Άγχος, ψυχικό τραύμα και σωματική υγεία

Άγχος, ψυχικό τραύμα και σωματική υγεία

Οι διαταραχές άγχους αυξάνουν την πιθανότητα κάποιου να εμφανίσει και άλλα ιατρικά προβλήματα, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, παχυσαρκία και σακχαρώδη διαβήτη. Πιο συγκεκριμένα, η αύξηση του βάρους του σώματος, η υψηλή αρτηριακή πίεση, τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, των τριγλυκεριδίων και της γλυκόζης, όλα συνδέονται με το άγχος. Αν και δεν είναι απολύτως ξεκάθαρος ο ακριβής μηχανισμός, οι έρευνες δείχνουν ότι το άγχος συμβάλλει στην εμφάνιση των άλλων νόσων, μέσω αλλαγών στα επίπεδα των ορμονών, στην απορρύθμιση της λειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος και σε μηχανισμούς φλεγμονής. Επίσης, αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι ακόμα και ο χρόνιος πόνος δεν προκαλείται μόνο από ιστική βλάβη αλλά επίσης από άγχος, στρες και συναισθηματικά ζητήματα. Πιο συγκεκριμένα, οι άνθρωποι που έχουν βιώσει κάποιο ψυχικό τραύμα και υποφέρουν από μετατραυματικό στρες (PTSD) έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν χρόνιο πόνο.

Οι διαταραχές άγχους συνδέονται με το χρόνιο στρες. Οι διάφοροι στρεσογόνοι παράγοντες -απρόβλεπτοι ή μη- άγχους διεγείρουν (α) την έκκριση ορμονών που συνδέονται με το στρες και (β) επηρεάζουν το καρδιαγγειακό σύστημα, με αποτέλεσμα να διατηρούν το σώμα σε μια κατάσταση υπερεγρήγορσης. Το ανθρώπινο σώμα διαχρονικώς έχει εξελιχθεί έτσι ώστε να αντιμετωπίζει κατά προτεραιότητα τους κινδύνους από το εξωτερικό περιβάλλον. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες όπου το χρόνιο στρες είναι χαμηλό, η έκθεση σε μια ξαφνική απειλή ενεργοποιεί το αυτόνομο νευρικό σύστημα με αποτέλεσμα την αύξηση των επίπεδων της αδρεναλίνης, γρήγορη αναπνοή και ταχυπαλμία. Αυτές οι αντιδράσεις με τη σειρά τους οδηγούν στην ενεργοποίηση των ορμονών του στρες, όπως η κορτιζόλη. Μια από τις επιδράσεις των ορμονών αυτών είναι η αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στην κυκλοφορία του αίματος, έτσι ώστε οι μύες που ενεργοποιούνται να μπορούν να ανταποκριθούν στην απειλή (αντίδραση “πάλης ή φυγής”). Μια πρόσθετη επίδραση των ορμονών του στρες είναι να καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα, με αποτέλεσμα οι διαδικασίες όπως η επούλωση και η επιδιόρθωση να μπαίνουν σε αναμονή μέχρι να υποχωρήσει η απειλή. Ωστόσο, κάποιος με αγχώδη διαταραχή, έχει συνεχώς ενεργοποιημένο το σύστημα απόκρισης στον κίνδυνο, με αποτέλεσμα να χάνεται η ικανότητα απόκρισης του ανοσοποιητικού συστήματος και αυτό οδηγεί στη συστημική φλεγμονή, που με τη σειρά της αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά προβλήματα και αυτοάνοσα νοσήματα. Οι ερευνητές συνεχίζουν να εμβαθύνουν στους ακριβείς μηχανισμούς με τους οποίους οι διαταραχές άγχους αυξάνουν τον κίνδυνο για την εμφάνιση άλλων προβλημάτων υγείας και ελπίζουν ότι στο μέλλον θα ανακαλυφθούν νέες θεραπείες για την πρόληψη και την αντιμετώπιση αυτών των διαταραχών.

Η σύνδεση μεταξύ άγχους, ψυχικού τραύματος και πόνου

Πολλοί άνθρωποι είναι εξοικειωμένοι με την ιδέα ότι το συναισθηματικό στρες μπορεί να προκαλέσει άλγος στομάχου, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και κεφαλαλγίες, αλλά ίσως να μην γνωρίζουν ότι μπορεί να προκαλέσει και άλλα ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως ο χρόνιος πόνος.

Ως χρόνιος πόνος ορίζεται ο παρατεταμένος σωματικός πόνος που διαρκεί περισσότερο από έξι μήνες. Αυτός ο πόνος συνήθως προέρχεται από τραυματισμούς, φλεγμονές, νευραλγίες και νευροπάθειες, αλλά ωστόσο κάποιος μπορεί να υποφέρει παρά την απουσία αυτών των καταστάσεων. Ο χρόνιος πόνος μπορεί να επηρεάζει την κινητικότητα, να παρεμποδίζει την καθημερινότητα, ενώ η αναζήτηση ανακούφισης μπορεί να οδηγήσει στην εξάρτηση από φάρμακα, με αποτέλεσμα πιο περίπλοκα προβλήματα. Ο χρόνιος πόνος συχνά συνοδεύεται από αισθήματα απελπισίας, κατάθλιψης και άγχους.

Εκτός από τον χρόνιο πόνο (για παράδειγμα, ινομυαλγία, χρόνια οσφυαλγία, χρόνιες κεφαλαλγίες και ημικρανίες), και τα ψυχοσωματικά συμπτώματα μπορούν να προκληθούν από το στρες και άλυτα συναισθηματικά ζητήματα. Το άγχος μπορεί να προκαλέσει και να μιμηθεί Αυτό δεν αποτελεί μια νέα ανακάλυψη, καθώς ερευνητές έχουν μελετήσει τη σχέση σώματος-μυαλού για πολλές δεκαετίες.

Οι ειδικοί έχουν παρατηρήσει ότι η εμπειρία ενός τραυματικού γεγονότος μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην εμφάνιση του πόνου. Στην πραγματικότητα, 15-30% των ασθενών με χρόνιο πόνο πάσχουν επίσης από PTSD (μετατραυματική διαταραχή). Ένα “τραύμα” συμβαίνει όταν η απόκρισή μας σε ένα κίνδυνο ή γεγονός είναι ανεπαρκής, όταν η συναισθηματική εμπειρία μας κατακλύζει και δεν μπορούμε ή προλαβαίνουμε να την επεξεργαστούμε νοητικά. Οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι η απόκριση σε ένα σημαντικό τραύμα περιλαμβάνει σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα όπως το μούδιασμα, η υπερδιέγερση, οι εφιάλτες, οι αναδρομές στο παρελθόν, το αίσθημα αβοηθητότητας και η αποφευκτικότητα.

Αν κάποιος έχει βιώσει ένα τραύμα πριν από την τρέχουσα βλάβη ή τραύμα, οι παλιές αναμνήσεις μπορεί να επανέλθουν, επιδεινώνοντας τις επιδράσεις του νέου τραύματος. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι, κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, πολλοί άνθρωποι με τραύμα, περιλαμβανομένων των θυμάτων βιασμού, των κακοποιημένων γυναικών και των κακοποιημένων παιδιών, έχουν αρκετά καλή ψυχολογική προσαρμογή. Ωστόσο, δεν ανταποκρίνονται στο στρες όπως κάνουν οι υπόλοιποι άνθρωποι. Κάτω από πίεση, ίσως να νιώθουν (ή να δρουν) σαν να τραυματίζονται ξανά.

Συχνά, ο σωματικός πόνος προειδοποιεί ένα άτομο ότι έχει ακόμη πολλή ψυχοθεραπευτική δουλειά που πρέπει να κάνει με τον εαυτό του, και μπορεί επίσης να είναι σημάδι κάποιου άλυτου ψυχικού τραύματος. Ακόμη και αν έχει περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα από το τραύμα, το νευρικό σύστημα ίσως ακόμη να είναι άθελά του σε κατάσταση “επιβίωσης”.

Καθώς έχει βρεθεί ότι το τραύμα συνδέεται ισχυρά με τον χρόνιο πόνο, ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φυσικοθεραπείας είναι η πιο λογική επιλογή διαχείρισης για την ανακούφιση από τον χρόνιο πόνο.