Αμόκ

Αμόκ

Τους τελευταίους μήνες παρατηρείται παγκόσμια μια έξαρση των επιθέσεων κατά της ανθρώπινης ζωής. Καθημερινά ακούμε για περιστατικά ανθρώπων που πέφτουν με τα αυτοκίνητά τους πάνω σε ανθρώπους που συνήθως είναι συγκεντρωμένοι σε δημόσια μέρη. Επίσης, δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις ανθρώπων που οπλοφορούν, σε κατάσταση αμόκ, και τελικά προκαλούν αιματοκυλίσματα σε κλαμπ, συναυλίες.

Τι είναι το αμόκ;

Η λέξη "αμόκ", που σημαίνει εκτός ελέγχου, έγινε δημοφιλής από τον λοχαγό Τζέιμς Κουκ το 1772. Ο όρος αμόκ αναφέρεται σε μια διαταραγμένη ψυχική κατάσταση ενός ταλαιπωρημένου ατόμου που τυπικά τρέχει μέσα από τους δρόμους σκοτώνοντας αδιακρίτως ανθρώπους.

Η λέξη αμόκ προέρχεται από τη Μαλαισία και την παραδοσιακή πεποίθηση ότι ένα άτομο έχει κυριευθεί από ένα κακό πνεύμα. Για μεγάλο χρονικό διάστημα οι ψυχίατροι πίστευαν ότι το αμόκ είναι περισσότερο ένα πολιτισμικό σύνδρομο, μια διαταραχή που περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη πολιτισμική ομάδα ή κοινωνία, σε αυτή την περίπτωση στη Μαλαισία και στην Ινδονησία. Πέρα από τις υποθέσεις για τα κακά πνεύματα, μια ακόμη θεωρία υποστήριζε ότι οι άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή ήθελαν να "τελειώσουν με όλα" και αυτό τους επέτρεπε να παρακάμψουν τα ταμπού για την αυτοκτονία.

Τα τελευταία χρόνια, η ιδέα ότι το αμόκ περιορίζεται μόνο στη Νοτιοανατολική Ασία, κατέρρευσε. Η αύξηση των περιστατικών δολοφονιών από τα χέρια φαινομενικά διαταραγμένων ανθρώπων δημιούργησε ερωτηματικά σχετικά με την γεωγραφία της κατάσταση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής για παράδειγμα, όπου υπάρχουν αρχεία για αυτές τις περιπτώσεις που φτάνουν μέχρι το 1950, τα επίπεδα αυτών των επιθέσεων έχουν υπερτριπλασιαστεί από το 1980.

Οι μελέτες δείχνουν ότι το αμόκ μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιας αδιάγνωστης ή αθεράπευτης ψυχιατρικής κατάστασης. Τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με αυτό το σύγχρονο ορισμό του αμόκ περιλαμβάνουν , μεταξύ άλλων, θυμό, κατάθλιψη, αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, σημαντικές προσωπικές απώλειες και σκέψεις απελπισίας και εκδίκησης.

Ποια είναι τα συμπτώματα του αμόκ;

Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Μια αρχική περίοδο κοινωνικής απομόνωσης που διαρκεί από ώρες μέχρι ημέρες.
• Μια ξαφνική, απρόκλητη βίαιη συμπεριφορά σε άλλους ανθρώπους, είτε είναι οικογένεια, φίλοι ή εντελώς άγνωστοι άνθρωποι.
• Βιαιοπραγίες που συνεχίζονται για λεπτά, ώρες ή ακόμη και ημέρες μέχρι να σκοτωθεί το άτομο με αμόκ ή να κινητοποιηθεί.
• Στην περίπτωση που οι άνθρωποι επιβιώνουν από το αμόκ, τυπικά πέφτουν σε βαθύ ύπνο ή λήθαργο που μπορεί να διαρκέσει για μέρες.
• Αφού ξυπνήσουν, τα άτομα που έχουν υποστεί το αμόκ παραμένουν απομονωμένα ή δεν επικοινωνούν και δεν μπορούν να ανακαλέσουν την βία που προκάλεσαν.

Ποιες είναι οι αιτίες του αμόκ;

Το αμόκ θεωρείται ένα πολιτισμικό σύνδρομο από τους ψυχιάτρους, αλλά υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι είναι αρκετά συχνό στις σύγχρονες βιομηχανοποιημένες κοινωνίες. Το αμόκ συνήθως περιγράφει ένα επεισόδιο βίαιης συμπεριφοράς. Η ψύχωση, οι διαταραχές της προσωπικότητας και οι διαταραχές της διάθεσης είναι πιθανές αιτίες του αμόκ και η αναγνώριση και η θεραπεία αυτών των ασθενών που έχουν πιθανότητες να εκδηλώσουν αυτές τις βίαιες συμπεριφορές είναι ένα θέμα που μας απασχολεί όλους.

Οι περισσότεροι άνθρωποι και οι ειδικοί στον τομέα της ψυχικής υγείας είναι εξοικειωμένοι με τον όρο αμόκ, η κοινή χρήση του οποίου αναφέρεται σε ένα άτομο με παράλογη δράση που προκαλεί χάος. Ο όρος επίσης περιγράφει την ανθρωποκτονία και την αυτοκτονία των ψυχικά διαταραγμένων ανθρώπων, που οδηγεί σε θανάτους και τραυματισμούς άλλων ανθρώπων. Εκτός από τους ψυχιάτρους, πολλοί γιατροί πιστεύουν ότι το αμόκ είναι μια απαρχαιωμένη ψυχιατρική κατάσταση. Αν και τα επεισόδια πολλαπλών ανθρωποκτονιών και αυτοκτονιών από άτομα με κάποια γνωστή ψυχική διαταραχή συμβαίνουν με ανησυχητικό ρυθμό στις μέρες μας, δεν υπάρχουν ουσιαστικά πρόσφατες συζητήσεις στην ιατρική βιβλιογραφία σχετικά με την αναγνώριση και τη θεραπεία αυτών των ατόμων πριν από τις συμπεριφορές αυτοκτονίας και ανθρωποκτονίας.

Στην ψυχιατρική βιβλιογραφία το αμόκ είναι  ένα πολιτισμικό σύνδρομο που ανακαλύφθηκε 2 αιώνες πριν σε απομακρυσμένες πρωτόγονες φυλές σε κάποια νησιά , όπου η κουλτούρα ήταν η κύρια αιτία της παθογένειας. Οι πρωτόγονες αυτές φυλές, με την γεωγραφική απομόνωση και με συγκεκριμένες πνευματικές πεποιθήσεις εμφάνιζαν μια ψυχική διαταραχή που δεν υπήρχε πουθενά αλλού στον κόσμο. Στις μέρες μας, σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια DSM-IV για τις ψυχιατρικές διαγνώσεις, απεικονίζουν το αμόκ ως πολιτιστικό φαινόμενο που σπάνια συμβαίνει σήμερα. Ωστόσο, αυτός ο ορισμός του αμόκ αγνοεί τα γεγονότα με παρόμοιες συμπεριφορές που έχουν παρατηρηθεί στις Δυτικές και Ανατολικές κουλτούρες, χωρίς γεωγραφική απομόνωση.

Πρόληψη του αμόκ

Η προσπάθεια πρόβλεψης των ανθρώπων που μπορούν να κάνουν τέτοιες πράξεις είναι το πρώτο βήμα για την πρόληψη τέτοιων περιστατικών. Δεδομένου ότι αυτές οι επιθέσεις τυπικά καταλήγουν στο θάνατο του δράστη, δεν μπορούμε πάντα να γνωρίζουμε με βεβαιότητα εάν οι επιτιθέμενοι είχαν κάποιο κίνητρο από  διεστραμμένες θρησκευτικοπολιτικές ιδεολογίες ή ψυχοπαθολογία. Είναι πολύ πιθανό το κίνητρο να είναι τοξικό μίγμα και των δύο.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι τρομοκρατικές οργανώσεις  καλλιεργούν αυτές τις διαστρεβλωμένες θρησκευτικοπολιτικές ιδεολογίες κα ίσως να προσπαθούν να αναζητήσουν ανθρώπους με κατάθλιψη και όσους έχουν ιστορικό αντικοινωνικών συμπεριφορών (βίαια εγκλήματα). Τέτοια άτομα θα μπορούσαν αναμφισβήτητα να πειστούν για επιθέσεις, ειδικά αν ήδη έχουν αυτοκτονικές σκέψεις. Η ιδέα του να πεθαίνει κάποιος για ένα "σκοπό" παρακάμπτει επίσης το ισχυρό ταμπού που αποδίδουν ορισμένοι πολιτισμοί/θρησκείες στον τερματισμό της ζωής κάποιου.

Η ενίσχυση της ψυχικής υγείας είναι ένας από τους τρόπους για την πρόληψη τέτοιων επιθέσεων και καταστάσεων αμόκ. Βέβαια, η ψυχική υγεία των ανδρών, ωστόσο, είναι μια ιδιαίτερη πρόκληση. Οι άνδρες είναι τρεις φορές πιο πιθανό από ότι οι γυναίκες να αφαιρέσουν τη ζωή τους. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι αυτοκτονίες είναι ο μεγαλύτερος δολοφόνος για τους άνδρες κάτω των 50 ετών και υπεύθυνες για το ένα τέταρτο των θανάτων στους άνδρες κάτω των 35 ετών. Επίσης, οι άνδρες είναι λιγότερο πιθανό να ζητήσουν βοήθεια για τα συναισθηματικά θέματα που αντιμετωπίζουν, και συνήθως καταφεύγουν στις ουσίες και στο αλκοόλ. Αυτό που έχει σημασία είναι να δημιουργηθούν δομές ψυχικής υγείας που θα ενθαρρύνουν τους άνδρες να αντιμετωπίζουν τα θέματα που τους απασχολούν.

Θεραπεία του αμόκ

Η κατάλληλη θεραπεία για τους ασθενείς που έχουν κίνδυνο να εμφανίσουν αμόκ, απαιτεί την ακριβή διάγνωση από τους ψυχιάτρους ώστε να προσδιοριστούν ποιες θεραπευτικές επιλογές είναι κατάλληλες για κάθε ασθενή. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν φαρμακευτικές αγωγές που έχουν αποδεδειγμένη δράση κατά των βίαιων συμπεριφορών, και καθώς η βία είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, είναι απίθανο να αναπτυχθεί κάποιο τέτοιο φάρμακο στο άμεσο μέλλον. Η μαζική βία που παρατηρείται στις περιπτώσεις αμόκ μπορεί να είναι αποτέλεσμα πολλών ψυχιατρικών καταστάσεων, και ως εκ τούτου θα πρέπει να στοχεύονται οι διαγνωσμένες ψυχικές διαταραχές ή διαταραχές της προσωπικότητας.