτώματα των ψυχικών τραυμάτων

Τα ψυχικά τραύματα διαφοροποιούνται με βάση τις εκδηλώσεις τους:

• Ψυχολογικά συμπτώματα: αυτά περιλαμβάνουν τα συμπτώματα του μετατραυματικού στρες όπως οι αναδρομές, οι εφιάλτες και η εγρήγορση. Διαφορετικοί τύποι τραυμάτων μπορεί να προκαλούν αυτά τα συμπτώματα σε διαφορετικό βαθμό.
• Σωματικά συμπτώματα: ένα άτομο μπορεί να εμφανίζει σωματικά συμπτώματα όπως ο χρόνιος πόνος, τα θέματα στο γαστρεντερικό, ή τα αυτοάνοσα νοσήματα ως αποτέλεσμα των ανεπίλυτων τραυματικών εμπειριών.
• Συμπεριφορικά συμπτώματα: ένα ψυχικό τραύμα μπορεί να οδηγεί σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές όπως ο αυτοτραυματισμός ή οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές σε μια προσπάθεια ένα άτομο να αντιμετωπίσει το στρες.

Καινοτόμες θεραπευτικές προσεγγίσεις

Υπάρχουν αρκετές καινοτόμες θεραπευτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση των ψυχικών τραυμάτων και περιλαμβάνουν:

• Το EMDR  (Eye Movement Desensitization and Reprocessing): μια τεχνική που βοηθά τους ανθρώπους να επεξεργαστούν τις τραυματικές αναμνήσεις μέσα από την καθοδηγούμενη κίνηση των ματιών.
• Την νευροανάδραση: μια μέθοδο στην οποία ένα άτομο μαθαίνει να αλλάζει τα εγκεφαλικά κύματα με σκοπό τον έλεγχο των συναισθημάτων.
• Την Somatic Experiencing: αυτή η θεραπεία επικεντρώνεται στις αισθήσεις του σώματος και βοηθά στην απελευθέρωση των αποθηκευμένων τραυμάτων.
• Την γιόγκα και την ενσυνειδητότητα: πρακτικές που προάγουν την αυτεπίγνωση και τον έλεγχο των συναισθημάτων.

Η αποτελεσματική θεραπεία είναι ανάγκη να στοχεύει στο μυαλό και στο σώμα, ανάλογα με τα συμπτώματα, επιτρέποντας στα άτομα να ανακτήσουν την αίσθηση της σύνδεσης με τον εαυτό τους.

Ο ρόλος της νευροπλαστικότητας

Στην επούλωση των ψυχικών τραυμάτων παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η νευροπλαστικότητα, η ικανότητα του εγκεφάλου να αναδιοργανώνεται σχηματίζοντας νέες νευρικές συνδέσεις. Μέσα από συγκεκριμένες θεραπείες, ένα άτομο μπορεί να βοηθήσει τον εγκέφαλο να μετριάσει τις επιδράσεις ενός τραύματος. Αυτή η κατανόηση προσφέρει ελπίδα σε όσους υποφέρουν από διαταραχές που έχουν σχέση με τα ψυχικά τραύματα.