Ο ρόλος της φαρμακευτικής αγωγής στη θεραπεία του άγχους

Φάρμακα για το Άγχος

Πολλά και διαφορετικά φάρμακα χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των διαταραχών άγχους, περιλαμβανομένων των κλασικών αγχολυτικών φαρμάκων όπως οι βενζοδιαζεπίνες (που τυπικά χορηγούνται για βραχυπρόθεσμη χρήση) και νεότερες επιλογές, όπως τα αντικαταθλιπτικά και ειδικότερα οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs) (που συχνά συστήνονται για μακροχρόνια χρήση). Αυτά τα φάρμακα προσφέρουν προσωρινή ανακούφιση, αλλά έχουν επίσης κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες.

Όταν νιώθετε πανικό, παραλύετε από τον φόβο σας ή νιώθετε εξουθενωμένοι από μια ακόμη νύχτα που μείνατε άυπνοι θα κάνετε τα πάντα για να βρείτε ανακούφιση. Και φυσικά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όταν το στρες σας παραλύει, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να σας βοηθήσει. Αλλά είναι τα φάρμακα πάντα η καλύτερη επιλογή;

Τα φάρμακα δεν αποτελούν ουσιαστική θεραπεία. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλά ερωτηματικά για την μακροχρόνια αποτελεσματικότητά τους. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι οι βενζοδιαζεπίνες χάνουν την θεραπευτική αγχολυτική τους δράση μετά από 4-6 μήνες τακτικής χρήσης. Και μια πρόσφατη ανάλυση έδειξε ότι η αποτελεσματικότητα των SSRIs στη θεραπεία του άγχους είναι υπερεκτιμημένη και σε κάποιες περιπτώσεις δεν προσφέρει κάτι παραπάνω από ότι ένα placebo.

Μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να διακόψετε την αγχολυτική φαρμακευτική αγωγή λόγω των συμπτωμάτων στέρησης, όπως επίσης και της υποτροπής του άγχους που μπορεί να επιδεινωθεί.

Πολλοί άνθρωποι είναι της άποψης ,ʺΧρειάζομαι ανακούφιση και την χρειάζομαι τώρα!ʺ

Πολλοί άνθρωποι νιώθουν έτσι όταν το στρες τους ταλαιπωρεί. Ακόμη και όταν η φαρμακευτική αγωγή έχει ανεπιθύμητες ενέργειες, μοιάζει σαν καλή εκδοχή όταν ο πανικός και ο φόβος κατακλύζει τη ζωή τους.

Αν αντιμετωπίζετε σοβαρό άγχος που παρεμβαίνει στη λειτουργικότητά σας, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να είναι βοηθητική, ειδικά για βραχυπρόθεσμη θεραπεία. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τα αγχολυτικά ενώ η ψυχοθεραπεία, η ομοιοπαθητική, ο βελονισμός και άλλες μέθοδοι, μπορούν να λειτουργήσουν το ίδιο καλά, με ελάχιστα μειονεκτήματα.

Η αγχολυτική φαρμακευτική αγωγή μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα, αλλά δεν είναι κατάλληλη για όλους και δεν αποτελεί την μόνη επιλογή. Εξαρτάται από εσάς να αξιολογήσετε τις επιλογές σας και να αποφασίσετε ποια είναι η καλύτερη λύση για εσάς.

Βενζοδιαζεπίνες για το άγχος

Τύποι βενζοδιαζεπινών:

• Xanax (αλπραζολάμη)
• Clonotril (κλοναζεπάμη)
• Stedon (διαζεπάμη)
• Tavor (λοραζεπάμη)
• Lexotanil (βρωμαζεπάμη)

Οι βενζοδιαζεπίνες (επίσης γνωστές ως ηρεμιστικά χάπια) είναι η πιο γνωστή επιλογή για τη θεραπεία του άγχους. Επειδή δρουν γρήγορα, τυπικά ανακουφίζουν μέσα σε 30 λεπτά μέχρι μια ώρα, είναι αποτελεσματικά όταν λαμβάνονται σε κρίσεις πανικού ή κάποιο άλλο επεισόδιο άγχους. Ωστόσο, προκαλούν σωματική εξάρτηση και δεν συστήνονται για μακροχρόνια χρήση.

Οι βενζοδιαζεπίνες λειτουργούν κατευνάζοντας το νευρικό σύστημα, και έτσι σας βοηθούν να ηρεμήσετε σωματικά και πνευματικά. Αλλά μπορεί επίσης να έχουν ανεπιθύμητες παρενέργειες. Όσο μεγαλύτερη είναι η δοσολογία τόσο πιο έντονες είναι οι παρενέργειες. Ωστόσο, κάποιοι άνθρωποι νιώθουν νυσταγμένοι και αποσυντονίζονται ακόμη και με χαμηλή δοσολογία, πράγμα το  οποίο μπορεί να προκαλέσει προβλήματα με τη δουλειά ή τις καθημερινές δραστηριότητες όπως η οδήγηση. Η επίδραση των φαρμάκων μπορεί να διαρκέσει μέχρι την επόμενη ημέρα.

Συχνές παρενέργειες των βενζοδιαζεπινών περιλαμβάνουν:

• Υπνηλία
• Ζαλάδα
• Προβλήματα ισορροπίας ή στο συντονισμό των κινήσεων
• Μπερδεμένη ομιλία
• Δυσκολία στη συγκέντρωση
• Προβλήματα μνήμης
• Σύγχυση
• Στομαχικές διαταραχές
• Πονοκέφαλος
• Θολή όραση

Βενζοδιαζεπίνες και ασφάλεια

Εξάρτηση και στερητικό σύνδρομο 

Όταν οι βενζοδιαζεπίνες λαμβάνονται σε τακτική βάση μπορεί να οδηγήσουν σε σωματική εξάρτηση και φαρμακευτική αντοχή, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η δόση τους ώστε να έχουν τα ίδια αποτελέσματα στο άγχος όπως και πριν. Αυτό συμβαίνει σύντομα, συνήθως μέσα σε λίγους μήνες αλλά μερικές φορές και σε μερικές εβδομάδες. Αν σταματήσετε απότομα τη λήψη της αγωγής, ίσως να βιώσετε σοβαρά συμπτώματα στέρησης όπως:

• Έντονη ανησυχία, τρέμουλο, ταραχή
• Αϋπνία, σύγχυση, στομαχόπονος
• Κατάθλιψη, σύγχυση, κρίσεις πανικού
• Ταχυπαλμία, εφίδρωση και σε σοβαρές περιπτώσεις επιληπτικές κρίσεις

Πολλοί άνθρωποι μπερδεύουν τα συμπτώματα στέρησης με το άγχος τους, και έτσι νιώθουν τη ανάγκη να ξεκινήσουν ξανά την αγωγή. Η σταδιακή μείωση του φαρμάκου θα σας βοηθήσει να ελαχιστοποιήσετε τα συμπτώματα στέρησης.

Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα και υπερδοσολογία

Ενώ οι βενζοδιαζεπίνες είναι σχετικά ασφαλείς όταν λαμβάνονται περιστασιακά και σε μικρές δόσεις, μπορεί να είναι επικίνδυνες και ακόμη και θανατηφόρες όταν συνδυάζονται με άλλα φάρμακα που καταστέλλουν το νευρικό σύστημα. Πάντα να συζητάτε με το γιατρό σας πριν συνδυάσετε κάποια φάρμακα.

Μην πίνετε αλκοόλ μαζί με βενζοδιαζεπίνες γιατί αυτό μπορεί να οδηγήσει σε θανατηφόρα υπερβολική δόση.

Μην λαμβάνετε τις βενζοδιαζεπίνες με παυσίπονα ή υπναγωγά φάρμακα, γιατί και με αυτό τον τρόπο μπορεί να συμβεί θανατηφόρα υπερδοσολογία.

Τα αντιïσταμινικά ενισχύουν τη δράση των βενζοδιαζεπινών , και βρίσκονται σε πολλά υπναγωγά, αναλγητικά και αντιαλλεργικά φάρμακα, που προάγουν τον ύπνο από μόνα τους. Να προσέχετε όταν λαμβάνετε βενζοδιαζεπίνες μαζί με αυτά τα φάρμακα.

Να είστε προσεκτικοί όταν συνδυάζεται τις βενζοδιαζεπίνες με τα αντικαταθλιπτικά. Οι SSRIs όπως το Ladose και το Zoloft αυξάνουν την τοξικότητα των βενζοδιαζεπινών. Ίσως να είναι ανάγκη να προσαρμόσετε την δοσολογία με βάση αυτά.

Παράδοξες επιδράσεις των βενζοδιαζεπινών

Οι βενζοδιαζεπίνες δρουν καταστέλλοντας το νευρικό σύστημα. Αλλά μερικές φορές, για λόγους που δεν είναι πλήρως κατανοητοί, έχουν την αντίθετη δράση. Οι παράδοξες αυτές επιδράσεις είναι πιο συχνές στα παιδιά, στους ηλικιωμένους και στους ανθρώπους με αναπτυξιακές αναπηρίες. Περιλαμβάνουν:

• Έντονη ανησυχία, ευερεθιστότητα, επιθετικότητα και οργή
• Μανία, παρορμητικές συμπεριφορές και ψευδαισθήσεις

Κίνδυνοι βενζοδιαζεπινών

Ο κάθε άνθρωπος που λαμβάνει βενζοδιαζεπίνες μπορεί να βιώσει ανεπιθύμητες ή επικίνδυνες παρενέργειες. Αλλά τα άτομα υψηλού κινδύνου είναι:

• Οι άνθρωποι άνω των 65 ετών. Οι μεγαλύτεροι ενήλικες είναι πιο ευαίσθητοι στις καταπραϋντικές δράσεις των βενζοδιαζεπινών. Ακόμη και η μικρή δόση μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, αμνησία, απώλεια ισορροπίας και γνωστικά ελλείμματα που μπορεί να μοιάζουν με άνοια. Οι βενζοδιαζεπίνες όταν χορηγούνται σε ηλικιωμένους ενοχοποιούνται για τον κίνδυνο πτώσεων, το σπάσιμο των γοφών και τον ποδιών και για αυτοκινητιστικά ατυχήματα. Η μακροχρόνια χρήση των βενζοδιαζεπινών σε ηλικιωμένους αυξάνει τον κίνδυνο για την εμφάνιση της νόσου Alzheimer και της άνοιας.
• Οι άνθρωποι με ιστορικό κατάχρησης ουσιών. Επειδή αυτοί οι άνθρωποι είναι επιρρεπείς στον εθισμό και κινδυνεύουν όταν συνδυάζουν αλκοόλ με άλλα φάρμακα, και έχουν ιστορικό εξαρτήσεων θα πρέπει να χρησιμοποιούν βενζοδιαζεπίνες μόνο σε επείγουσες καταστάσεις.
• Οι εγκυμονούσες και οι γυναίκες που θηλάζουν. Η χρήση των βενζοδιαζεπινών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση εξάρτησης στο μωρό, με τα στερητικά συμπτώματα να είναι εμφανή μετά τη γέννηση. Επίσης συνδέονται με την εμφάνιση γενετικών ανωμαλιών όταν αυτά λαμβάνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και ιδιαίτερα κατά το πρώτο τρίμηνο. Οι βενζοδιαζεπίνες επίσης εκκρίνονται στο μητρικό γάλα. Για αυτό οι εγκυμονούσες γυναίκες πρέπει να συζητούν για τους κινδύνους και τα οφέλη αυτής της θεραπείας με το γιατρό τους. Αν η αγωγή είναι αναγκαία, ο στόχος είναι η μικρότερη αποτελεσματική δόση.

Σύνδεση μεταξύ βενζοδιαζεπινών και ατυχημάτων

Οι βενζοδιαζεπίνες προκαλούν υπνηλία και αποσυντονισμό των κινήσεων, πράγμα που αυξάνει τον κίνδυνο ατυχημάτων στο σπίτι, στη δουλειά και στο δρόμο. Όταν χρησιμοποιείτε βενζοδιαζεπίνες, να είστε πολύ προσεκτικοί όταν οδηγείτε, χειρίζεστε μηχανήματα ή κάνετε οτιδήποτε που απαιτεί σωματικές κινήσεις.

Τα αντικαταθλιπτικά SSRIs για το άγχος

Πολλά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία της κατάθλιψης προτείνονται και για την θεραπεία του άγχους. Συγκριτικά με τις βενζοδιαζεπίνες, ο κίνδυνος εξάρτησης είναι μικρότερος. Ωστόσο, τα αντικαταθλιπτικά χρειάζονται 4-6 εβδομάδες για να ξεκινήσουν να ανακουφίζουν τα συμπτώματα του άγχους, έτσι δεν θεωρούνται ως λύση ανάγκης. Η χρήση τους είναι περιορισμένη για τα προβλήματα χρόνιου άγχους που απαιτούν συνεχή θεραπεία.

Τα πιο γνωστά αντικαταθλιπτικά είναι οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs) όπως το Ladose, το Zoloft, το Seropram, το Cipralex. Οι SSRIs χρησιμοποιούνται για την θεραπεία της διαταραχής γενικευμένου άγχους, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, τις κρίσεις πανικού, τη διαταραχή κοινωνικού άγχους και τη διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Συχνές παρενέργειες των SSRIs περιλαμβάνουν:

• Κόπωση
• Ναυτία
• Αναστάτωση
• Ζαλάδα
• Αύξηση βάρους
• Διάρροια
• Αϋπνία
• Σεξουαλική δυσλειτουργία
• Νευρικότητα
• Πονοκέφαλο
• Ξηροστομία
• Αυξημένη εφίδρωση

Διακοπή των SSRIs

Αν και η σωματική εξάρτηση δεν εμφανίζεται τόσο εύκολα με τη χρήση αντικαταθλιπτικών, τα συμπτώματα στέρησης αποτελούν ένα θέμα. Αν διακόψετε απότομα τα αντικαταθλιπτικά τότε μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα όπως η κατάθλιψη και η κόπωση, η ευερεθιστότητα, η ανησυχία, τα συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά του κρυολογήματος και η αϋπνία.

Αντικαταθλιπτικά και κίνδυνος αυτοκτονίας

Κάποιες φορές τα αντικαταθλιπτικά τις πρώτες ημέρες μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης πριν αυτά αρχίσουν να βελτιώνονται, και αυτό αυξάνει τον κίνδυνο για αυτοκτονία. Αυτό ισχύει κυρίως για τα παιδιά, τους νέους ενήλικες και τους ηλικιωμένους, αλλά γενικά όλοι όσοι φάρμακα πρέπει να είναι σε παρακολούθηση. Η παρακολούθηση είναι ιδιαιτέρως σημαντική αν το άτομο λαμβάνει για πρώτη φορά αγωγή για την κατάθλιψη ή αν έχει αλλάξει η δοσολογία του φαρμάκου.

Τα σημάδια που δείχνουν ότι η φαρμακευτική αγωγή κάνει τα πράγματα χειρότερα περιλαμβάνουν: άγχος, κρίσεις πανικού, αϋπνία, επιθετικότητα, ανησυχία και νευρικότητα. Ειδικά αν τα συμπτώματα εμφανίζονται ξαφνικά ή επιδεινώνονται γρήγορα. Αν παρατηρήσετε αυτά τα σημάδια, επικοινωνήστε άμεσα με τον γιατρό σας.

Αν ανησυχείτε ότι ένας φίλος ή ένα μέλος της οικογένειας σκέφτεται την αυτοκτονία καλέστε άμεσα το γιατρό. Ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι μεγαλύτερος κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων μηνών λήψης των αντικαταθλιπτικών.

Άλλες φαρμακευτικές επιλογές για το άγχος

Βουσπιρόνη (Bespar)

Η βουσπιρόνη, γνωστή με την εμπορική ονομασία Bespar, είναι ένα νέο αγχολυτικό φάρμακο που δρα ως ήπιο ηρεμιστικό. Η βουσπιρόνη ανακουφίζει από το άγχος αυξάνοντας την σεροτονίνη στον εγκέφαλο, όπως οι SSRIs, και μειώνει την ντοπαμίνη. Συγκριτικά με τις βενζοδιαζεπίνες, η βουσπιρόνη δρα αργά, και χρειάζεται περίπου δύο εβδομάδες για να ξεκινήσει να δρα. Ωστόσο, δεν προκαλεί εθισμό, δεν επηρεάζει τη μνήμη και τον συντονισμό των κινήσεων και έχει ελάχιστα συμπτώματα στέρησης.

Ο κίνδυνος εξάρτησης είναι χαμηλός και δεν έχει σοβαρές αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα, η βουσπιρόνη είναι μια καλή επιλογή για τους ηλικιωμένους και τους ανθρώπους με ιστορικό εξαρτήσεων. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητά της είναι περιορισμένη. Λειτουργεί στη διαταραχή γενικευμένου άγχους αλλά δεν φαίνεται να βοηθά σε άλλες διαταραχές άγχους.

Συχνές παρενέργειες της βουσπιρόνης περιλαμβάνουν:

• Ναυτία
• Πονοκεφάλους
• Ζαλάδα
• Υπνηλία
• Αύξηση βάρους
• Στομαχικές διαταραχές
• Δυσκοιλιότητα
• Νευρικότητα
• Διάρροια
• Ξηροστομία

 Β-αναστολείς

Οι β-αναστολείς περιλαμβάνουν φάρμακα όπως η προπανολόλη (Inderal) και η ατενολόλη (Tenormin), που είναι φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της υψηλής αρτηριακής πίεσης και των προβλημάτων της καρδιάς. Ωστόσο, συνταγογραφούνται άτυπα για το άγχος. Οι β-αναστολείς μπλοκάρουν τη δράση της νορεπινεφρίνης, μιας ορμόνης του στρες που εμπλέκεται στο μηχανισμό πάλης ή φυγής. Αυτό βοηθά στον έλεγχο των σωματικών συμπτωμάτων του άγχους όπως η ταχυπαλμία, το τρέμουλο στη φωνή, η εφίδρωση, η ζαλάδα και τα τρεμάμενα χέρια.

Επειδή οι β-αναστολείς δεν επηρεάζουν τα συναισθηματικά συμπτώματα του άγχους όπως η ανησυχία, είναι πιο αποτελεσματικοί για τις φοβίες, ειδικά για την κοινωνική φοβία και το άγχος απόδοσης. Αν νιώθετε άγχος κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες (όπως όταν μιλάτε δημόσια), η λήψη των β-αναστολέων μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της νευρικότητας.

Συχνές παρενέργειες των β-αναστολέων περιλαμβάνουν:

• Ζαλάδα
• Υπνηλία
• Αδυναμία
• Κόπωση
• Ναυτία
• Πονοκέφαλο
• Δυσκοιλιότητα
• Διάρροια

Η φαρμακευτική αγωγή δεν είναι η μοναδική επιλογή για την ανακούφιση του άγχους

Η φαρμακευτική αγωγή για το άγχος δεν θα λύσει τα προβλήματά σας, αν εσείς αγχώνεστε για τα οικονομικά σας, έχετε την τάση να βλέπετε πάντα την αρνητική πλευρά των πραγμάτων ή είστε σε μια καταστροφική σχέση. Η ψυχοθεραπεία και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να σας βοηθήσουν. Αυτές οι επιλογές οδηγούν σε μακροχρόνιες αλλαγές και μακροχρόνια ανακούφιση.

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να μάθετε να ελέγχετε το άγχος σας, να μην έχετε τόσο ανήσυχες σκέψεις και να αντιμετωπίσετε τους φόβους σας. Ο τρόπος σκέψης σας είναι πολύ σημαντικός, καθώς μπορείτε να εκπαιδεύσετε τον εγκέφαλό σας να μην ανησυχεί και να βλέπει τη ζωή με πιο ήρεμο και ισορροπημένο τρόπο. Η ψυχοθεραπεία θα σας βοηθήσει στην συναισθηματική, ψυχολογική και πνευματική ισορροπία σας, θα μάθετε να παρατηρείτε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές σας στο παρόν με μη-επικριτικό τρόπο.

Συμπληρωματικά, η άσκηση (όπως και η γιόγκα και ο διαλογισμός) είναι μια πολύ καλή ιδέα για την αντιμετώπιση του άγχους. Οι μελέτες δείχνουν ότι η τακτική άσκηση μπορεί να ανακουφίσει από τα συμπτώματα του άγχους.