Οθόνες και social media: επιδράσεις στα παιδιά

Οθόνες και social media: επιδράσεις στα παιδιά

Ο χρόνος που περνούν τα παιδιά μπροστά από τις οθόνες έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια και η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει εκτοξευθεί μαζί με αυτό. Δεν είναι ασυνήθιστο για τους έφηβους του σήμερα να ελέγχουν τα social media περισσότερες από 100 φορές την ημέρα. Σαν αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι νέοι υποφέρουν από την ανεξέλεγκτη χρήση της τεχνολογίας. Είναι σαν να δίνουμε τα κλειδιά από ένα καινούργιο αυτοκίνητο στα παιδιά, αλλά να μην τους έχουμε μάθει πως να οδηγούν με ασφάλεια. Οι οθόνες και τα social media έχουν αρνητικές επιδράσεις στα παιδιά.

Ποιες είναι οι επιδράσεις της χρήσης των οθονών στα παιδιά;

1. Κοινωνικό άγχος

Μια από τις πιο ανησυχητικές επιδράσεις της υπερβολικής χρήσης των οθονών είναι η επίδραση στις κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών και στα επίπεδα του άγχους. Όταν ένα παιδί  περνά πολλές ώρες κολλημένο μπροστά από μια οθόνη, χάνει σημαντικές ευκαιρίες για φυσικές αλληλεπιδράσεις με τους άλλους. Οι κοινωνικές δεξιότητες διαμορφώνονται από τις εμπειρίες της πραγματικής ζωής όπως η επαφή με τα μάτια, η κατανόηση της γλώσσας του σώματος, η κατανόηση των κοινωνικών ενδείξεων. Όταν τα παιδιά είναι απορροφημένα στις οθόνες, χάνουν σημαντικές στιγμές από την πραγματική ζωή.

Τα παιδιά που ξοδεύουν πολύ χρόνο μπροστά από μια οθόνη συχνά δυσκολεύονται στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Νιώθουν άβολα σε κοινωνικές εκδηλώσεις και δεν είναι σίγουρα για το πως να ξεκινήσουν ή να διατηρήσουν μια συζήτηση. Αυτή η δυσκολία μπορεί να οδηγεί σε αποφευκτικές συμπεριφορές , όπου τα παιδιά προτιμούν την ασφάλεια του ψηφιακού κόσμου παρά τις απρόβλεπτες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις στον πραγματικό κόσμο.

2. Συνεχής κοινωνική σύγκριση

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βάζουν τα παιδιά σε μια κατάσταση διαρκούς σύγκρισης με τους άλλους. Τα παιδιά μπορεί να βλέπουν μια εξιδανικευμένη εκδοχή της ζωής των συνομηλίκων τους και των οικογενειών τους, και αυτό να οδηγεί σε συναισθήματα ανεπάρκειας που επηρεάζουν την αξία του εαυτού. Αυτά τα συναισθήματα ενισχύουν την πεποίθηση ότι δεν είναι αρκετά καλά, πράγμα που αποτελεί βασικό συστατικό της διαταραχής κοινωνικού άγχους.

Ένα παιδί με κοινωνικό άγχος μπορεί να δυσκολεύεται  να κάνει φίλους, να συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες ή και να μιλά στην τάξη. Και όσο περισσότερο επιμένουν αυτές οι συμπεριφορές, τόσο πιο δύσκολο είναι να σπάσει αυτός ο κύκλος του άγχους και της αποφυγής.

3. Cyberbullying και παρενόχληση στο διαδίκτυο

Αν και η τεχνολογία έχει πολλά πλεονεκτήματα, έχει επίσης και πολλούς κινδύνους για τα παιδιά, όπως το cyberbullying και η διαδικτυακή παρενόχληση. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι 1 στους 4 εφήβους έχουν βιώσει cyberbullying και 1 στους 6 εφήβους παραδέχεται ότι έχει κάνει cyberbullying στους άλλους. Αυτά τα περιστατικά μπορεί να οδηγούν σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και άλλα θέματα όπως η αντικοινωνική συμπεριφορά, η χρήση ουσιών και ακόμη και οι αυτοκτονικές τάσεις.

Για τα παιδιά με κοινωνικό άγχος, ο φόβος ότι θα γίνουν στόχοι στο διαδίκτυο μπορεί να εντείνει την ανησυχία τους για κοινωνικές καταστάσεις εντός και εκτός διαδικτύου. Η πιθανότητα παρενόχλησης από αγνώστους κάνει το διαδίκτυο επικίνδυνο. Έτσι τα παιδιά συνεχίζουν τις συμπεριφορές αποφυγής και εντείνουν το κοινωνικό τους άγχος.

4. Αλλαγές στη συμπεριφορά και κοινωνική απομόνωση

Ο υπερβολικός χρόνος μπροστά από τις οθόνες έχει συνδεθεί με πολλές ανησυχητικές αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών. Πολλοί γονείς έχουν παρατηρήσει ότι τα παιδιά τους είναι πιο νευρικά, ευερέθιστα ή απομονώνονται μόνα τους μπροστά από μια οθόνη.  Πολλές εφαρμογές και παιχνίδια έχουν σχεδιαστεί για να κρατούν τους χρήστες δεσμευμένους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα παιδιά είναι παρορμητικά, και είναι επιρρεπή σε αυτές τις τακτικές.

Η ανάγκη για συνεχή διασκέδαση και διέγερση μετατρέπει την χρήση των οθονών σε μια καταναγκαστική συμπεριφορά, όπου τα παιδιά δυσκολεύονται να αποσυνδεθούν και νιώθουν άγχος ή δυσφορία όταν τους παίρνουν τις οθόνες. Αυτή η εξάρτηση μπορεί να οδηγεί στην κοινωνική απομόνωση, καθώς τα παιδιά προτιμούν να αλληλεπιδρούν με τις συσκευές τους αντί με τους συμμαθητές τους ή τα μέλη της οικογένειάς τους.

5. Αρνητικές επιδράσεις στη νοητική ανάπτυξη

Μια ακόμη ανησυχητική συνέπεια από την υπερβολική χρήση των οθονών είναι η επίδραση στην νοητική ανάπτυξη, η οποία συμβάλλει άμεσα στο κοινωνικό άγχος.

Όταν τα παιδιά εκτίθενται συνέχεια σε γρήγορες εικόνες, ήχους και πληροφορίες, είναι πολύ δύσκολο να συγκεντρωθούν σε πιο αργές δραστηριότητες που απαιτούν προσοχή, όπως το να κάνουν μια συζήτηση ή να παίξουν διαδραστικά παιχνίδια με τους συμμαθητές τους. Αυτό το μειωμένο εύρος προσοχής δυσκολεύει τα παιδιά να συμμετέχουν σε κοινωνικές εκδηλώσεις, και αυτό τα κάνει πιο νευρικά ή ανήσυχα όταν αντιμετωπίζουν πραγματικές αλληλεπιδράσεις στη ζωή.

Στην πραγματικότητα, η υπερδιέγερση που προκαλούν οι οθόνες ουσιαστικά κάνει τον εγκέφαλο να αποζητά στιγμιαία ικανοποίηση. Αυτό όμως υπονομεύει την ικανότητα των παιδιών να καλλιεργήσουν την υπομονή τους και τις αποτελεσματικές επικοινωνιακές δεξιότητες, που είναι ουσιαστικά για τη δημιουργία σχέσεων. Χωρίς αυτές τις δεξιότητες, τα παιδιά με κοινωνικό άγχος νιώθουν ακόμη περισσότερο κοινωνικά ανεπαρκή, πράγμα που αυξάνει την αποφυγή των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων.

6. Μειωμένη δημιουργικότητα και παιχνίδια

Όταν οι οθόνες παίρνουν τη θέση του παιχνιδιού, τα παιδιά δεν χρησιμοποιούν τη φαντασία τους για να δημιουργήσουν παιχνίδια, να φτιάξουν ιστορίες ή να λύσουν προβλήματα. Αντιθέτως, καταναλώνουν παθητικά περιεχόμενο.

Το ελεύθερο παιχνίδι, ωστόσο, είναι ουσιαστικό κομμάτι της παιδικής ηλικίας. Ενισχύει την δημιουργικότητα, τις ικανότητες επίλυσης των προβλημάτων, και τη συναισθηματική ανθεκτικότητα. Αν ένα παιδί δεν αναπτύξει αυτές τις δεξιότητες επειδή περνά πολύ χρόνο μπροστά από μια οθόνη, μπορεί να καταλήξει να μην έχει αυτοπεποίθηση στις πραγματικές κοινωνικές καταστάσεις. Μπορεί να δυσκολεύεται να αλληλεπιδράσει με τους άλλους καθώς δεν έχει εξασκηθεί να χρησιμοποιεί την φαντασία του και να κατευθύνει μια συζήτηση.

Υγιής ισορροπία

Οι αρνητικές επιδράσεις της υπερβολικής χρήσης των οθονών είναι αληθινές, αλλά υπάρχει ελπίδα. Οι γονείς πρέπει να θέτουν ξεκάθαρα όρια στα παιδιά για τη χρήση των οθονών, να ενθαρρύνουν τις δραστηριότητες ώστε να επιτευχθεί η υγιής ισορροπία. Κάποιες στρατηγικές που βοηθούν στη μείωση της χρήσης της οθόνης περιλαμβάνουν:

1. Ξεκάθαρα όρια: οι γονείς πρέπει να θέτουν ξεκάθαρα όρια για το πότε και πόσο μπορούν τα παιδιά να χρησιμοποιούν οθόνες. Πρέπει να υπάρχουν στιγμές στην καθημερινότητα που δεν θα μπορούν να χρησιμοποιούν οθόνες όπως όταν τρώνε ή πριν τον ύπνο. Φυσικά, πρέπει να υπάρχει μια μέρα μέσα στην εβδομάδα που δε θα χρησιμοποιούν καθόλου οθόνες.
2. Ενθάρρυνση των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων: η φυσική δραστηριότητα και οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις πρέπει να είναι κομμάτι της καθημερινότητας του παιδιού. Οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνουν τις υπαίθριες δραστηριότητες, τα αθλήματα, τις οικογενειακές βόλτες, τα παιχνίδια.
3. Υγιείς συμπεριφορές: τα παιδιά μαθαίνουν από τους γονείς τους. Αν οι γονείς έχουν υγιείς συνήθειες σχετικά με τη χρήση των οθονών, τα παιδιά θα ακολουθήσουν το παράδειγμα τους.
4. Αλληλεπιδράσεις πρόσωπο με πρόσωπο: τα παιδιά πρέπει να έχουν ευκαιρίες να αλληλεπιδρούν με άλλα παιδιά. Οι γονείς καλό είναι να διατηρούν επαφές με τους γονείς των άλλων παιδιών και να οργανώνουν βραδιές για παιχνίδια, εξορμήσεις και δραστηριότητες για τα παιδιά.
5. Άλλες δραστηριότητες: οι γονείς μπορούν να προσφέρουν εναλλακτικές στα παιδιά όπως τα βιβλία, τα παζλ, τα επιτραπέζια, οι τέχνες ή άλλες δραστηριότητες που θα ενισχύουν τη δημιουργικότητα τους και την κριτική τους σκέψη, ενώ ταυτόχρονα θα παρέχουν ευκαιρίες για κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.