Στωϊκή φιλοσοφία-αρχές

Στωϊκή φιλοσοφία-αρχές

Οι Στωïκοί της αρχαίας Ρώμης ήταν μια διαφορετική ομάδα ανθρώπων που από την μια πλευρά περιελάμβανε ανθρώπους με πλούτο και εξουσία,  όπως ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος,  και από την άλλη πλευρά σκλάβους όπως ο Επίκτητος. Οι άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα έβρισκαν αξία στην φιλοσοφία του Στωικισμού.

Οι Στωïκοί δεν ήταν απλά φιλόσοφοι. Αναλάμβαναν δράση. Ενσάρκωναν τη φιλοσοφία τους στον τρόπο που ζούσαν τη ζωή τους. Ο στόχος τους ήταν απλός: Να ζουν καλύτερα.

Η Στωïκή φιλοσοφία είναι ένα σύνολο ιδεών και αρχών που παραμένουν χρήσιμες ακόμη και σήμερα.

Πώς μπορεί να μας βοηθήσει η Στωïκή φιλοσοφία;

Η Στωïκή φιλοσοφία έχει σχεδιαστεί για να μας κάνει πιο ανθεκτικούς, πιο ευτυχισμένους, πιο ενάρετους και πιο σοφούς, και σαν αποτέλεσμα να γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι, καλύτεροι γονείς και καλύτεροι επαγγελματίες.

Οι αρχές της Στωïκής φιλοσοφίας αφορούν την ψυχική δύναμη. Βοηθούν να έχουμε θέληση για να επιτύχουμε τους στόχους μας.

Όταν κάποιος είναι Στωïκός αυτό δεν σημαίνει ότι απορρίπτει τα συναισθήματα του.

Αυτή είναι μια λανθασμένη αντίληψη που βασίζεται στη χρήση της λέξης στωικός στην καθημερινότητα. Σήμερα τη λέξη στωικός την χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε κάποιον που δεν δείχνει τα συναισθήματα του.

Οι Στωïκοί πίστευαν ότι η καλή ζωή ήταν αυτή που είχε πολλή χαρά και ηρεμία, και όχι θυμό, άγχος και απελπισία. Και ήταν πρόθυμοι να δουλέψουν σκληρά για να δημιουργήσουν αυτή τη ζωή.

Οι Στωïκοί είχαν έλεγχο των συναισθημάτων τους και δεν τους επέτρεπαν να κυριεύουν τη ζωή τους.

Ποιες είναι οι αρχές της Στωïκής φιλοσοφίας;

1. Εστίαση σε όσα μπορούμε να ελέγξουμε

Η πιο σημαντική αρχή της Στωïκής φιλοσοφίας είναι ο διαχωρισμός ανάμεσα σε όσα μπορούμε να αλλάξουμε και όσα δεν μπορούμε να αλλάξουμε.

Όλοι μας ξοδεύουμε ενέργεια και χρόνο για να ανησυχούμε για πράγματα που είναι έξω από τον έλεγχο μας. Όταν προσπαθούμε να επηρεάσουμε πράγματα έξω από τον έλεγχο μας αυτό είναι μια μάταιη προσπάθεια που δρα αρνητικά στα πράγματα που μπορούμε να αλλάξουμε.

Η ανησυχία για τέτοια πράγματα προκαλεί περιττή αγωνία και στρες. Για αυτό είναι σημαντικό να αποδεχτούμε τα πράγματα που δεν μπορούμε να αλλάξουμε.

Όλοι μας θα ήμασταν καλύτερα συναισθηματικά και ψυχικά, αν αφιερώναμε χρόνο για να βελτιώσουμε τα πράγματα που μπορούμε να αλλάξουμε.

2. Ανάληψη δράσης

Όταν φαντάζεστε ένα ʺστωικόʺ άτομο, με την συμβατική έννοια της λέξης, ίσως να φαντάζεστε κάποιον που κάθεται αδιάφορος, στατικός και ασυγκίνητος στη δράση. Αυτό δεν είναι η Στωïκή φιλοσοφία.

Οι Στωïκοί επικεντρώνονται στην ανάληψη δράσης. Αυτό προκύπτει από την πρώτη αρχή, όπου έχουν ξεχωρίσει τι μπορούν να αλλάξουν και τι όχι.

Αρνούνται να είναι παθητικά θύματα των καταστάσεων. Δουλεύουν σκληρά για να έχουν μια καλύτερη ζωή , να κάνουν τον κόσμο καλύτερο.

Αλλά η δράση δεν είναι μια πράξη χωρίς νόημα. Πρέπει να υπάρχει ένας σκοπός, που τους παρακινεί να θέτουν στόχους.

3. Ενάρετη ζωή

Η αρετή είναι πολύ πιο σημαντική από την ευχαρίστηση. Μια καλή ζωή είναι μια ενάρετη ζωή. Με άλλα λόγια , ο δρόμος προς την πραγματική ευτυχία δεν είναι η εγωιστική επιδίωξη της ευχαρίστησης, αλλά μια ζωή ακέραιας, ηθικής συμπεριφοράς  με γνώμονα τις αξίες.

Σύμφωνα με τους Στωïκούς σημασία έχει η ευδαιμονία στη ζωή. Η αρετή προσφέρει χαρά και ηρεμία στο μυαλό. Η αποστολή των Στωïκών ήταν να βοηθούν τους άλλους και να εξυπηρετούν έναν μεγαλύτερο σκοπό.

Οι πιο σημαντικές αρετές είναι το θάρρος, η εγκράτεια, η δικαιοσύνη και η σοφία.

Το θάρρος δεν σημαίνει απλά το θάρρος που έχει ένας πολεμιστής στη μάχη. Σημαίνει ότι κάποιος είναι πρόθυμος να αντιμετωπίσει δύσκολες και επώδυνες καταστάσεις που θα προκύψουν.

Η εγκράτεια σημαίνει την αυτοσυγκράτηση σε όλες τις πτυχές της ζωής όπως η διατροφή, οι πολυτέλειες, οι ανέσεις.

Η σοφία σημαίνει αλήθεια και κατανόηση. Οι Στωïκοί ψάχνουν για την αλήθεια, μαθαίνουν συνέχεια, και έχουν ανοιχτό μυαλό. Ωστόσο, ο στόχος δεν είναι η απόκτηση τυχαίας γνώσης, αλλά η διερεύνηση σημαντικών γεγονότων, αυτών που σχετίζονται περισσότερο με την καλή ζωή, γιατί αυτό θα οδηγήσει στη γνώση για την αληθινή φύση των πραγμάτων.

4. Δίνουν το καλό παράδειγμα

Οι περισσότεροι άνθρωποι μιμούμαστε τις συμπεριφορές των άλλων και δεν ακολουθούμε πάντα τις οδηγίες. Όλοι οι άνθρωποι μαθαίνουμε μέσα από το παράδειγμα των άλλων.

Αν κάποιος μας πει πως μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, αυτό σημαίνει ότι δεν είμαστε καλοί άνθρωποι. Νιώθουμε ότι μας κρίνουν. Αλλά αν ένας άνθρωπος μας δείξει πως να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, απλά με τον δικό του τρόπο ζωής και το παράδειγμα του, μπορεί να μας δώσει έμπνευση να ακολουθήσουμε το παράδειγμα του.

5. Περιορισμός του Εγώ

Οι Στωïκοί εμφανίστηκαν 2000 χρόνια πριν από την ψυχοθεραπεία, έτσι δεν ανέφεραν το Εγώ όπως ο Φρόυντ.

Σύμφωνα με τους Στωïκούς το εγώ ήταν μια ανθυγιεινή πεποίθηση για τη σημασία τους. Ήταν αυτό το ειρωνικό παιδί μέσα μας, που επέλεγε να πάρει το δρόμο του. Έχει την ανάγκη να είναι καλύτερο, να έχει περισσότερα. Είναι η αίσθηση της ανωτερότητας και της βεβαιότητας που ξεπερνά τα όρια της αυτοπεποίθησης και του ταλέντου.

Το Εγώ δεν είναι εμπιστοσύνη που βασίζεται στην πραγματικότητα, είναι μια διαστρεβλωμένη άποψη για τις ικανότητες. Οδηγεί στην υπεροψία, στο πείσμα και στην απερισκεψία. Με αυτή τη λογική το εγώ είναι ο εχθρός για όσα επιθυμούμε και όσα έχουμε. Είναι ένας μαγνήτης για λάθη.

Έτσι, το Εγώ είναι κακό αλλά πώς μπορούμε να το περιορίσουμε;

Αν νιώθετε ότι βαριέστε, κάντε περισσότερα. Αναγνωρίστε τι θέλει το Εγώ σας και κάντε ακριβώς το αντίθετο. Μη το ταΐζετε, αφήστε το να πεινάσει.

Καθώς το Εγώ ανησυχεί αν θα είστε καλύτεροι από τους άλλους, μην επικεντρώνεστε σε όσα κάνουν οι άλλοι, αλλά επικεντρωθείτε στον εαυτό σας. Μην ανεβάζετε συνέχεια φωτογραφίες από τη ζωή σας στα social media για να κάνετε επίδειξη, και μην συγκρίνετε τη ζωή σας με τι ζωές των άλλων. Απλά ζήστε τη ζωή σας, σύμφωνα με τις αξίες σας.

Το Εγώ ψάχνει για άμεση αναγνώριση. Μπορείτε να το ξεπεράσετε όταν κάνετε πράγματα που έχουν αξία για εσάς.

6. Δεν δικαιούνται τίποτα

Κάθε Στωïκός έχει στόχους που θέλει να επιτύχει, και δουλεύει σκληρά για αυτούς, αλλά επίσης γνωρίζει ότι δεν έχει δικαίωμα στην επιτυχία.

Αυτό έχει σχέση με την πρώτη αρχή. Μπορεί να επιλέξει το στόχο του. Μπορεί να ελέγξει την προσπάθεια που θα καταβάλλει. Μπορεί να ελέγξει τις στρατηγικές που θα χρησιμοποιήσει, αλλά δεν μπορεί να ελέγξει όλες τις μεταβλητές, έτσι δεν μπορεί να ελέγξει το αποτέλεσμα.

Μπορεί να αφιερώνουμε ατέλειωτες ώρες για μια παρουσίαση, αλλά και πάλι δεν ξέρουμε ότι θα στεφθεί με επιτυχία. Μπορεί να ξοδέψουμε χρόνια από τη ζωή μας για να γράψουμε ένα βιβλίο και να ελπίζουμε ότι θα γίνει bestseller, αλλά κανείς δεν το εγγυάται αυτό.

Οι στόχοι είναι σημαντικοί, και η σκληρή δουλειά επίσης, αλλά δεν εγγυώνται την επιτυχία.

7. Ενίσχυση της θέλησης

Αν υπάρχει ένα κεντρικό μήνυμα στη Στωïκή φιλοσοφία αυτό είναι ότι οι παρορμήσεις όλων των ειδών έρχονται, και πρέπει να τις ελέγχουμε. Πρέπει να σκεφτόμαστε πριν αντιδράσουμε.

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Στωïκοί δεν έχουν συναισθήματα, αλλά δεν επιτρέπουν στα συναισθήματα να καθορίζουν τις πράξεις τους. Επιδιώκουν να κάνουν το σωστό, ανεξάρτητα με το πως νιώθουν. Και το κάνουν αυτό για δύο λόγους: 1) Είναι καλύτερο για τους άλλους και 2) Είναι καλύτερο για αυτούς.

ʺΠρέπει να επιμένεις και να ενισχύσεις τη θέληση σου για το καλό ώστε να γίνει διάθεση προς το καλό. ʺ Σένεκας

Μπορούμε να μάθουμε να αγαπάμε να κάνουμε το σωστό. Μπορεί να θέλουμε να τρώμε γλυκά αντί να τρώμε φρούτα και λαχανικά, αλλά ξέρουμε ότι τα γλυκά μας κάνουν κακό.

Είναι δύσκολο να επαναπρογραμματίσουμε τον εγκέφαλο μας, να αλλάξουμε συμπεριφορά. Μακροπρόθεσμα, οι υγιείς και ενάρετες συμπεριφορές με θέληση γίνονται εύκολες και αυτόματες.

Η θέληση παίζει πολύ μεγάλο ρόλο όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Όταν το σωστό είναι το πιο δύσκολο.

8. Ψυχική ανθεκτικότητα απέναντι στα εμπόδια και στις αποτυχίες

Οι Στωïκοί βλέπουν τις δυσκολίες με άλλη οπτική. Αποδέχονται τα λάθη τους και τα θεωρούν σπουδαία μαθήματα για να επιτύχουν σπουδαιότερα πράγματα. Οι δυσκολίες είναι απαραίτητο στοιχείο για κάθε μεγάλο επίτευγμα.

Τα προβλήματα είναι ευκαιρίες για εξέλιξη. Οι αποτυχίες, τα εμπόδια είναι ευκαιρίες για να μάθουμε και να γίνουμε πιο δυνατοί. Αυτή η νοοτροπία είναι πολύ καλύτερη, από το να νιώθουμε μιζέρια σε κάθε εμπόδιο.

Όταν πιστεύουμε ότι τα προβλήματα είναι στην πραγματικότητα ευκαιρίες, αυτό λειτουργεί σαν μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Όταν σκεφτόμαστε με αυτό τον τρόπο, θα δράσουμε ώστε να αποδείξουμε ότι έχουμε δίκιο. Όταν πιστεύουμε ότι οι δυσκολίες μας κάνουν πιο δυνατούς, δουλεύουμε για να κάνουμε αυτό το όραμα πραγματικότητα.

Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν βιώσει πολύ δύσκολες καταστάσεις και αντί να το βάλουν κάτω και να βυθιστούν στη μιζέρια, επέλεξαν να αντιδράσουν με θάρρος και εξυπνάδα. Μετέτρεψαν μια προσωπική τραγωδία σε προσωπική νίκη. Αυτά τα παραδείγματα αποδεικνύουν ότι τα άσχημα πράγματα μπορεί να μας κάνουν καλύτερους, πιο δυνατούς και ανθεκτικούς ανθρώπους.

Ένας άνθρωπος με ψυχική ανθεκτικότητα αρνείται να παίξει το ρόλο του θύματος. Για να παίξει αυτό το ρόλο πρέπει να αισθανθεί οίκτο, και δεν θεωρεί τον εαυτό του αξιολύπητο. Είναι δυνατός και ικανός. Δεν αφήνει τίποτε να μπει εμπόδιο στο δρόμο του και αντιμετωπίζει κάθε δυσκολία με θάρρος.

9. Επιλέγουν τις αντιδράσεις τους

Συνήθως δεν αντιδράμε σε γεγονότα, αντιδράμε στην κρίση μας για αυτά και η κρίση είναι στο χέρι μας.

Μια από τις βασικές αρχές της Στωïκής φιλοσοφίας είναι ότι πρέπει να σκεφτόμαστε πριν αντιδράσουμε.

Μια αυτόματη αρνητική σκέψη μπορεί να μας κάνει να αντιδράμε με κριτική. Αλλά πρέπει να απορρίψουμε αυτή τη σκέψη και να την αντικαταστήσουμε με μια πιο θετική.

Νιώθουμε ένα αίσθημα αβοηθητότητας όταν αντιδράμε με απόγνωση. Ωστόσο, μπορούμε να επιλέξουμε να κάνουμε καλύτερες επιλογές.

Η σύγχρονη ψυχοθεραπεία έχει τις ρίζες της στην Στωïκή φιλοσοφία.

Κάθε φορά που μας πνίγει ένα γεγονός, αυτό συμβαίνει επειδή το βλέπουμε από μια περιορισμένη οπτική, από μια αδικαιολόγητα στενή οπτική. Σε ένα περιορισμένο πλαίσιο, όλα μπορεί να φαίνονται μεγάλα. Αλλά αν κάνουμε ένα βήμα πίσω και δούμε τα πράγματα από ένα ευρύτερο πλαίσιο, τότε δεν θα μοιάζουν τόσο μεγάλα ή σημαντικά.

Κάθε φορά που συμβαίνει ένα γεγονός στη ζωή σας, δείτε τη μεγάλη εικόνα. Ο κόσμος είναι τεράστιος και συνεχώς προκύπτουν προβλήματα.

10. Ευγνωμοσύνη

Οι Στωïκοί προφανώς δεν κρατούσαν ημερολόγιο ευγνωμοσύνης, αλλά πίστευαν ότι είναι πολύ σημαντικό να εκτιμούν τα καλά στη ζωή τους και να μην τα θεωρούν δεδομένα.

Φανταστείτε πως θα ήταν η ζωή σας αν χάνατε τη δουλειά σας, το σπίτι σας ή το σύντροφο σας. Με αυτό τον τρόπο θα νιώσετε ευγνωμοσύνη για όσα έχετε.

Οι Στωïκοί προσπαθούσαν να νιώθουν άνετα με τον θάνατο, ώστε να μην ζούνε μέσα στο φόβο. Ένιωθαν τυχεροί που ήταν ζωντανοί, και έτσι ζούσαν καλύτερα. Ο καθένας μπορεί να πεθάνει ανά πάσα στιγμή, για αυτό πρέπει να είμαστε ταπεινοί και να ζούμε ενάρετα την κάθε μέρα.